Rinus Spruit - Een dag om aan de balk te spijkeren

Oktober 2013 - waardering: 8,0.

Inleiding

In 2008 verscheen het debuut van Rinus Spruit (Nieuwdorp, 1946), ter gelegenheid  van de Week van het Zeeuwse boek onder de titel: Zwieg stille. In 2009 werd het boek herdrukt door Cossee met als titel De rietdekker, een familiegeschiedenis. Het is gebaseerd op zijn eigen geschiedenis.  Rinus Spruit schetst met gevoel het harde bestaan van een rietdekkerfamilie in het begin van de vorige eeuw. Maar het is ook een roman geworden, over een vader en zijn zoon. De oude rietdekker vertelt, zijn zoon schrijft het op. En blijft doorschrijven tot na zijn vaders dood.  Het boek werd een succes, werd vertaald en als toneelstuk bewerkt. En nu is er van deze laatbloeier opnieuw een boek verschenen bij Cossee:  Een dag om aan de balk te spijkeren. Een echte roman dit keer, deels gebaseerd op zijn eigen leven. Een goed geschreven en boeiend boek! Zo mogen er nog meer komen.

Samenvatting

Maarten Rietgans streeft naar het allerhoogste. Hij moet meer presteren dan zijn omgeving, anders gaat hij, de meest schuchtere mens van Zeeland, ten onder.
Na het overlijden van zijn moeder ontvlucht hij het Zeeuwse platteland. Hij meldt zich als leerling-verpleegkundige bij een Rotterdams ziekenhuis, en slaagt daar glansrijk - maar neemt dan ontslag omdat hij zich niet geliefd voelt bij zijn collega's en bij elke vorm van erkenning vlucht. Of hij nu als bankbediende, fotograaf, buschauffeur of meteropnemer werkt, zijn dienstverband duurt nooit lang. Zijn vader, een kleine landbouwer, begrijpt er niets van. 'Jongen, jongen, jongen, jongen.' Waarom houdt Maarten nooit iets vol?
In de liefde gaat het hem al niet beter af. Hoewel hij wekelijks reacties krijgt op zijn veelvuldig geplaatste contactadvertenties, keurt hij het overgrote deel van de vrouwen bij voorbaat af - een enkele spelfout kan al fataal zijn voor een toekomstige ontmoeting.
Zijn zoektocht naar werk, een vrouw, een groots en meeslepend leven én een rustig bestaan is afwisselend ontroerend, aandoenlijk en komisch. (website: www.rinusspruit.be).

Leeservaring

Cossee heeft besloten Zeeland de primeur te geven: vanaf vandaag ligt tot 1 november het nieuwe boek van Rinus Spruit alleen in de Zeeuwse boekwinkels. Hier geeft hij ook zijn eerste interviews en vindt de presentatie plaats. In een groot interview in de PZC (15 okt. 2013) geeft hij zelf al aan dat hij er wel tegenop ziet over zijn boek te moeten praten. Vooral als er gevraagd gaat worden naar het autobiografische gehalte van de roman. Hij benadrukt het vast: er zijn inderdaad overeenkomsten, maar ook veel verschillen. Het is een romàn, gebaseerd op sommige feiten en anekdoten uit zijn leven, maar verder grotendeels verzonnen.

Eigenlijk is het ook helemaal niet interessant of er autobiografische elementen in dit boek zitten.  De Rietdekker moest een betrouwbaar beeld geven van het leven van zijn vader en grootvader, voor zijn eigen leven is die noodzaak er niet. De psychologische roman die nu op tafel ligt, boeit vooral door de sublieme wijze waarop het leven van Maarten Rietgans verbeeld wordt. Ik schrijf expres niet beschreven wordt, want het is meer dan dat. Of eigenlijk  juist minder. Er is ruimte genoeg voor de eigen verbeelding.

Het (personale) perspectief ligt vrijwel constant bij Maarten. Je zou zeggen dat je dan zijn gedachten en drijfveren goed leert kennen en de reacties van Maarten  goed kunt begrijpen. Maar niets is minder waar. Elke keer overrompelt hij iedereen met zijn reacties: zijn vader, zijn collega's, zijn vriendinnen, en uiteraard de lezer. Maar ook zichzelf. Hij neemt impulsieve beslissingen, waarvan hij zelf niet precies weet waarom of hij probeert er een verklaring voor te vinden die hem toch niet helemaal bevredigt. Of hij stelt juist beslissingen uit om onduidelijke redenen. En dat brengt de spanning in het boek. Net als zijn vader blijf je hopen: nu komt het goed, heeft hij zijn draai gevonden in zijn werk of is hij de juiste vrouw tegengekomen.  En weer is het plotseling over. Tot op de laatste bladzijde en toch verveelt het absoluut niet!

Is het daarmee en zwaarmoedig boek? Spruit zegt daarover:" Dit boek heeft meer diepgang dan het boek over het leven van mijn vader. Het gaat over een kleine man, een man met zwakheden. Ik heb geprobeerd het niet te zwaar te maken, er zit humor in." En dat is waar. Om te beginnen heeft hij een prettig leesbare schrijfstijl, vlot en helder. Daarbij is het verhaal bij vlagen ontroerend of gedraagt Maarten zich aandoenlijk of is een situatie komisch, maar nooit nadrukkelijk, eerder speels. Juist die afwisseling maakt het verschil.

Had Maarten niet eigenlijk psychische hulp nodig, vroegen zijn meelezers hem. Misschien wel, was zijn antwoord, maar dan was er een totaal andere Maarten op papier gekomen, die waarschijnlijk een stuk minder boeiend was geweest. Mooi gespreksthema voor een leeskring: Maarten deed op zich niemand kwaad, was ook niet altijd doodongelukkig, had misschien wel een gemakkelijker leven gehad als hij had kunnen leren zich anders te gedragen, maar maakt dat zijn leven zoals het zich nu ontwikkelde daarmee zinloos? Zouden zijn bijzondere foto's en uiteindelijk zijn boek zonder dat alles ontstaan kunnen zijn? Ook in het leven van anderen maakte hij het verschil: het verbeteren van de kwaliteit van leven in het verpleeghuis, de hulp aan en liefde voor zijn bejaarde vader bv.

Een motief dat terug blijft keren is het hart. Maarten voelt sinds zijn opleiding vaak de behoefte de pols te voelen. Zo kan hij bepalen wat iemand mankeert. Zelf heeft hij hartritmestoornissen. Zijn moeder overlijdt aan een hartstilstand. De huisarts heet Vliegendhart. Als de kat een halfdode rat neerlegt, kijkt hij of het hartje nog klopt en als hij op een terras zit met een glas wijn in de hand ziet hij in de kringetjes in het glas zijn eigen hartslag. Verliefd is hij soms en heeft ook wel relaties, maar het is moeilijk iemand zijn hart echt te schenken. En als iemand het hem wil geven, dan schrikt hij terug. Wanneer  hij een nieuwe studie of passie heeft, dan stort hij zich er met hart en ziel in.

De titel Een dag om aan de balk te spijkeren is een uitdrukking van de vader van Maarten: als alles meezat op een dag, dan zei hij dat, soms prees hij zo'n dag zelfs al voor het avond was. De dag waarop dit boek gepresenteerd wordt, is er ook zo één, dat durf ik nu al te voorspellen!

Hoe het verhaal afloopt? Eind goed al goed? Hm, misschien, het boek eindigt in elk geval met een vette knipoog. Ik zou zeggen: zelf lezen!

Rinus Spruit - Een dag om aan de balk te spijkeren. Amsterdam, Cossee, 2013. 224 pg., isbn: 9789059364486.

©JannieTr, 15 oktober 2013.