maandag 26 oktober 2015

Renate Dorrestein - Weerwater

Kunststof TV, ik mis het nog steeds. Natuurlijk kun je interviews met schrijvers ook beluisteren via de radio, maar het is toch allemaal veel directer als je de geïnterviewde ook ziet. En dat was zeker zo toen Renate Dorrestein bij Joost Karhof aan tafel zat om te vertellen over haar schrijversblokkade. Het boek dat ze erover schreef, heeft haar geholpen te begrijpen waar de blokkade door veroorzaakt werd en heeft haar weer op weg geholpen. Gelukkig maar, voor haar en voor ons, want ik had Weerwater niet graag gemist.

Samenvatting

Van de zomer van 2013 tot die van 2014 was Renate Dorrestein gastschrijver in Almere, met de opdracht een roman te schrijven in de reeks "De Almere Verhalen". Het werd Weerwater, verwijzend naar een meertje in Almere Stad, ontstaan bij het graven van de haven van Almere. Water speelt een belangrijke rol in het verhaal.
Renate Dorrestein vertelt het verhaal alsof zijzelf deze gastschrijfster is. Nog maar net gearriveerd is ze getuige van een apocalyptische ramp: de wereld vergaat, alleen Almere blijft bestaan, volkomen geïsoleerd. Van gastschrijver wordt ze stadsschrijver met de opdracht alles wat er plaatsvindt zorgvuldig op te tekenen. In Almere overleven zo'n vijfduizend vrouwen, mannen zijn er vrijwel niet meer, behalve een paar honderd ontsnapte gevangenen. Samen moeten zij een nieuwe maatschappij inrichten, met nieuwe familieverbanden. Beslissingen worden voortaan genomen per loterij, zelfs als op een dag een baby wordt gevonden ... 

Leeservaring

"Weerwater is een ongeëvenaarde Dorrestein-vertelling over uitzichtloosheid en hoop, over egoïsme en opoffering, maar vooral over de liefde en ons verlangen naar verbinding. Spannend, teder, ontroerend en geestig." Dat staat te lezen op de binnenzijde van de kaft. En daar valt niets op af te dingen. Om te beginnen heeft ze met dit boek Almere voor eens en altijd op de kaart gezet. Zelden wordt de stad voor vol aangezien en nu is ze de enig overgebleven plek op aarde, waar het allemaal gebeurt! Ik was er ooit eens in de buurt en heb het Kasteel (nog steeds niet afgebouwd, maar vandaag werd bekend dat het wellicht een Heksenpretpark gaat worden....) met eigen ogen gezien. En eigenlijk ben ik nu toch ook wel nieuwsgierig naar de stad zelf. Ik zal niet de enige zijn: wie weet zijn er al "literaire Weerwater-wandelingen" (zoals bv. ook Knielen op een bed violen "bedevaarstochten" in Velp opleverde). Dat op zich is al Dorrestein-humor.

Maar goed, dat is bijzaak. Het gegeven afgesloten te zijn van de rest van de wereld, op elkaar aangewezen zijn en geplaatst worden voor onvoorstelbaar veel problemen en even zovele meningen over oplossingen, het is voor een schrijfster als Renate Dorrestein een uitgelezen kans er weer helemaal voor te gaan. Niets meer te merken van een writer's block. Ze sleept je mee in haar fantasie: er wordt een samenleving beschreven, zoals die heel goed zou kunnen zijn in deze situatie. En steeds voegt ze er weer een element aan toe om het gecompliceerder te maken en spannender. Maar ook de gevoelens van de afzonderlijke mensen spelen een rol: jaloezie, egoïsme, zelfopoffering, hoop, inventiviteit, verdriet, overlevingsdrang. Het geeft het verhaal een extra dimensie: hier komt de vraag naar voren: wat zou je zelf doen in zo'n situatie. Ondanks dat deze ramp verzonnen en absurd lijkt, weet ze de gebeurtenissen in deze geïsoleerde stad een heel realistisch tintje te geven.

Er is al veel over geschreven en zelf ervaren hoe het verhaal verloopt, blijft het leukst. Dus laat ik het hierbij. Het is een heerlijk boek dat moeilijk weg te leggen is, daarvoor wil je te graag weten wat er nog meer staat te gebeuren. En hoe het afloopt?

 "Er is maar een ding zeker: ik heb me pas definitief gekweten van mijn taak als Almeres stadsschrijfster wanneer de wonderbaarlijke historie van deze stad elders lezers heeft bereikt. Of dat ons isolement zal beëindigen, weet ik niet. Maar als er buiten ons een wereld bestaat, zal die in elk geval met stijgende verbazing kennisnemen van wie wij waren en wie wij zijn, van wat we deden en wat we doen, in een stad waarin vroeger niemand dood gevonden wilde worden, maar die tot dusverre alles heeft overleefd."

Renate Dorrestein - Weerwater. Amsterdam, Podium, 2015. Pb., 301 pg. ISBN: 978-90-5759-712-1.

Ik las dit boek als 33/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).

© JannieTr, oktober 2015.


vrijdag 16 oktober 2015

Jan van der Mast - Agneta

Nieuwsgierig gemaakt door de uitgebreide en goede recensie op Mijn Boekenhoek van Janneke (KLIK HIER) besloot ik Agneta te lenen in de bibliotheek. De ondertitel luidt: Waargebeurd verhaal over het opmerkelijke verbond tussen twee vrouwen. Maar zoals ik al kon lezen bij Janneke was het ook het verhaal over een uitzonderlijk en succesvol sociaal project van het echtpaar Van Marken in Delft. Vooral die combinatie maakte het tot een aantrekkelijk boek voor mij: een op feiten gebaseerde en met wat fantasie aangevulde, historische roman over wat men de Sociale Kwestie pleegt te noemen. Ik heb het boek dan ook met veel plezier en interesse gelezen.


Samenvatting 

Het is eind negentiende eeuw als Jacques van Marken, oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, en zijn vrouw Agneta hun droom realiseren: het Agnetapark, in Delft, een tuindorp met 78 arbeiderswoningen. Het echtpaar zelf woont te midden van de fabrieksarbeiders en Agneta groeit uit tot geliefde ‘parkmoeder’. Als Jacques volledig instort, neemt Agneta zijn taken over. Al snel wordt zij onaangenaam verrast door de brief van een vrouw die vraagt waar haar toelage blijft. Agneta kiest voor een onconventionele oplossing en maakt een afspraak met de minnares van haar man. Terwijl Van Marken in Duitsland een heilzame waterkuur volgt, nemen de dames een besluit dat hun toekomst ingrijpend zal veranderen. (Achterzijde boek).

Leeservaring 

Terwijl hij bezig was met research te doen naar het echtpaar van Marken kreeg van der Mast toestemming van de familie om een dagboekje in te zien van Jacques van Marken. Daaruit bleek dat hij niet alleen een sociale ondernemer was, maar ook een dubbelleven heeft geleid. Van der Mast besloot op dat moment dat met de gevonden gegevens beter een roman geschreven kon worden dan een biografie. Een goede afweging: door deze manier van presenteren komen (naast het verhaal over de twee vrouwen en de kinderen) ook de ontwikkelingen en gebeurtenissen rond het sociale project op een prettig leesbare manier in beeld. Doorgaans vraagt het lezen van een biografie wat meer doorzettingsvermogen.

Het is een mooi boek geworden en het is goed ontvangen. Agneta was een sterke vrouw die lang in de schaduw van haar man heeft gestaan. Door dit boek begrijpen we beter wat haar werkelijke rol was. Maar nu schrijft Jan van der  Mast toch een biografie over Jacques van Marken (1845-1906), omdat hij er in de roman nogal bekaaid af komt. Hij was toch voor alles een sociale ondernemer die, samen met Agneta, eind 19e eeuw Delft heeft wakker gekust. (Een documentaire daarover kan HIER bekeken worden). Zijn lijfspreuk was: ‘Breng ieder uur een woord en daad die voor de wereld iets achterlaat.’

De indeling van het boek is slim gekozen: per hoofdstuk springen we heen en weer tussen de laatste levensmaanden van Jacques en het leven van vroeger. Zo wordt stukje bij beetje duidelijk wat zich in het verleden heeft afgespeeld en hoe de verhoudingen nu liggen en wat er met Jacques aan de hand is. Door deze afwisseling wordt de spanning mede opgebouwd en de daad- en draagkracht van Agneta benadrukt. Ik zal hier geen uitgebreide samenvatting van het verhaal geven, daarvoor verwijs ik graag naar het bovengenoemde boekenblog van Janneke.

Wel is dit misschien de plek voor wat verwijzingen. Zoals naar de serie De Strijd van de Vara over de gebeurtenissen en personen die ervoor gezorgd hebben dat de zware, onmenselijke omstandigheden waaronder arbeiders ooit moesten zien te overleven, tot het verleden behoren. In een van de komende afleveringen komt Jan van der Mast aan het woord en horen we meer over het echtpaar Van Marken en hun Agnetapark. (Kijk eventueel via Uitzending Gemist).
Een lezenswaardig artikel over het echtpaar van de TU Delft vind je hier: De sociale ingenieur. 

Maar om op Agneta van Marken-Matthes (1847-1909) terug te komen: een uitgebreide levensbeschrjving is te vinden bij het DVN: Agneta Matthes   Dit Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland (afgekort DVN) is een online Nederlands naslagwerk met biografieën van opmerkelijke Nederlandse vrouwen. Het DVN wordt ontwikkeld onder leiding van historica Els Kloek. In 2013 kwam uit het project ook een boekpublicatie voort: 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, Agneta was nr. 774. Om het boek mogelijk te maken werd een crowdfunding actie ondernomen. Wie wilde, kon een vrouw adopteren. Mooi om te zien dat Jan van der Mast Agneta heeft geadopteerd! 

Na het grote succes van 1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis werkt Els Kloek met haar team aan het vervolg: 1001 Vrouwen in de 20ste eeuw. Dit boek zal een selectie bevatten van 1001 beroemde, beruchte, opmerkelijke, geliefde, slechte en invloedrijke vrouwen. Het boek wordt opnieuw ontworpen door Irma Boom, en zal naar verwachting eind 2017 verschijnen.
Ook dit vervolgproject is alleen mogelijk dankzij crowdfunding. Kijk op de site 1001 VROUWEN hoe je een steentje kunt bijdragen. Maar hoe dan ook: de DVN blijft en fantastische manier om kennis te maken met heel veel bijzondere Nederlandse vrouwen.


Jan van der Mast - Agneta. Amsterdam, Nieuw-Amsterdam, 2015. Geb., 256 pg., foto's, stamboom, chronologisch overzicht. ISBN: 978-90-468-1580-9.

Ik las dit boek als 32/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER). © JannieTr, oktober 2015.


woensdag 7 oktober 2015

Ahmed Aboutaleb - Droom & daad


Voor de 12de keer alweer is oktober gekozen als de Maand van de Geschiedenis (2015). Dit jaar met het thema Tussen Droom & Daad. Je kunt deze maand op zoek naar de dromen en daden van weleer. Van memorabele speeches als Ich Bin ein Berliner en Yes we can tot helden als Mandela, Ghandi en King. Nederland wordt in oktober overspoeld met speciale tentoonstellingen, lezingen, festivals, rondleidingen, muziek- en theatervoorstellingen. Bekijk het programma en ontdek wat er bij jou in de buurt te doen is! Bij deze maand hoort traditiegetrouw een essay, dit jaar geschreven door Ahmed Aboutaleb, huidig burgemeester van Rotterdam. Hij schreef het essay 'Droom & daad' passend bij het thema van deze maand: Tussen Droom & Daad.

Samenvatting

Aboutaleb onderzoekt de wegen naar een wij-samenleving. Zijn stelling is dat we veel kunnen leren van zowel de dromers als de doeners. Van de mensen met een ideaal én van de mensen die hun idealen omzetten in daden. We kunnen veel opsteken van de grote denkers uit onze geschiedenis, denk aan Aristoteles, Erasmus en Bayle, maar minstens zoveel van Rotterdammers die onder zware omstandigheden tijdens de Tweede Wereldoorlog hun menselijkheid wisten te bewaren en zich ingezet hebben voor hun medemens. Mensen met moed, opofferingsgezindheid en doorzettingsvermogen. De boodschap van Aboutaleb is: we kunnen elkaar helpen de weg te vinden, want de weg van dromen naar daad is de weg van ‘ik’ naar ‘wij’. Van de ‘ik’ die vaak machteloos is tegen de grote problemen, naar de ‘wij’ die veel wegen opent. (Achterzijde boekje).


Leeservaring

Na een inleiding over wat hij met het boekje wil bereiken, geeft Aboutaleb ons een voorbeeld van Rotterdamse heldenmoed. Brengt Rotterdammers voor het voetlicht die gedreven door hun dromen tot bijzondere daden kwamen. Hij vertelt uitgebreid over de 6 onderduikers die meer dan 3 jaar verborgen zaten op een kleine zolderkamer, achter het orgel van een Rotterdamse kerk. En over de mensen die belangeloos hun leven in de waagschaal stelden om hen te verzorgen en zo hun levens te redden. Een verhaal dat hij als voorbeeld geeft over hoe we samen kunnen bereiken wat ons alleen nooit zou lukken. En over het belang deze verhalen te blijven vertellen. Hij weet zijn verhaal goed te brengen. Het is boeiend om te lezen: een indrukwekkend en schrijnend verhaal.

Daarna gaat hij in op de deugdenleer van de genoemde filosofen. Geen angst voor wie niet op de hoogte is van filosofische termen en geleerden: in een helder betoog maak je kennis met wat elk van hen, zoveel jaar geleden al bedacht en wat nog steeds geldig is.

Tenslotte besteedt hij aandacht aan het belang van het blijven vertellen van de verhalen die onze geschiedenis uitmaken. Het voorbeeld van de 686 schoolkinderen die n.a.v. de onthulling van het Joodse kindermonument ter nagedachtenis van 686 Joodse kinderen tussen de nul en twaalf jaar vanuit Rotterdam werden weggevoerd en vermoord is tekenend en indrukwekkend. Vooral door de manier waarop de scholen ermee aan de gang zijn gegaan en door het verhaal dat in de handleiding van het project stond en deels naverteld wordt. Een foto van en een gedicht over een van de weggevoerde kinderen bezorgde me kippenvel. Bij de onthulling van het monument was ook een van de weinige overlevenden aanwezig. Haar verhaal maakte diepe indruk op de schoolkinderen (en op mij).

In zijn epiloog geeft hij ons voorbeelden van hoe wij elkaar kunnen helpen onze dromen samen waar te maken in een tolerante samenleving met respect voor ieders eigenheid. Lering trekkend uit de verhalen van anderen en geïnspireerd door de denkers en doeners die ons voorgingen.

Dit lezenswaardige essay wordt door de CPNB uitgegeven en is tijdens de Maand van de Geschiedenis uitsluitend in de boekhandel te koop voor € 2,95. Zolang de voorraad strekt.

Ahmed Aboutaleb - Droom& daad. Amsterdam, CPNB, 2015. paperback, 63 pg., met lit. opg. en ills. ISBN: 978-90-5965-324-5.


Ik las dit boek als 31/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).
© JannieTr, oktober 2015.

donderdag 1 oktober 2015

Miriam Guensberg - Poolse tranen

Voor Zeeuws-Vlaanderen eindigde de Tweede Wereld Oorlog al in het najaar van 1944. Niet dat er veel te vieren viel. Een enorme verwoesting, duizenden gesneuvelde soldaten en een vergissingsbombardement door de geallieerden op Breskens laten nog altijd hun sporen na. Zoveel jaren later zijn de herdenkingen nog talrijk in september en oktober. De Slag om de Schelde krijgt sinds kort eindelijk de aandacht die het verdient: hier begon de opmars van waaruit de rest van Nederland uiteindelijk ook bevrijd zou worden.
Dat daarbij een belangrijke rol vervuld werd door de Eerste Poolse Pantser Divisie is bij weinigen bekend. En dat zij (als ze hun dappere strijd overleefden) daarna als stateloos burger door het leven moesten gaan, weten wellicht nog minder mensen. Zo niet in Axel, waar zij nog altijd geëerd worden en waar schoolkinderen nauw en serieus bij de herdenkingen betrokken zijn. In Axel, maar ook in bv. Breda, dat kort daarna bevrijd werd, verwijzen Poolse familienamen nog steeds naar het land van herkomst van hun bevrijders.

De vader van Miriam Guensberg was een van hen. Door een roman te schrijven met zijn geschiedenis als basis wil ze aandacht vragen voor deze dappere, maar vergeten groep bevrijders van Nederland. En door die geschiedenis te verweven met een fictief verhaal is een spannende roman ontstaan.

Samenvatting

Als de jonge Tanek in het vooroorlogse Polen van eeuwig durende liefde droomt, weet hij nog niet welk wreed lot hem zal treffen. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog voegt hij zich als arts bij de Eerste Poolse Pantserdivisie. Een bloedige strijd brengt hem uiteindelijk in Nederland.
Over zijn trauma's, zijn liefdes én de geheimen van zijn verleden praat hij zelden. Pas als hij op hoge leeftijd opnieuw met geweld wordt geconfronteerd en hij tot actie overgaat, volgt er een kettingreactie waarbij zijn schrijnende geschiedenis zich langzaam openbaart.
Poolse tranen is een ontroerende en spannende roman die vanuit verschillende perspectieven het bestaan ontrafelt van een bezield man die onvermoeibaar naar lichtpunten is blijven zoeken. (Binnenzijde boekomslag).


Leeservaring

Hoewel het leven van haar vader de rode draad vormt van het verhaal, heeft de schrijfster er enkele fictieve elementen aan toegevoegd waardoor er een spanningsboog ontstaat die maakt dat je door blijft lezen. Ook de wisseling van perspectief werkt daar aan mee.
Hoofdpersoon is Tanek Schönflies, geb. 03-05-1913 in Nowy Targ in Polen. Na de oorlog krijgt hij de Nederlandse nationaliteit en trouwt met een Nederlandse vrouw. Ze krijgen twee kinderen: Don en Dana: de tweede hoofdpersoon in het verhaal. Dan zijn er nog Maro (een asielzoekster, verdreven uit het in oorlog verkerende Georgië), Zar (haar zoon), Miron (Poolse vriend van Tanek). Hun onderlinge verhoudingen maken deel uit van de plot van het verhaal en daar zal ik dus niet verder op in gaan. Tanek, Dana en Maro komen het meest aan het woord.

Hoewel Tanek weinig spreekt over zijn oorlogservaringen, komen we beetje bij beetje te weten wat er allemaal gebeurd is. Toch is het daarmee geen oorlogsverslag geworden. De dosering is precies genoeg om de achtergronden van het verhaal te begrijpen. Ook Maro zwijgt het liefst over wat ze heeft meegemaakt, daarin voelen zij en Tanek elkaar goed aan en er ontstaan dan ook een hechte vriendschap.
De roman begint met een krantenbericht over de raadselachtige dood van Tanek, de rest van het verhaal bevat herinneringen van de hoofdpersonen en beschrijvingen van het verloop der gebeurtenissen die tot die dood geleid hebben. Uiteindelijk komen alle lijnen samen.

Wie graag vooraf enig inzicht wil hebben in de geschiedenis van mannen als Tanek en de vader van de schrijfster zou ik aanraden eerst naar blz. 174 te gaan. Daar laat de schrijfster Dana een werkstuk vinden van haar broer Don, dat hij maakte op de middelbare school, met als titel: De ondergewaardeerde strijd van de Eerste Poolse Pantser Divisie. Het vormt een goede basis voor beter begrip van de hele situatie.

De thema's uit deze roman (oorlogsleed en ontheemd zijn) gelden voor zowel Tanek als Maro. Ze zijn zonder meer door te trekken naar het heden, waarin oorlogsvluchtelingen en asielzoekers opnieuw om aandacht vragen. Misschien dat ook dit boek bijdraagt aan een beter begrip en inzicht in wat deze thema's op individueel niveau betekenen.

Miriam Guensberg - Poolse tranen. Amsterdam, Uitgeverij De Kring, 2013. Geb., 239 pg. ISBN: 978949156714. (N.B. Ik leende dit boek bij de bibliotheek van Axel, gevestigd aan het Szydlowskiplein.....)

 Ik las dit boek als 30/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).

© JannieTr, oktober 2015.