Jan van der Mast - Agneta

Nieuwsgierig gemaakt door de uitgebreide en goede recensie op Mijn Boekenhoek van Janneke (KLIK HIER) besloot ik Agneta te lenen in de bibliotheek. De ondertitel luidt: Waargebeurd verhaal over het opmerkelijke verbond tussen twee vrouwen. Maar zoals ik al kon lezen bij Janneke was het ook het verhaal over een uitzonderlijk en succesvol sociaal project van het echtpaar Van Marken in Delft. Vooral die combinatie maakte het tot een aantrekkelijk boek voor mij: een op feiten gebaseerde en met wat fantasie aangevulde, historische roman over wat men de Sociale Kwestie pleegt te noemen. Ik heb het boek dan ook met veel plezier en interesse gelezen.

Samenvatting 

Het is eind negentiende eeuw als Jacques van Marken, oprichter van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek, en zijn vrouw Agneta hun droom realiseren: het Agnetapark, in Delft, een tuindorp met 78 arbeiderswoningen. Het echtpaar zelf woont te midden van de fabrieksarbeiders en Agneta groeit uit tot geliefde ‘parkmoeder’. Als Jacques volledig instort, neemt Agneta zijn taken over. Al snel wordt zij onaangenaam verrast door de brief van een vrouw die vraagt waar haar toelage blijft. Agneta kiest voor een onconventionele oplossing en maakt een afspraak met de minnares van haar man. Terwijl Van Marken in Duitsland een heilzame waterkuur volgt, nemen de dames een besluit dat hun toekomst ingrijpend zal veranderen. (Achterzijde boek).

Leeservaring 

Terwijl hij bezig was met research te doen naar het echtpaar van Marken kreeg van der Mast toestemming van de familie om een dagboekje in te zien van Jacques van Marken. Daaruit bleek dat hij niet alleen een sociale ondernemer was, maar ook een dubbelleven heeft geleid. Van der Mast besloot op dat moment dat met de gevonden gegevens beter een roman geschreven kon worden dan een biografie. Een goede afweging: door deze manier van presenteren komen (naast het verhaal over de twee vrouwen en de kinderen) ook de ontwikkelingen en gebeurtenissen rond het sociale project op een prettig leesbare manier in beeld. Doorgaans vraagt het lezen van een biografie wat meer doorzettingsvermogen.

Het is een mooi boek geworden en het is goed ontvangen. Agneta was een sterke vrouw die lang in de schaduw van haar man heeft gestaan. Door dit boek begrijpen we beter wat haar werkelijke rol was. Maar nu schrijft Jan van der  Mast toch een biografie over Jacques van Marken (1845-1906), omdat hij er in de roman nogal bekaaid af komt. Hij was toch voor alles een sociale ondernemer die, samen met Agneta, eind 19e eeuw Delft heeft wakker gekust. (Een documentaire daarover kan HIER bekeken worden). Zijn lijfspreuk was: ‘Breng ieder uur een woord en daad die voor de wereld iets achterlaat.’

De indeling van het boek is slim gekozen: per hoofdstuk springen we heen en weer tussen de laatste levensmaanden van Jacques en het leven van vroeger. Zo wordt stukje bij beetje duidelijk wat zich in het verleden heeft afgespeeld en hoe de verhoudingen nu liggen en wat er met Jacques aan de hand is. Door deze afwisseling wordt de spanning mede opgebouwd en de daad- en draagkracht van Agneta benadrukt. Ik zal hier geen uitgebreide samenvatting van het verhaal geven, daarvoor verwijs ik graag naar het bovengenoemde boekenblog van Janneke.

Wel is dit misschien de plek voor wat verwijzingen. Zoals naar de serie De Strijd van de Vara over de gebeurtenissen en personen die ervoor gezorgd hebben dat de zware, onmenselijke omstandigheden waaronder arbeiders ooit moesten zien te overleven, tot het verleden behoren. In een van de komende afleveringen komt Jan van der Mast aan het woord en horen we meer over het echtpaar Van Marken en hun Agnetapark. (Kijk eventueel via Uitzending Gemist).

Een lezenswaardig artikel over het echtpaar van de TU Delft vind je hier: De sociale ingenieur. 

Maar om op Agneta van Marken-Matthes (1847-1909) terug te komen: een uitgebreide levensbeschrjving is te vinden bij het DVN: Agneta Matthes   Dit Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland (afgekort DVN) is een online Nederlands naslagwerk met biografieën van opmerkelijke Nederlandse vrouwen. Het DVN wordt ontwikkeld onder leiding van historica Els Kloek. In 2013 kwam uit het project ook een boekpublicatie voort: 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, Agneta was nr. 774. Om het boek mogelijk te maken werd een crowdfunding actie ondernomen. Wie wilde, kon een vrouw adopteren. Mooi om te zien dat Jan van der Mast Agneta heeft geadopteerd! 

Na het grote succes van 1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis werkt Els Kloek met haar team aan het vervolg: 1001 Vrouwen in de 20ste eeuw. Dit boek zal een selectie bevatten van 1001 beroemde, beruchte, opmerkelijke, geliefde, slechte en invloedrijke vrouwen. Het boek wordt opnieuw ontworpen door Irma Boom, en zal naar verwachting eind 2017 verschijnen.

Ook dit vervolgproject is alleen mogelijk dankzij crowdfunding. Kijk op de site 1001 VROUWEN hoe je een steentje kunt bijdragen. Maar hoe dan ook: de DVN blijft en fantastische manier om kennis te maken met heel veel bijzondere Nederlandse vrouwen.

Jan van der Mast - Agneta. Amsterdam, Nieuw-Amsterdam, 2015. Geb., 256 pg., foto's, stamboom, chronologisch overzicht. ISBN: 978-90-468-1580-9.

Ik las dit boek als 32/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER). © JannieTr, oktober 2015.