Met het werk van Elke Geurts (1973) maakte ik kennis via de roman De weg naar zee (2013). Ik was erg onder de indruk van het aangrijpende verhaal over de eenzaamheid van een jonge moeder van een verstandelijk beperkt dochtertje in een maatschappij die daar weinig begrip voor heeft. Haar vertelstijl sloeg meteen aan: geen woord teveel, alle ruimte voor de lezer om zelf in te vullen welke gevoelens meespelen in de dramatische afloop. (Mijn recensie vind je HIER). Ook haar verhalenbundels mogen er zijn: Het besluit van Dola Korstjens (2008), Lastmens (2010) en Lastmens & andere verhalen (2015). Al haar boeken werden voor belangrijke literaire prijzen genomineerd.
Jarenlang hield Elke Geurts een weblog bij onder de titel Elke dag. Ik las het graag. En hoewel je er nooit blindelings van uit mag gaan dat een schrijver in een weblog de waarheid vertelt, werd ik sluipenderwijs het verhaal ingetrokken dat uiteindelijk via de columns in Trouw naar buiten kwam en dat verwerkt is in de autobiografische roman Ik nog wel van jou. Het weblog stopte en sinds kort staan de columns van Trouw ook op de site van de uitgever Lebowski. Ik vroeg me af of het boek me met deze voorkennis nog wel zou kunnen boeien. Dat bleek alleszins mee te vallen.
Waar gaat het over? Na vierentwintig jaar het leven met E. gedeeld te hebben, laat Man haar weten dat hij weg wil omdat hij niet meer van haar houdt. Zij schrikt er enorm van, gelooft het niet echt en blijft hopen dat het weer goed zal komen. Meer dan een jaar duurt het proces van twijfel, afstand nemen, toenadering zoeken, nieuwe omgangsvormen vinden, bemiddeling inschakelen en vooral van hoop van de zijde van E. "Ik hoopte hem terug te schrijven in ons leven, om weer een compleet gezin te vormen met onze beide meisjes". Maar hoezeer ze haar best ook doet, ze moet met het onvermijdelijke leren omgaan.
De vertelstijl is net zo bijzonder als in haar eerdere werk. Niet
altijd is direct duidelijk wat ze fantaseert en wat echt gebeurt. Heel
typerend zijn de momenten waarin ze zichzelf aanduidt met "de vrouw" of
"zij". Het zijn de ogenblikken waarin ze zichzelf niet meer herkent, zozeer wringt ze zich in allerlei bochten om het tij te keren. Als ik de inhoud vergelijk met wat ik me herinner uit het weblog-dagboek valt me op dat de meisjes (6 en 10 jaar ongeveer) een iets bescheidener rol hebben gekregen. Hun verdriet, onbegrip en verwerking komt zeker aan bod, maar minder prominent. Misschien om ze te beschermen tegen de buitenwereld die meeleest. Heel begrijpelijk. In het dagboek waren dat vaak de passages die mij het meest raakten.
Het boek is bepaald geen verzameling columns of dagboekaantekeningen: de schrijfster speelt afgewogen met de chronologie. Er zijn voldoende flashbacks om ook de achtergronden van Man en E. en het verloop van de twintig jaar voor het "nulmoment" te leren kennen. Tegelijkertijd is het een verslag van een slopende en slepende echtscheidingsprocedure. Met alle onzekerheden, hoop, verdriet, woede, rouw, onbegrip, liefde en haat die daarbij horen. Heel navoelbaar, maar zonder zelfbeklag en vooral niet bedoeld als leidraad voor wie iets dergelijks overkomt. Als er iets duidelijk wordt in deze roman, dan is het wel dat elk mens uniek is, dat elke relatie uniek is en dat uiteraard elke scheiding dat ook is. Het is een compleet verhaal geworden, met een einde dat op berusting lijkt te wijzen, maar dat tegelijkertijd een schrijnend gemis toont. Een verhaal dat naar haar overtuiging ook heel anders had kunnen lopen, dat niet zo had hoeven te eindigen.
Wat een bijzondere prestatie om op deze manier een persoonlijk drama om te zetten in literatuur. Het komt wel goed met Elke Geurts.
Overigens: ook de prachtige symbolische omslag verdient een compliment!
Elke Geurts - Ik nog wel van jou. Amsterdam. Lebowski. 2017. Pb., 254 pg., isbn:978-90-488-3533-1.
© Jannie Trouwborst, januari 2018.
Gechoqueerd door de titel van dit boekje? Dat is nergens voor nodig. Met de nodige humor en veel praktisch inzicht beschrijft Margareta Magnusson hoe je je op een goede manier kunt voorbereiden op het onvermijdelijke: door bijtijds te beginnen met opruimen van alles wat je een leven lang verzameld hebt, om te voorkomen dat je je nabestaanden opzadelt met een taak waar ze geen weg mee weten en vaak ook geen tijd voor hebben. Maar ook om achteraf te inventariseren wat echt belangrijk was in je leven. Zelf is ze nu "tussen de 80 en 100", maar beginnen rond je 65ste is het meest ideaal, stelt ze. Je hebt dan (hopelijk) nog voldoende tijd om het traject langzaam en heel bewust te doorlopen.
Door de overweldigende hoeveelheid spullen die de huidige generaties zich kunnen veroorloven en dus ook aanschaffen is er een nieuwe beroepsgroep ontstaan: opruimcoaches en in het kielzog daarvan kennen we inmiddels ook opruimgoeroes, zoals Marie Kondo. Ieder van hen heeft haar eigen overtuigingen, aanpak en werkwijze. Er is zelfs een heuse opleiding voor!
Pas toen ik het boekje van Margareta Magnusson las, begreep ik dat er geen algemeen geldige regels te geven zijn voor de manier waarop mensen zouden moeten "ontspullen", zoals het tegenwoordig heet. Het is niet alleen een kwestie van verschil van karakter dat de een zweert bij de Japanse Marie Kondo en de ander bij één van de vele opruimcoaches die ons land telt. Wat vergeten wordt bij de algemene opruimadviezen zijn de generatieverschillen.
Net als de schrijfster heb ik inmiddels meegeholpen met het opruimen van de spullen van mijn grootouders, schoonouders en ouders. Zij waren van de generatie die zuinig was op hun spullen en er duurzaam mee omging en van alles bewaarde, omdat het misschien ooit nog eens van pas kwam. Er was dus heel wat uit te zoeken voor ons en te bepalen wat er mee moest gebeuren. Ook ontstond er gemakkelijk verschil van mening over wat er met bepaalde zaken moest gebeuren. En dan de foto's, boeken, papieren en persoonlijke zaken: allemaal dingen die zorgvuldig uitgezocht moesten worden. Ik ben er nog steeds niet klaar mee... Daar wil ik dus mijn kinderen niet mee opzadelen.
Ook ik weet niet waar te beginnen, maar aan de adviezen van de huidige generatie opruimcoaches heb ik niets. Ik heb geen overvolle kledingkast, mijn keukeninventaris is praktisch en beperkt. Het aantal prulletjes valt ontzettend mee, speelgoed is er net genoeg om de kleinkinderen een dagje zoet te houden, net als een aantal bordspelletjes en puzzels. Waar ik veel te veel van heb is van papier: boeken, tijdschriftjaargangen, wandelkaarten, toeristische informatie, administratie, foto's, brieven, dagboeken, ansichtkaarten en postzegels. Voor de suikerzakjes heb ik inmiddels een goede bestemming gevonden.
Maar nu heb ik een generatiegenoot gevonden die me de hand reikt en op een nuchtere manier de weg wijst in de chaos die me verlamt. Eén aspect uit haar boekje kwam ik nog nergens tegen: neem er de tijd voor: het hoeft
niet snel, laat je niet opjagen, maar ga wel door. Als ik mijn troep
overzie, dan zou ik er snel vanaf willen, zien dat ik vorderingen maak,
maar ik weet ook dat dat een illusie is. Op deze leeftijd neem je namelijk niet alleen
afscheid van willekeurige, overbodige spullen, maar ook van het leven dat achter je ligt. Langzaam opruimen helpt je dat te overzien en er vrede mee te hebben, dat het onvermijdelijke eraan
zit te komen. Dat is niet triest of iets om somber over te zijn, het is
eigenlijk een stoïcijns standpunt. Echt genieten van de tijd die je nog
gegeven is, kan alleen als je beseft dat die nu echt bijna op is. En
als je dan door je spullen gaat, weggeeft wat anderen graag ontvangen,
pijnlijke herinneringen afsluit, fijne omarmt en zorgt dat je kinderen
niet teveel werk hebben aan het opruimen van de rest of ruzie krijgen
over de nalatenschap, dan kun je in alle rust genieten van je laatste
levensjaren. Dat is toch mooi?
Margareta Magnusson - Opruimen voor je doodgaat: De edele Zweedse kunst van döstädning. Vert. door Nico Groen. Amsterdam, De Bezige Bij, 2017. Geb., 144 pg., ISBN:978-90-234-5079-5.
© Jannie Trouwborst, januari 2018
