Bij het verzamelen van de gegevens voor deze biografie bleek dat het moeilijk was om de persoon Johannes van den Bosch te beschrijven. Er zijn weinig persoonlijke documenten te vinden. Zakelijke correspondentie, artikelen en boeken van zijn hand zijn er genoeg. Verhalen van anderen en de (logische) veronderstellingen van de schrijfster moeten zijn persoon een beetje invullen. Toch is het gelukt een beeld te geven van zijn gedrevenheid, intelligentie en vasthoudendheid (tot het koppige aan toe).
In zijn 45-jarige carrière wendt Johannes van den Bosch als visionair militair, bestuurder, econoom en staatsman op doortastende wijze zijn geestelijke veerkracht en talenten aan bij de opbouw van het Nederlandse imperium onder de nieuwe koning Willem I. Van de onderwerpen die naast de Maatschappij van Weldadigheid en haar koloniën aan bod komen, zijn de belangrijkste: de (bijna-) afschaffing van de slavernij in Suriname en het invoeren van het Kultuurstelsel in de Indische Archipel. Hoewel hij nu nog voornamelijk bekend is door de Koloniën in Nederland en Vlaanderen, blijkt Johannes van den Bosch daar minder tijd doorgebracht te hebben dan in Indië en Suriname.
De rode draad in het denken en handelen van Johannes van den Bosch was de economische en sociale verheffing van zowel de armen in Nederland en de boeren in de Javaanse dessa's, als de slaven op de Surinaamse plantages. Toch pakte het niet allemaal even goed uit. Dat maakt hem tot een omstreden figuur. In het slothoofdstuk kaart Angelie Sens deze tweespalt aan: de wegbereider van de verzorgingsstaat, met in de Nederlandse koloniën leerplicht voor kinderen tot 12 jaar en een verplicht ziekenfonds voordat dat woord was uitgevonden, maar ook de bedenker van een een onderdrukkend systeem op Java dat hij pragmatisch bleef uitvoeren, ook toen dat ten koste van de betrokken ging.
Behalve een biografie van een invloedrijk man schetst Angelie Sens in De kolonieman tegelijkertijd een uitgebreid beeld van een tijdperk dat een kantelpunt vormt naar de moderne samenleving. Al speelt Johannes van den Bosch uiteraard de hoofdrol in de biografie, toch geeft de schrijfster daarnaast ruim aandacht aan de omstandigheden in de toenmalige maatschappij (zowel in Nederland als in de overzeese koloniën) en aan andere personen die in deze turbulente periode een belangrijke rol speelden.
200 Jaar geleden werd de Maatschappij van Weldadigheid opgericht (1818). De kans is groot dat in 2020 de Koloniën van Weldadigheid in Nederland en België op de Unesco Werelderfgoedlijst geplaatst gaan worden. Het museum in Frederiksoord is helemaal vernieuwd. Er is dus momenteel erg veel aandacht voor Van den Bosch als sociaal hervormer pur sang en wegbereider van de moderne verzorgingsstaat. Er gaan zelfs stemmen op een standbeeld voor hem op te richten. Daarom is het goed dat in deze uitgebreid biografie álle aspecten van zijn levenswerk aan bod komen. Zodat geïnteresseerde lezers zelf een oordeel kunnen vormen.
Dit omvangrijke, gebonden boek bevat 18 pagina's met kleurenfoto's, de stamboom van de familie van den Bosch, de tijdlijn van zijn leven, een personenregister en een honderdtal bladzijden met noten, geraadpleegde bronnen en literatuuropgaven. Deze wetenschappelijke uitgave is door de prettige schrijfstijl van Angelie Sens een genoegen om te lezen.
De kolonieman - Johannes van den Bosch 1780 - 1844 - volksverheffer in naam van de koning. Amsterdam, Balans, 2019. Geb., 477 pg., ills., lit.opg. reg. ISBN:97894 600 3891 4
© Jannie Trouwborst, december 2019.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten