Pauline Broekema - Tekenares van Montparnasse

Het begin van de geromantiseerde biografie van Edith Auerbach is spannend en veelbelovend. Een Nederlandse kunsthandelaar struint in de jaren negentig van de vorige eeuw in Parijs over de grootste vlooienmarkt van Europa. Op zoek naar iets bijzonders dat andere handelaren over het hoofd gezien hebben. Hij lijkt geen geluk te hebben totdat een bijzonder schilderij zijn aandacht trekt. Het is gemaakt door Edith Auerbach. Hij heeft nog nooit van haar gehoord. De markthandelaar vertelt hem dat hij nog veel meer van haar heeft en toont hem een map vol tekeningen en handgeschreven documenten. Op de tekeningen staan de portretten van vele bekende kunstenaars uit het begin van de 19de eeuw, maar ook van onbekende personen. Allen in enkele potloodstrepen treffend gekarakteriseerd. Daartussen ook enkele zelfportretten. Maar verder heel weinig waaruit iets over haar leven opgemaakt kan worden. Behalve dat ze in 1899 in Keulen geboren werd. 

Tekenares van Montparnasse - de geromantiseerde biografie

Pauline Broekema heeft zich enorm ingezet om zoveel mogelijk over deze "eigenzinnige kunstenares" te weten te komen. Daarbij doet ze allerlei bijzondere ontdekkingen. In de door mannen gedomineerde kunstenaarswereld van Parijs was Edith een vreemde eend in de bijt. In de bekende Parijse kunstenaarscafé's op Montparnasse zit ze onopvallend te tekenen, schildert het leven op boulevards en in parken en neemt deel aan een tentoonstelling van vrouwelijke kunstenaars. De Tweede Wereldoorlog maakt een onverwacht einde aan haar succes. Als Duitse in Frankrijk wordt ze in 1940 gevangen gezet in concentratiekamp Gurs. Ze weet te ontsnappen en duikt (als Duitse èn Jodin) onder. Na de bevrijding keer ze geknakt terug naar Parijs. Ze schildert wat haar en anderen door de bezetter is aangedaan. Eind jaren veertig stopt ze ook daarmee. Tot in de jaren zestig schrijft ze nog artikelen over kunst. Daarna wordt het stil. De wereld verandert, veel mensen van vroeger keren niet meer terug. In de cafés op Montparnasse komen vooral toeristen. Het lukt Pauline Broekema met veel moeite haar sterfdatum te achterhalen: 27 mei 1994. Tot zover de feiten.

Op zich is er niets mis mee dat Pauline Broekema geprobeerd heeft het verhaal van Edith Auerbach te vertellen in een geromantiseerde biografie. Er zijn enkele personen toegevoegd en er worden gefantaseerde gesprekken gevoerd om bepaalde gebeurtenissen een plek te geven. Toch is het lezen soms minder plezierig door de niet noodzakelijke zijpaden die met enige regelmaat ingeslagen worden en de uitgebreide opsomming van bekende, maar ook onbekende kunstenaarsnamen. 

Wat ik ook mis, zijn enkele voorbeelden van Edith Auerbach's tekeningen. Na het eerste hoofdstuk is de nieuwsgierigheid naar haar werk beslist gewekt, maar met die op de omslag van het boek moeten we het doen. Gelukkig staat er op YouTube een filmpje van Museum Belvedère Contre l'oubli waarin een groot aantal tekeningen en schilderen voorbij komt.

Contre l'oubli - de catalogus

In het Nawoord van het boekje staat, dat Kunsthandelaar Guus Maris in Parijs de hele collectie kocht op de vlooienmarkt en dat kunstverzamelaar Michiel Levit die overnam. Van 4 juli tot en met 20 september 2020 werden deze tekeningen en schilderijen tentoongesteld in Museum Belvedère in Heerenveen. Bij de tentoonstelling verscheen de catalogus Edith Auerbach - Contre l'oubli - Tegen het vergeten, met een keuze uit haar tekeningen en schilderijen, een essay waarin Han Steenbruggen haar werk analyseert en een biografische schets van Pauline Broekema. De catalogus is nog te koop in de museumwinkel.

Pauline Broekema - Tekenares van Montparnasse: het eigenzinnige kunstenaarsleven van Edith Auerbach. Amsterdam, De Arbeiderspers, 2020. Pb. 191 pg., met lit, opg. ISBN:978-90-295-4163-3

© Jannie Trouwborst, oktober 2020.