Jannah Loontjens - Schuldig

Jannah Loontjens (1974) is in Denemarken geboren. Ze groeide op in Zweden en Nederland en studeerde filosofie. Naast dicht- en essaybundels publiceerde ze 4 romans. Schuldig is een introspectieve zoektocht naar de redenen voor haar voortdurende schuldgevoelens. De ondertitel luidt dan ook: Een verkenning van mijn geweten.

Aan de hand van een dilemma over het kerstbezoek aan haar moeder neemt Loontjens ons mee op een zoektocht door haar leven. Haar moeder woont alleen in Frankrijk en verwacht dat Jannah met haar kinderen de kerst bij haar door komt brengen. Maar daar voelt ze niet veel voor. Ze gaat liever naar haar tante in Nederland die haar ook uitnodigde. Ze weet niet hoe ze het haar moeder moet vertellen, omdat ze er vanuit gaat dat die teleurgesteld en/of boos zal zijn. Niet alleen omdat ze niet komt, maar ook omdat ze dan wel naar haar moeders zuster gaat. Het boek begint ermee dat Jannah zich af gaat vragen waar dat eeuwige schuldgevoel toch vandaan komt.

Om dat te onderzoeken, blikt ze terug op haar leven. Haar jeugd in Zweden, de scheiding van haar ouders. De verhuizing naar Nederland, haar middelbare schooltijd en recalcitrante pubertijd. De vrijgevochten periode daarna, waarbij ze zich danig in de nesten werkt. Een gewelddadige relatie waar ze maar moeilijk uit kan breken. Tot en met het huidige tijdperk, waarin het klimaat onder druk staat en er maatschappelijke problemen zijn. Met steeds dezelfde vragen: waarom voelt ze zich toch altijd overal schuldig over? En waarom over sommige zaken juist helemaal niet? Is dat reëel, is dat nodig? Kan ze daar vanaf komen?

Ze gaat te rade bij filosofen en psychoanalytici. Duikt in haar familiegeschiedenis. Is het erfelijk? Of misschien zelfs cultureel bepaald door de religieuze grondslagen van onze maatschappij? En steeds komt het dilemma van de kerstbijeenkomst terug, als een spannende rode draad in het betoog. Ze bevraagt tenslotte haar moeder over diens schuldgevoelens. Het laatste hoofdstuk heeft de titel: Verzoening, met daaronder: misschien het meest met mezelf.

Dit zeer persoonlijke verhaal is op een aantrekkelijke manier geschreven. Het verveelt nergens en is niet te hoog gegrepen voor wie niet thuis is in de filosofie of psychologie. Het boeit en biedt herkenningspunten. Voor mij althans. Mijns inziens hebben vrouwen ook vaker schuldgevoelens dan mannen. Maar misschien vergis ik me. Het is beslist geen zelfhulpboek in de trant van Hoe word ik mijn schuldgevoelens de baas. Wel zet het aan tot nadenken over het fenomeen. Daarom is het een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in waar schuldgevoelens vandaan (zouden kunnen) komen en hoe daarover door filosofen en psychologen gedacht wordt. En welke invloed ze kunnen hebben op het persoonlijke leven.

Jannah Loontjes - Schuldig: een verkenning van mijn geweten. Amsterdam, Podium, 2021. Pb., 238 pg., lit. opg. ISBN: 978-94-6381-023-4.

© Jannie Trouwborst, november 2021.