Via Bookcrossing kreeg ik dit aardige boekje toegestuurd. Binnenkort zal ik het weer op pad sturen. Maar eerst komt het hier even aan de beurt voor een korte beschrijving.
********
In 1978/79 schreef Adriaan van Dis in NRC Handelsblad een eerdere versie van de verhaaltjes die in Nathan Sid verzameld zijn. De eerste druk van dit boekje was niet voor de handel bestemd en verscheen in december 1983. De tweede druk, met tekeningen van Charlotte Mutsaers, in maart 1984.
********
In Nathan Sid komen tal van autobiografische elementen en thema’s aan bod die later in Indische duinen (1994) tot een doorlopend verhaal aaneen gesmeed worden (Sid=Dis). Een verschil is dat dit boekje slechts jeugdherinneringen bevat. En die jeugd ging niet over rozen. Nathan voelt zich een buitenbeentje in de familie: zijn vader, moeder en stiefzusjes zijn in Indië geboren of hebben er langere tijd gewoond. Ze hebben er de oorlog en het Jappenkamp meegemaakt. Hij werd in Nederland geboren, had geen geweldige gezondheid en werd hardhandig opgevoed door zijn vader en bijgelovige moeder. Ondanks dat daar alle reden toe zou kunnen zijn heeft hij daar geen klagelijk of sentimenteel boek over geschreven of zoals de achterflap zegt: Hij heeft zijn pen niet in tranen gedoopt, maar het leven van Nathan Sid met vrolijke bitterheid beschreven. Zo breekt hij met de traditie van klagelijke jeugdervaringen en schrijft zonder sentiment sprankelende verhalen over kinderkwel. Of zoals Renate Rubenstein schrijft: “Nathan Sid is een van de mooiste jeugdbeschrijvingen die ik ken. Prachtig, vlug geschreven in een toon die zowel lakoniek als elegisch is.”
*********
Het boekje is duidelijk bedoeld voor volwassenen, maar heeft een gerafineerde stijl die doet denken aan de manier van spreken van een kind . “Nathan was ziek. Het borrelde in zijn buik. Er kon geen hap meer in, geen wind meer uit. Zijn vel stond zo strak als een strandbal.” Dat maakt het mogelijk om als volwassenen mee te voelen met de grote en kleine drama’s van een kind.
Fragment: “Zijn moeder las hem voor uit Nils Holgersson. Nathan hield niet van die slome op die vogel. Hij hield alleen van Gulliver. Hij was sterk en groot en hij werd nooit gepest (……). Zo wilde Nathan zijn, mooi, zonder sproeten en galbulten.”
**********
Net als in het latere Indische duinen spreekt uit de verhaaltjes geen regelrechte rancune jegens zijn vader of moeder. De beschrijving van zijn gevoelens na het overlijden van zijn vader (hij is dan ongeveer 10) is daar een voorbeeld van: hij voelt zich opgelucht (“nooit meer slaag en veel meer knuffels”), maar hij probeert ook te begrijpen waarom zijn vader zich gedroeg zoals hij deed en hij vraagt zich af hoeveel hij qua karakter op hem lijkt.
Fragment: “Nathan had spijt van zijn halve-wees fantasieën. Nu hield hij echt van zijn vader, al was het maar omdat zijn zusters Pa Sid haatten. Ook zou hij hem voortaan verdedigen tegenover zijn vriendjes uit het duin, want die lachten hem vaak uit omdat hij ze als een sergeant toeblafte. Zou hij later ook zo worden? Hoe vaak had zijn moeder niet gezegd dat hij een aardje naar zijn vaartje had? Nathan was driftig en sloeg als Pa Sid alles kapot. Nathan was gulzig, kon zich nooit beheersen, wilde niet sparen en het duurste was hem niet goed genoeg. Nathan moest nu het goede voorbeeld geven. Maar hoe dan, zonder op zijn vader te lijken? Nathan wilde niet verder alleen op de wereld. Het liefst bleef hij klein en kroop hij voor altijd weg onder zijn moeders jurk, waar het was zoals achter zijn gesloten wimpers, een veilige wereld waarin hij niets fout kon doen.”
Amsterdam, Meulenhoff, 1984. Paperback, 73 p., met ills. Van Ch. Mutsaers, 2e dr.
********
© JannieTr, maart 2008.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten