woensdag 30 november 2011

Discussievragen bij Annete de Vries - Scheurbuik

  1. Als Lucia gek wordt van de verwijten van de kleine Lucia met strikken in haar haar, geeft Miquel raad. Welke?

  1. Wat is er gebeurd met het Hindoestaanse echtpaar Ernst en Shanti/Satish en waarom?

  1. Wat doet Helen enige tijd daarna , wie ziet dat en houdt jarenlang de mond en waar sust Ferdinand zich mee?

  1. Waarom kregen slavenkinderen de omgekeerde naam van hun vader?

  1. Hoe denkt Miquel de gespletenheid waar Lucia aan lijdt op te lossen?

  1. Wat zegt Miquel over een “huis” inrichten?

  1. Waarom is het voor Lucia anders om terug te keren naar Suriname dan voor Miquel?

  1. Aan wie heeft Annette de Vries haar boek opgedragen?

  1. Wat sluit daar perfect bij aan?

  1. Wie verstrekt de meeste informatie en waarom?

  1. Volgens Nora van Laar (Biblion) maakt de schrijfster regelmatig gebruik van clichés, waarvan vele bekend zijn uit de damesroman. Ben je het hiermee eens of juist niet en heb je voorbeelden?

  1. Een enkele keer beeldspraak: de woorden werden als klei in haar mond. Heb je meer beeldspraak gevonden in het boek?

  1. Negatieve reacties op het boek voeren de boventoon. (Nora van Laar). Heb je dat ook zo gevonden in de recensies?

  1. Is dit een autobiografische roman?

(Met dank aan © Terry M., nov. 2011).

dinsdag 29 november 2011

Annette de Vries - Scheurbuik

 November 2011 - waardering: 7,0.

Inleiding
 
Het seizoen 2011-2012 van de Leeskring Philippine staat in het teken van Surinaams-Nederlandse literatuur. Na het reisverslag van Karin Anema, om een beetje achtergrondkennis te verzamelen, was het de beurt aan een roman: Scheurbuik (2002) van Annette de Vries (1954).
A. de V. heeft een Surinaamse vader en een Nederlandse moeder. Op 2-jarige leeftijd verhuisde zij van Nederland naar Suriname, op haar 15de keerde ze terug. Na de toneelschool werd zij een poosje toneeldocent en schreef boeken voor de opleiding en het amateurtoneel. Sinds 1995 werkt ze in de kunstensector als adviseur culturele diversiteit en sinds enkele jaren begeleidt ze ook aankomende schrijvers. Scheurbuik was haar debuut (ze nam 2 jaar vrij om het te kunnen schrijven). Daarna volgde in 2010 Drijfhout en inmiddels is zij bezig met Het vogelnest.

Inhoud

Scheurbuik vertelt het verhaal van een vrouw die wordt geconfronteerd met zowel haar eigen geschiedenis als die van Suriname en Nederland.
De drieëndertigjarige Lucia Mac Nack keert naar Suriname terug om haar ernstig zieke vriend Miquel Del Prado bij te staan. Zij wordt opgenomen door zijn familie, naast wie zij tot haar vertrek (als 10-jarige) naar Nederland woonde. Terwijl haar komst het leven van de familie Del Prado in een stroomversnelling brengt, raakt Lucia bevriend met de eenzame, excentrieke Carmen en voelt zij zich aangetrokken tot de rokkenjager Pedro.
Pendelend tussen Miquel, die op de afgelegen boerderij bij zijn bejaarde oom Ferdinand inwoont en Carmen, die een statig koloniaal huis aan de Suriname-rivier bewoont, ontdekt Lucia dat haar verleden zowel afstand als geborgenheid heeft teweeggebracht.
Tijdens de hete dagen en de mystieke nachten in Suriname ontrolt zich een even ontroerende als meeslepende geschiedenis over liefde, onthechting en familiebanden. (Flaptekst).

Leeservaring

Scheurbuik, op het eerste gezicht een vreemde titel, blijkt te slaan op de bere (=buik), zoals in Suriname de familie, incl. 7 generaties van voorouders, genoemd wordt. Dat bij die voorouders ook Nederlanders horen, wordt vaak vergeten. Alle voorouders verdienen respect, ze beschermen het nageslacht. Door het ontkennen van de zeer verweven geschiedenis van Surinamers en Nederlanders ontstaat er een scheur in de buik. Om die te helen moeten zowel Nederlanders als Surinamers deze gezamenlijke geschiedenis kennen en accepteren. Het boek is opgedragen aan haar bere (familie), het motto is een Surinaams liedje over de lange rij voorouders.

De structuur van het boek is eenvoudig. Het verhaal wordt chronologisch verteld door een personale verteller, af en toe zorgt een flashback voor de nodige achtergrondinformatie. In de eerste 5 hoofdstukken worden de hoofdrolspelers twee aan twee geïntroduceerd. Door het personale perspectief steeds bij een ander personage te leggen, leren de lezers alle hoofdrolspelers uit de roman en hun situatie goed kennen. Binnen de leesgroep werd het begin van de roman daardoor echter wat traag gevonden (wanneer begint het nou?), maar aan de andere kant is het zo gemakkelijker om daarna direct meegetrokken te worden in het vervolg van het verhaal.
Het slavernijverleden en de recente geschiedenis van Suriname krijgen tussendoor aandacht, in de verhalen van de hoofdpersonen of via gevonden dagboeken en stambomen. Soms wringt dat wat met de natuurlijke verteltrant en komt het wat schools over.
Het boek begint met een brief van Miquel waarin hij Lucia smeekt hem bij te staan tijdens zijn laatste maanden in Suriname en eindigt ook met een brief, waarin Carmen beschrijft aan de naar Nederland teruggekeerde Lucia over de afloop.  Heel toepasselijk eindigt die brief met de mededeling dat het goed gaat met haar zwangerschap: Mijn buik is rond, zo glad als een steen in een stroomversnelling en zit boordevol leven. Dat maakt het verhaal ook mooi rond.

Hoofdthema van het boek is de verscheurdheid van mensen die in hun leven te maken krijgen met een verandering van cultuur door verhuizing naar een ander land. De manier waarop dat thema is uitgewerkt, geeft het een veel ruimere geldigheid dan alleen in de Surinaams-Nederlandse context.
Zoals Jos Borré in een recensie in De Morgen opmerkt:
In de peiling naar het levensgevoel van mensen zoals Lucia gaat A. de V. veel dieper dan de clichés over allochtonen die gangbaar zijn in het politieke en maatschappelijke discours van vandaag.(...) Scheurbuik is een roman die de lezer niet confronteert met een ander leven, maar hem heel geleidelijk introduceert in dat leven, hem hoogte doet krijgen van het levensgevoel dat de mensen er huldigen en dat hem na zijn onderdompeling met meer respect achterlaat dan een politieke of humanitaire eis had kunnen afdwingen. (De Morgen, 27-03-2002 - De diepe onderstormen van het bestaan).
Andere thema's zijn o.a.: liefde, dood, familiebanden, religieuze opvattingen (christendom/winti), discriminatie.

De toneelachtergrond van A. de V. komt enigszins naar voren in de stijl. De karakters worden getekend via hun uiterlijk en gedragingen, meer dan door hun gedachten en gevoelens, al zijn die beschrijvingen soms typerend genoeg om een aardig idee te krijgen. Toch hadden ze nog wel iets uitgediept mogen worden. Ze maken allemaal een duidelijke persoonlijk ontwikkeling door, volgens sommige recensenten een te plotselinge. Daar was de leesgroep het niet mee eens: de verschillende hoofdpersonen kijken aan het eind van het boek allemaal anders tegen het leven aan (of zijn in vrede gestorven) en hebben besloten het anders te gaan doen. Er is geen happy-end, er is alleen een nieuwe, voorgenomen start: het is aan de lezers om zelf in te vullen wat het vervolg zal zijn.

De opmerking in het uittreksel van Biblion: eenvoudig taalgebruik dat niet overloopt van beeldspraak, werd door de leden van de leesgroep gelogenstraft met een reeks van citaten van treffende beeldspraak. Enkele voorbeelden:
- Carmen had iets weg van een kleurige vis die met glazige ogen in een schemerig aquarium hing, waar niets anders gebeurde dan het monotoon omhoog borrelen van luchtbelletjes.
- Leven is wakker worden in een snelstromende rivier, meegesleurd worden over watervallen en stroomversnellingen en uiteindelijk in diezelfde rivier verdrinken.
- Dan zouden de dames en één heer die deel uitmaakten van de krans als papegaaien uit een mand door de deuren van de kerk naar buiten komen fladderen en zich kwetterend op de tafel met broodjes naast haar storten.
- In de voorzaal van tante Helen leek de tijd te verstrijken als stroop die langs een flessenhals druipt.
Bijzondere waardering was er voor de beeldende manier waarop ze beschreef hoe het moet voelen om een hartaanval te krijgen.

Het boek werd bediscussieerd aan de hand van door één van de leden gemaakte vragen (zie onder Leeskring Philippine, Suriname). Zij had ook voor een overzicht van positieve en negatieve recensies gezorgd. Men was verbaasd over de negatieve toon die uit het uittreksel van Biblion sprak: daar werden bovendien uit recensies vooral de negatieve opmerkingen gehaald, zelfs als de strekking van de recensie positief was.
Het boek werd door de leeskringleden gewaardeerd met cijfers tussen de 7- en 8. Zij waren het eens met de conclusie van Eltje Borst (Het Financieel Dagblad, 11 mei 2002): Een knap geconstrueerd verhaal, aangrijpend, met veel lagen en mooie details.

Annette de Vries - Scheurbuik. Amsterdam, Atlas, 2002. Paperback, 2e dr., 319 pg., isbn 9045011611.

©JannieTr, 29 november 2011.



woensdag 16 november 2011

Gerbrand Bakker - Winterboek

November 2011 - waardering: later

Sinds een week heb ik het Winterboek van Gerbrand Bakker in huis. Te kort om er al een weloverwogen oordeel over te geven. En dat zal ook nog wel even duren, want het is mijn bedoeling er een hele winter mee te doen. Af en toe een kort verhaal of gedicht lezen, afwisselend van Bakker zelf of van een auteur die hij uitgenodigd heeft iets voor het Winterboek te schrijven.

Het is interessant om te zien wie hij gevraagd heeft en waarom: aan het einde van elke stukje legt hij dat zelf uit. Van twee gasten heb ik het korte verhaal al gelezen: Jan van Mersbergen en Andrea Kluitmann. Als de rest van de gasten voor net zulke verhalen gezorgd heeft, heeft hij een goede keuze gemaakt.

Na de winter komt er hier nog wel een echte recensie, maar omdat Sinterklaas en Santa Claus vast nog op zoek zijn naar passende geschenken moest dit boek nu even onder de aandacht gebracht worden. Vandaar deze voorlopige beoordeling.

Nadere informatie

Er hoort een heuse internetsite bij: www.winterboek.com. Daar kun je o.a. blogs vinden van en informatie over de auteurs die meegeschreven hebben.

Citaat:
Het Winterboek, samengesteld door Gerbrand Bakker, is een vrolijke, moderne variant van een aloude klassieker met mooie, literaire verhalen over de winter, over sneeuw en ijs en over een kerstviering in zomers warm Australië.
Het merendeel van de teksten in dit boek is van de hand van Gerbrand Bakker zelf, voor sommige bijdragen zijn andere auteurs uitgenodigd.

Wat kan je in het Winterboek verwachten?

Onder andere korte verhalen, columns en gedichten van Gerbrand Bakker, Marc van den Broek, Gerard van Emmerik, Jan Glas, Maarten 't Hart, Marleen Janssen, Andrea Kluitmann, Ted van Lieshout, Erik Lindner, Jan van Mersbergen, Tim Parks, Marja Pruis, Franca Treur, Dolf Verroen en Maartje Wortel.
Maar ook winteretymologieën en een etymologiequiz, tips voor het schaatsen op natuurijs en instructies voor het onderhoud van uw tuin in de winter van Gerbrand. En verder staan in het Winterboek recepten van Gerbrand's moeder en tips van zijn vader voor het maken van een vogelhuisje en een voederplank.

ISBN: 978 90 5936 338 0 Bindwijze: Paperback Verschijnt: 1 november 2011 Omvang: 272 p. Prijs: €17.50

©Jannie Tr, november 2011.

dinsdag 8 november 2011

Karin Anema - De groeten aan de koningin

Oktober 2011 - waardering: 7,5.

Inleiding

Tijdens de eerste bijeenkomst van het nieuwe seizoen, begin september, kregen de leesclubleden De groeten aan de koningin van Karin Anema mee. Samen met de inleiding van die avond over Suriname en een mapje met de nodige informatie over Suriname en haar bewoners moest dat boek de basis gaan vormen voor de Surinaamse literatuur die het komende seizoen op het programma staat. Daarmee werd meteen ook een nieuw genre geïntroduceerd: literaire non-fictie in de vorm van een reisverhaal. De bijbehorende discussievragen (volg link) gingen ook mee naar huis, zodat er thuis vast over nagedacht kon worden.

Inhoud

Switi Sranan, een land zo anders dan Nederland en toch vertrouwd; zo ver weg en toch dichtbij. Karin Anema baant zich in haar eentje een weg door Suriname en raakt in de ban van de rijkdom aan culturen en van het betoverende binnenland. Van Paramaribo tot in het hart van de Amazone heeft ze verrassende ontmoetingen. Haar voorliefde voor met de grond en de natuur vergroeide inheemsen brengt haar naar het ongerepte oerwoud van de indianen.
Met hen gaat ze op expeditie en vaart ze door talrijke gevaarlijke stroomversnellingen. Tijdens een van haar tochten ontmoet ze de marrons, de nakomelingen van gevluchte slaven, en ervaart ze de mystieke kracht van een traditionele medicijnman. In De groeten aan de koningin beschrijft Karin Anema een avontuurlijke reis door een fascinerend land dat nog een voelbare band met Nederland heeft. Al ben je in een heel ander land, Nederland kruist voortdurend je pad. Daarmee is het boek tegelijkertijd een confrontatie met onze eigen geschiedenis. (Flaptekst boek).

Leeservaring

Karin Anema (Leeuwarden - 1955) studeerde landschapsarchitectuur aan de universiteit van Wageningen. Na haar studie realiseerde ze zich dat ze meer geïnteresseerd was in hoe inheemsen gebruik maakten van het landschap, wat hun relatie ermee was, vooral die culturen die nog een nauwe band hebben met de natuur. Ze werd journalist en begon literaire non-fictie te schrijven.

Voor haar boek over Suriname heeft ze het land 7 maal bezocht, vertelde ze in een interview (Brands met Boeken, VPRO - 1 juni 2008). Dat was iets wat de leesgroep ook opviel: er zat niet echt een duidelijke doorlopende lijn in het verhaal. Na een samenvatting over de bewoners van de kuststreek en Paramaribo gaat ze de binnenlanden in. De uiteenlopende groepen die daar leven: marrons en inheemsen (verschillende indianengroepen), heeft ze allemaal apart bezocht of een tijd met ze opgetrokken. De afzonderlijke verhalen zijn daarna opgetekend in dit boek.

Over de vorm van het boek waren we het snel eens: literaire non-fictie in de vorm van een  reisverhaal. Beeldspraak werd met mate toegepast, sfeertekening was over het algemeen goed, de dialogen hier en daar wat houterig. Dat laatste zal mede het gevolg zijn van het feit dat ze zich veelal moest behelpen met tolken. Het verhaal leek chronologisch opgebouwd (zie ook de opmerking over de verhaallijn) met hier en daar wat wetenswaardigheden over de geschiedenis van Suriname en haar inwoners er niet nadrukkelijk doorheen geweven. De karaktertekening van enkele markante persoonlijkheden die ze ontmoette, voldeed. De titel kan op twee manieren verklaard worden, zoals ze tegen Brands zei: sommigen zagen de koningin nog als een soort van moeder, terwijl anderen Karin Anema zagen als een representant van iemand waar ze lak aan hadden: de groeten zijn dan sarcastisch bedoeld.

Over de inhoud hebben we aan de hand van de vragen en enkele recensies langer gesproken. De genezing van haar zoon, haar heftige botsing met een dorpshoofd, de rol van de blanken in het binnenland, haar pogingen kritisch te zijn naar beide kanten en niet moralistisch, de onderlinge discriminatie, de bedreigingen voor het oerwoud en het verloren gaan van de kennis van de inheemsen: er was genoeg om over van gedachten te wisselen.
Het lezen van het boek was de meesten zo goed bevallen dat ze niet uitsloten in de toekomst nog eens iets van haar te lezen: Mexicaanse sneeuw (2000), De weg naar Villarbon, een verlaten dorp in Spanje (2004), De Noorse liefde van W.F. Hermans (2005), De laatste grens - op rendier trek met de Sami (2009) of Anders dan Afrika (over Ethiopië - 2011).

De groeten aan de koningin is een aardige inleiding en illustratie gebleken voor de Surinaamse romans die we dit jaar nog zullen lezen en biedt voldoende aanknopingspunten voor discussie binnen een leesgroep.

Karin Anema - De groeten aan de koningin. Amsterdam, Atlas, 2006. Paperback, 1e dr., 286 pg., met kl. foto's en krt., verkl. woordenlijst.

©Jannie Tr, 8 november 2011.