Karin Anema - De groeten aan de koningin

Oktober 2011 - waardering: 7,5.

Inleiding

Tijdens de eerste bijeenkomst van het nieuwe seizoen, begin september, kregen de leesclubleden De groeten aan de koningin van Karin Anema mee. Samen met de inleiding van die avond over Suriname en een mapje met de nodige informatie over Suriname en haar bewoners moest dat boek de basis gaan vormen voor de Surinaamse literatuur die het komende seizoen op het programma staat. Daarmee werd meteen ook een nieuw genre geïntroduceerd: literaire non-fictie in de vorm van een reisverhaal. De bijbehorende discussievragen (volg link) gingen ook mee naar huis, zodat er thuis vast over nagedacht kon worden.

Inhoud

Switi Sranan, een land zo anders dan Nederland en toch vertrouwd; zo ver weg en toch dichtbij. Karin Anema baant zich in haar eentje een weg door Suriname en raakt in de ban van de rijkdom aan culturen en van het betoverende binnenland. Van Paramaribo tot in het hart van de Amazone heeft ze verrassende ontmoetingen. Haar voorliefde voor met de grond en de natuur vergroeide inheemsen brengt haar naar het ongerepte oerwoud van de indianen.
Met hen gaat ze op expeditie en vaart ze door talrijke gevaarlijke stroomversnellingen. Tijdens een van haar tochten ontmoet ze de marrons, de nakomelingen van gevluchte slaven, en ervaart ze de mystieke kracht van een traditionele medicijnman. In De groeten aan de koningin beschrijft Karin Anema een avontuurlijke reis door een fascinerend land dat nog een voelbare band met Nederland heeft. Al ben je in een heel ander land, Nederland kruist voortdurend je pad. Daarmee is het boek tegelijkertijd een confrontatie met onze eigen geschiedenis. (Flaptekst boek).

Leeservaring

Karin Anema (Leeuwarden - 1955) studeerde landschapsarchitectuur aan de universiteit van Wageningen. Na haar studie realiseerde ze zich dat ze meer geïnteresseerd was in hoe inheemsen gebruik maakten van het landschap, wat hun relatie ermee was, vooral die culturen die nog een nauwe band hebben met de natuur. Ze werd journalist en begon literaire non-fictie te schrijven.

Voor haar boek over Suriname heeft ze het land 7 maal bezocht, vertelde ze in een interview (Brands met Boeken, VPRO - 1 juni 2008). Dat was iets wat de leesgroep ook opviel: er zat niet echt een duidelijke doorlopende lijn in het verhaal. Na een samenvatting over de bewoners van de kuststreek en Paramaribo gaat ze de binnenlanden in. De uiteenlopende groepen die daar leven: marrons en inheemsen (verschillende indianengroepen), heeft ze allemaal apart bezocht of een tijd met ze opgetrokken. De afzonderlijke verhalen zijn daarna opgetekend in dit boek.

Over de vorm van het boek waren we het snel eens: literaire non-fictie in de vorm van een  reisverhaal. Beeldspraak werd met mate toegepast, sfeertekening was over het algemeen goed, de dialogen hier en daar wat houterig. Dat laatste zal mede het gevolg zijn van het feit dat ze zich veelal moest behelpen met tolken. Het verhaal leek chronologisch opgebouwd (zie ook de opmerking over de verhaallijn) met hier en daar wat wetenswaardigheden over de geschiedenis van Suriname en haar inwoners er niet nadrukkelijk doorheen geweven. De karaktertekening van enkele markante persoonlijkheden die ze ontmoette, voldeed. De titel kan op twee manieren verklaard worden, zoals ze tegen Brands zei: sommigen zagen de koningin nog als een soort van moeder, terwijl anderen Karin Anema zagen als een representant van iemand waar ze lak aan hadden: de groeten zijn dan sarcastisch bedoeld.

Over de inhoud hebben we aan de hand van de vragen en enkele recensies langer gesproken. De genezing van haar zoon, haar heftige botsing met een dorpshoofd, de rol van de blanken in het binnenland, haar pogingen kritisch te zijn naar beide kanten en niet moralistisch, de onderlinge discriminatie, de bedreigingen voor het oerwoud en het verloren gaan van de kennis van de inheemsen: er was genoeg om over van gedachten te wisselen.

Het lezen van het boek was de meesten zo goed bevallen dat ze niet uitsloten in de toekomst nog eens iets van haar te lezen: Mexicaanse sneeuw (2000), De weg naar Villarbon, een verlaten dorp in Spanje (2004), De Noorse liefde van W.F. Hermans (2005), De laatste grens - op rendier trek met de Sami (2009) of Anders dan Afrika (over Ethiopië - 2011).

De groeten aan de koningin is een aardige inleiding en illustratie gebleken voor de Surinaamse romans die we dit jaar nog zullen lezen en biedt voldoende aanknopingspunten voor discussie binnen een leesgroep.

Karin Anema - De groeten aan de koningin. Amsterdam, Atlas, 2006. Paperback, 1e dr., 286 pg., met kl. foto's en krt., verkl. woordenlijst.

©Jannie Tr, 8 november 2011.