Remco Campert - Licht van mijn leven

Juli 2014 - Waardering: 9,0.

Inleiding

Op 28 juli j.l. werd Remco Campert 85 jaar. De volgende dag kreeg ik voor mijn verjaardag zijn nieuwste dichtbundel: Licht van mijn leven. Natuurlijk heb ik er al even in gebladerd, een enkel gedicht gelezen en van de andere geproefd. Toch hoeft niemand van mij hier een uitgebreide analyse of recensie verwachten.

Ten eerste ben ik van mening dat poëzie lezen iets heel persoonlijks is: wat mij ontroert, zegt een ander misschien niets en mijn interpretatie hoeft niet die van een andere lezer of zelfs van de dichter te zijn. Hij liet het los en als ik het lees,  gaat het opnieuw leven, maar nu tegen de achtergrond van mijn gedachten en ervaringen.

Ten tweede ervaar ik het analyseren van literatuur, maar vooral van poëzie, als het ontrafelen van een wonder. De betovering wordt verbroken, zodra je probeert te achterhalen waardoor die veroorzaakt wordt. Soms wil ik dat gewoon niet en dat geldt ook voor deze bundel. Ik laat dat graag aan anderen over.

De bundel is prachtig uitgevoerd:  groot formaat, gebonden,  een stofomslag met litho's van Ysbrant. Ook bij enkele gedichten staan ze, in kleur. Slechts 2 van de gedichten verschenen eerder in Vlaanderen, eveneens in samenwerking met Ysbrant. De rest is allemaal nieuw werk. Er is een verdeling gemaakt: Gelegenheden (4 gedichten) en Gebeurtenissen (15 gedichten), de meeste omvatten 1 pagina, sommige meerdere.

De eerste vier heb ik gelezen (en werd diep geraakt, de rest bewaar ik voor later, af en toe een). Ze beschrijven de gevoelens ten aanzien van het overlijden van collega's. En de aanvaarding van het onontkoombare. Maar zelfs daar waar de melancholie overheerst, is plaats voor humor en een relativistische noot. De woordkeus is weer onovertroffen: de betekenis, de klank, de plek in de zin of strofe: moeiteloos lijkt het, maar perfect is het. Een oude, broze man, maar met nog steeds een scherpe geest. Of, zoals op de binnenkant van de omslag staat: 

In de vijfenzestig jaar dat Remco Campert publiceert heeft hij aan kracht en vitaliteit niets ingeboet, integendeel. In "Licht van mijn leven" weet de meester als altijd in weinig woorden vele werelden tegelijk op te roepen. 

Morgen begint bij Sandra de maand van het klassieke boek (klik hier). Ik doe daar aan mee en heb besloten daarvoor klassiekers uit te kiezen die over het thema "opgroeien" gaan. Titaantjes van Nescio is al uit,  met Bartje van Anne de Vries ben ik bezig. Een van de gedichten van Remco Campert bevatte een stukje (binnen een gedicht) dat hier zo mooi bij aansluit, dat ik alleen dat wil citeren: voor de rest verwijs ik graag naar deze bijzondere bundel. 

Toen hij klein was wist hij weinig
meer was niet nodig
maar van dat weinige meer
dan nu van het vele

hij baadde in de tijd
dat de tijd leegliep
was hem nog niet bekend

in het grote zongebeukte landschap
languit liggend op de aarde
bestudeerde hij middagenlang
de klim van de kever
steeds opnieuw ondernomen
naar de top van de grashalm 

Als dat Bartje niet is......maar ook de verwijzing naar wat groter en wijzer worden betekent. 

Remco Campert - Licht van mijn leven, gedichten. Amsterdam, De Bezige Bij, 2014. Geb., met stofomsl., litho's van Ysbrant, 44 pg. ISBN 978 90 234  8884 2 

© JannieTr, 31 juli 2014. 

 Ik las dit boek als 10/20 voor de Ik lees Nederlands uitdaging 2014 .

 

Klassieke literatuur in de schijnwerper

 Op haar Blog Sandra schrijft en leest kondigde Sandra aan dat ze in Augustus alleen klassieke literatuur wilde gaan lezen. Daar hebben zich inmiddels al enkele tientallen lezers bij aangesloten. Wie ook mee wil doen of inspiratie nodig heeft, kan terecht op de pagina: Augustus is klassieke literatuurmaand bij Sandra

Wat is een klassieker eigenlijk?

Een klassieker  (in het algemeen) is iets dat een alomtegenwoordig en uniek symbool is van een vergane tijd, hoofdzakelijk vanwege inherente kwaliteit of representatieve status, vaak beschouwd met een gevoel van nostalgie. Bij literatuur spreekt men ook wel van klassieken. De betreffende tekst hoeft echter niet per se uit een oudere tijd te komen om als "klassieker" bestempeld te worden, men kan ook spreken van een "moderne klassieker", een boek dat nog niet zolang geleden verschenen is, maar het in zich heeft om tot in lengte van dagen van waarde te blijven en dus een echte klassieker te worden. Het geven van het predicaat kan (en mag!)  dus een subjectief waardeoordeel inhouden: wat de één een klassieker noemt (een ouder boek, dat zijn waarde bewezen heeft), is voor iemand anders wellicht een nieuwe ervaring of erkenning van kwaliteit.

Bestaat er een overzicht van?

In 2002 werd de Canon van de Nederlandse literatuur door de leden van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde omschreven. De Canon omvat de (volgens deskundige stemmers) ruim 100 meest klassieke literaire auteurs en de 125 meest klassieke literaire werken uit het Nederlands taalgebied. De volgorde en samenstelling in de beide onderdelen van de Canon is tot stand gekomen op basis van de uitgebrachte stemmen. Deze beide lijsten zijn te vinden via de DBNL of WIKIPEDIA. De laatste is wat overzichtelijker, de eerste geeft meer achtergrond informatie.

Ongetwijfeld zal er ook zoiets bestaan van de verschillende buitenlandse klassieken. Maar die laat ik hier verder buiten beschouwing.

 

Heeft de moderne lezer iets aan deze lijst?

Zeker, maar toch moet deze lijst vooral beschouwd worden als wetenschappelijk verantwoord en dus als een handleiding voor studenten Nederlandse literatuurgeschiedenis of eindexamenkandidaten. En zoals in de inleiding staat: wat een klassieker is voor jou is, mag je zelf bepalen. Daarbij kan de canon een handje helpen. Er staan veel prachtige boeken tussen. Veel ervan heb ik (al dan niet verplicht) al gelezen. Sommigen wil ik graag nog eens lezen, aan andere was ik nog niet toegekomen. Inspiratie genoeg, maar dan zal het toch vooral om de literatuur van na 1880 gaan.

En verder?

Maak vooral je eigen canon: bedenk welke van de boeken die je al gelezen hebt, je er op zou willen zetten. Ik mis nogal wat van mijn eigen klassiekers in deze lijst, zoals Hersenschimmen van Bernlef, Boven is het stil van Gerbrand Bakker, Joe Speedboot van Tommy Wieringa  en Knielen op een bed violen van Jan Siebelink.

Vul jouw eigen lijst aan met wat je vindt bij anderen, wissel ervaringen uit. Juist via een leesclub kan dat heel goed. Misschien een thema om het komend seizoen mee te vullen, waarbij iedereen zijn persoonlijke favoriet bespreekt?

Ik ga ook meedoen deze maand en begin met een boek dat wel op de canon staat: Titaantjes van Nescio. Herlezen wordt dat, met een goede reden. Maar daarover dus later meer.

©JannieTr, 26 juli 2014.

Hannah van Wieringen - De kermis van Gravezuid

Juli 2014 - waardering: 8,5.

 

Inleiding

Hier dan de derde en laatste nominatie voor de ALP voor debuten 2014. Meelezen en stemmen kan nog tot 1 september. Ga voor het wedstrijdformulier naar de site van Dordt Literair. 
Hannah van Wieringen (1982) volgde de opleiding Writing for Performance aan de Faculteit Theater van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Vanaf 2006 nam ze deel aan Gastschrijvers; een schrijflaboratorium van Het Gasthuis. Hier viel ze op met de eenakters Reiger ex Machina (2006) en Lege Plek (2007). Daarna volgde het avondvullende stuk Er moet licht zijn (2009) bij Toneelgroep Oostpool in regie van Marcus Azzini. Ook vertaalde en bewerkte ze toneel voor o.a. MTV producties. Naast haar teksten voor toneel schrijft Van Wieringen artikelen en columns voor ELLE en ELLE eten. 

Samenvatting 

Kermisweekend 1994. Terwijl de dorpsbewoners zich in het dorpscafé en op het kermisterreintje vermaken met zeskamp, spookhuis, gokken, katknuppelen en de jaarlijkse playbackshow, nadert vanuit het oosten een onweersbui die zijn weerga niet kent.
De kermis van Gravezuid speelt zich af in een kleine gemeenschap in de kop van Noord-Holland. De verhalen zijn stilistisch sterk en strak gecomponeerd, en schetsen een geestig, triest en nietsontziend beeld van een dorp, waarin gedroomd wordt, gevreesd, geleefd en geleden. Als in een televisieserie staat elke aflevering op zichzelf maar vormen alle verhalen samen een geheel. (Achterflap). 

Leeservaring 

Is het toeval? Alle drie de genomineerde boeken bestaan uit losse verhalen. Bij Ineke Riem met elkaar verbonden door de rode draad van de geheimzinnige slaaptoestand van Lioba, bij Naomi Rebekka Boekwijt door het thema en bij Hannah van Wieringen door het leven van de dorpsbewoners van Gravezuid tijdens de kermisperiode. Wat ik van de andere boeken vond, kun je elders op dit weblog lezen. Maar als je naar de cijfers kijkt, zul je zien dat ik de beide boeken met een verband tussen de verhalen boeiender vond dan de verhalenbundel met het onduidelijke thema.

Het eerste verhaal (Verboden te duiken)vormt al meteen een mooie symbolische opening. Een jongen duikt van de brug op een plek waar dat verboden is: op zoek naar alles wat onder water verborgen is. Het dorp is in rust, behalve dan de twee leeftijdgenoten die bezig zijn het reclamebord voor de komende kermis te plaatsen. Als hij weer bovenkomt, komt het dorp tot leven en de geluiden die dan genoemd worden, zullen we later in het boek weer tegen komen: in de verhalen over de dorpsgenoten die samen dit dorp vormen, maar tegelijkertijd elk een levensverhaal hebben dat weinigen kennen. En in die levens gaan we duiken.

De meeste verhalen zijn in de 3de pers. geschreven, eentje heel toepasselijk in de wij-vorm (Wat er gebeurde was dit) en de laatste in de ik-vorm (Eerbetoon van Reinout). Ook dat kan symbolisch zijn: het eerbetoon van Reinout aan de dode haas ("Bedankt haas, dat je zo mooi was") als metafoor voor een dorp dat langzaam uitsterft, maar vroeger de ik-figuur een mooie jeugd gegeven heeft. 

Hannah van Wieringen heeft een prachtige stijl, die me doet denken aan het werk van Gerbrand Bakker en een groter compliment kan ik een auteur niet geven. De verhalen barsten van de emoties, maar ze blijven onderhuids en onbeschreven. Het lijkt zo helder en eenvoudig opgeschreven, maar als lezer moet je aanvoelen om welke emoties het gaat, je moet bij het verhaal betrokken willen worden. En dan volgt de magie  van het onbehagen, het voorgevoel, het inzicht, de veronderstelling. Dit is bij uitstek een boek om minstens tweemaal te lezen, zodat je kunt zien hoe knap het in elkaar zit.

Hoewel de karakters van de hoofdpersonen in elk verhaal volledig verschillen van die in de overige verhalen worden ze heel geloofwaardig neergezet. Als meest frappante voorbeeld daarvan zou ik het verhaal "Wat er gebeurde was dit" willen noemen. Het is geschreven in de wij-vorm, heel toepasselijk, want het gaat om een groepje opgeschoten jongens. Hun gedrag, hun taal, hun weggeschreeuwde onzekerheid, het komt allemaal zo natuurlijk over. Geen cliché beelden, maar echte pubers! En dan komt de link met de Titaantjes van Nescio vanzelf bij je op. Om je ook meteen weer uit de droom te helpen. 

"Daar gingen we, onderweg naar Koedooder. Vier jongens met lange armen en benen, een beetje krom, een beetje bleekjes, vlassige snorretjes, ja hoor, wij waren het. Wij sjokten door ons dorp en trapten tegen achteruitkijkspiegels. Moesten wij weten." 

Het tederste verhaal is "Het lichaam van Bregt", de kinderloze schooljuffrouw van het dorp, sinds enkele jaren weduwe (zowel het schooljuffrouw zijn, als kinderloos en weduwe, moet je tussen de regels door lezen). Vrijdagmiddag: "Ze zwaait moeizaam vanuit een onderarm naar wegfietsende ruggen". Eenmaal thuis: "Bij de achterdeur schuift ze uit haar sandalen en zet ze dicht naast de bijna vergane, bemoste klompen van Nico". Ondanks rituelen, zoals het dagelijkse bezoek aan de begraafplaats en het onderhouden van de graven van anderen, wordt Bregt letterlijk verteerd door eenzaamheid (het liefst wil ze helemaal oplossen) en snakt naar troost en warmte. Maar dat moet je zelf opmaken en aanvoelen uit de beschrijving van haar gedragingen. Heel knap gedaan.

Het lijkt me duidelijk: dit is mijn favoriet voor de ALP van 2014. Al is Ineke Riem een hele goede tweede. Voor leesclubs lijkt me dit een leuk boek: ieder kan zijn favoriete personage kiezen, men kan de verbanden tussen de dorpsbewoners analyseren, een interpretatie geven van het gedrag "geheimzinnige" hoofdpersonen, de schrijfstijl nader onderzoeken. Genoeg voor een interessante leesclub bijeenkomst. 

Hannah van Wieringen - De kermis van Gravezuid. Amsterdam, de Harmonie, 2012. 107 pg., isbn: 978 90 76168500. 

Ik las dit boek als 9/20 voor de Ik lees Nederlands uitdaging 2014 .

@JannieTr, 23 juli 2014.