Augustus 2014 – waardering: 7,0.
Inleiding
F. Springer is
het pseudoniem van C.J. Schneider
(1932-2011). Hij werd geboren in Batavia en werkte enige jaren als
bestuursambtenaar in het toenmalige Nederlands Nieuw-Guinea. Later werd hij
diplomaat en schreef met enige regelmaat romans en korte verhalen gebaseerd op zijn belevenissen op de verschillende
standplaatsen. Zijn laatste diplomatieke
functie vervulde hij van 1986 tot 1989 in de DDR. Over deze periode schreef hij
later de roman "Quadriga" die pas in 2010 verscheen.
"Met stille
trom" is pas na zijn dood verschenen en toch was dit eigenlijk zijn
debuut. Na enkele losse verhalen schreef hij dit boek in 1962 tijdens een
verlofperiode in Europa, toen hij bestuursambtenaar was in de Baliemvalei in het
Centrale Bergland van Nieuw-Guinea. Het boek lag al bij de drukker, toen hij
besloot het terug te trekken. In zijn voorwoord zegt hij daarover, dat de
omstandigheden na de inlevering van het manuscript dusdanig waren veranderd,
dat hem dat raadzamer leek. Nieuw-Guinea was inmiddels overgedragen aan de
Indonesiërs, veel van de beschreven personen zouden zichzelf herkennen en zich
misschien gekwetst voelen (al had hij dat niet zo bedoeld) en hij moest op zoek
naar ander werk en daarbij kon zijn stellingname in het boek wel eens tegen hem
gaan werken. Bovendien vroeg hij zich af of er wel duidelijk genoeg in naar
voren kwam dat de Hollanders echt het beste met de Papoea's voor hadden en dat
ze niet de kans kregen dat te bewijzen. Inmiddels heeft de tijd geleerd, dat
zijn gevoel, dat hij gedwongen werd ze in de steek te laten en dat dat niet
gunstig voor ze was, een juist voorgevoel is gebleken.
Toen hij het manuscript enkele jaren geleden weer
tegenkwam en het herlas, besloot hij dat nu de tijd rijp was om het toch uit te
geven. De meeste herkenbare personen (ze hebben allemaal andere namen) leven
niet meer, hij is zelf uit dienst en de Papoea's zijn de grote verliezers
geworden, dankzij de bemoeizucht van allerlei
internationale instanties en desinteresse van de Nederlandse regering. Hij
paste het manuscript aan, maar overleed helaas voor het boek verscheen.
Leeservaring
In eerste instantie noemde hij het boek een roman, nu heeft het als ondertitel:
een journaal. Voor allebei valt iets
te zeggen. We krijgen een chronologisch verslag te lezen van wat Controleur
Dekker (=Springer) meemaakt, nadat hij als opvolger van de vorige controleur
aangesteld wordt in het district rond het dorpje Zakar. Aanleiding daarvoor is
een incident (waarbij een Papoea-krijger zijn arm breekt) dat door de
Indonesiërs opgeblazen wordt om aan de wereld te tonen hoe vreselijk de
Nederlanders zich gedragen in hun kolonie.( Na de onafhankelijkheid van
Indonesië in 1947 was Nieuw-Guinea onder
Nederlands bestuur gebleven met de bedoeling er een onafhankelijke Papoeastaat
van te maken. Internationaal wordt er echter een steeds grotere druk
uitgeoefend op Nederland om de kolonie over te dragen aan Indonesië.)
De belevenissen van Dekker worden vrij gedetailleerd
beschreven. Enerzijds zijn er de mensen in het dorp: gezinnen, arbeiders,
politie, de dokter, een paar bergbeklimmers, een antropoloog, zendelingen. Het
is een mengeling van Europeanen, Australiërs, Zakari, Indo's (voormalige
KNIL-militairen). In het buitengebeid leven de Papoea's die voortdurend op voet
van stammenoorlog staan met elkaar staan. Duidelijk wordt dat het handjevol
politieagenten dat aan het district is toegewezen niet voldoende is om de rust
te bewaren. Niemand van het Nederlands
bestuur gelooft er nog in dat ze nog lang in Nieuw-Guinea zullen blijven, er
worden voorbereidingen getroffen voor de evacuatie van de gezinnen en
ambtenaren en de infiltratie van Indonesische troepen neem toe.
Dat het ook een
roman genoemd kan worden, komt door de manier waarop Springer de
verschillende dorpsbewoners, bezoekers en hun onderlinge verhoudingen
beschrijft . En de humor, waarmee hij de moedeloos makende toestand waarin
Dekker verkeert, weet te verlichten. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd
voor de antropoloog, die de boel saboteert door te proberen tot elke prijs de Papoeastammen
in het stenen tijdperk vast te houden, voor de onbehouwen dokter, voor de
frivole resident, de aantrekkelijke vrouw van de politiecommandant, twee kibbelende
en onverstandige bergbeklimmers en niet in de laatste plaats de rivaliserende
zendelingen en missionarissen. Hij gebruikt ze ook om vooroordelen ter sprake
te brengen en te filosoferen over o.a. wat wel en niet van de antropologie
verwacht mag worden.
Er staan in de uitgave enkele foto's van het gebied en
het dorp en van Schneider (Springer) tijdens zijn werk daar. Wat ik echter
miste was een kaart van het gebied. Gelukkig had ik mijn oude Bos-atlas uit
1959 nog, zodat ik me met enige moeite een beeld kon vormen van de geografie
van Nieuw-Guinea. Springer roept wellicht met zijn boek opnieuw de vraag op:
heeft Nederland te gemakkelijk opgegeven? Of was de internationale opinie,
gevoed door Indonesië, zo zeer tegen de Nederlandse overheersing gekant, dat er
geen andere oplossing meer was? Mede daarom is het wellicht interessant om in Museum Bronbeek te Arnhem tussen 4 oktober
2014 en 15 januari 2015 de tentoonstelling " ‘Met stille trom. F.
Springer en het einde van Nieuw-Guinea’ te gaan bekijken. (KLIK HIER)
Tijd
genoeg dus nog om eerst dit boek te
lezen en misschien de kennis over deze geschiedenis wat bij te spijkeren? En
wie zich daarna geroepen voelt, toch nog iets voor de in de steek gelaten
Papoea-bevolking te betekenen, kan hier terecht: Stichting Duurzame Samenleving Papua Barat (KLIK HIER)
Achteraf zei Springer:
"Ik had juist toen de kans
moeten grijpen om het publiek te laten weten hoe wij op onze onooglijke
bestuurspostjes verbeten onze plicht tegenover de aan ons toevertrouwde
Papoea's bleven doen, al hadden de grote buitenwereld en ook het moederland ons
allang opgegeven. (......) En zo ontfutsel ik
"Met stille trom" toch aan de vergetelheid, al is het maar als
een laat eerbetoon aan hen die tot het bittere einde hun taak bleven uitvoeren,
een betere zaak waardig, naar gebleken is."
F. Springer - Met stille trom : een journaal. Amsterdam, Querido, 2012. Geb., 235 pg., met foto's. ISBN: 978-90-214-4212-9.
© JannieTr, 29 augustus 2014.
Ik
las dit boek als 15/20 voor de Ik lees Nederlands uitdaging 2014 .