De Voedselzandloper en Het Dovemansorendieet

November 2014

Ze staan inmiddels broederlijk naast elkaar in mijn boekenkast: De Voedselzandloper: over afvallen en langer jong blijven van Kris Verburgh (2012) en Het Dovemansorendieet:  Over zin en onzin van gewichtsverlies van Maarten 't Hart (2007). Ze horen bij elkaar, vind ik, maar of zijzelf het daarmee eens zijn, durf ik niet te beweren. Van Kris Verburgh kun je zeggen dat hij nogal "recht in de leer" is, terwijl we inmiddels van Maarten 't Hart wel weten dat hij dat juist bij voorkeur niet wil zijn. Maar dat neemt niet weg dat er voor mij voldoende overeenkomsten tussen deze twee boeken bestaan om ze hier samen te willen bespreken.

Wie alleen op de titels afgaat, zou kunnen denken dat het hier om dieetrichtlijnen gaat die dienen om af te vallen. Voor beide boeken geldt: dat is beslist niet zo. De heren zijn het erover eens, dat een levensstijl gebaseerd op gezond voedsel en geregelde lichaamsbeweging voldoende is om gezond oud te worden en een normaal gewicht te bereiken. Ze willen daarom ook niets weten van extreme, eenzijdige diëten of overmatige sportactiviteiten.

En is die boodschap wezenlijk anders dan die van het Nederlandse Voedingscentrum, dat hetzelfde beweert over de Schijf van Vijf?  Jammer is alleen dat het Voedingscentrum te star is (en te zeer gebonden aan andere belangen?) om mee te gaan met veranderende wetenschappelijke inzichten elders in de wereld.  (Zie verderop twee voorbeelden daarvan).

De Voedselzandloper las ik vorig jaar en vorige maand Het Dovemansorendieet. Een groot verschil tussen de beide heren is de manier waarop ze hun boodschap brengen. Kris Verburgh heeft medicijnen gestudeerd en heeft een degelijk boek geschreven, met een lange semiwetenschappelijke inleiding. Daar moet je echt wel even voor gaan zitten, maar dan geeft het wel inzicht in de redenen waarom hij de Voedselzandloper heeft ontworpen en de manier waarop de verschillende voedingsmiddelen daarin passen. Maarten 't Hart studeerde biologie en ook al is dat al langer geleden, hij heeft voldoende aanknopingspunten om zijn standpunten over een gezonde manier van omgaan met ons voedsel op een simpele èn humoristische wijze te verduidelijken. Helemaal eens zijn ze het niet, maar de grote lijnen en de strekking zijn hetzelfde.

Maarten 't Hart merkt in zijn boek terecht op dat mensen graag een dieet WILLEN hebben, ze zijn op zoek naar eenvoudige lijstjes: "dat mag ik wel, en dat niet". Veel van de extreme diëten voldoen daaraan, vaak lijken ze ook resultaat te hebben, maar uiteindelijk gaan ze ongemerkt ten koste van de gezondheid, zijn ze niet vol te houden of zorgen voor een zgn. jojo-effect.

Kris Verburgh benadrukt in zijn boek, dat hij niemand iets wil voorschrijven, dat hij alleen aangeeft wat er wetenschappelijk is vastgesteld over bepaalde voedingsstoffen en onze stofwisseling en dat de verantwoordelijkheid om te kiezen voor een bepaalde levensstijl geheel bij ons zelf ligt.

Als Maarten gelijk heeft, dan zitten de meeste mensen daar niet op te wachten. En gebruiken ze de Voedselzandloper toch als voorschrift. En daar gaat het m.i. verkeerd: als je weet waarvoor je kiest en dat bewust doet, dan zul je op den duur een levensstijl ontwikkelen die vol te houden is. Dus dat is waar ik vorig jaar aan begonnen ben: ik vertrouw op de integere wijze waarop Verburgh de wetenschappelijke literatuur bestudeerd heeft en heb daarop mijn eetpatroon aangepast op een manier die niet volledig overeenkomt met wat hij ontdekte, maar waar ik wel achter kan staan. Ik heb mijn eigen verantwoordelijkheid genomen en gekozen wat ik verantwoord vind. Het past bij mij en dat is belangrijk. Ik eet dus bv. wèl volkorenbrood en gèèn sojamelk maar yoghurt. Alleen nog vis en af en toe kip. Veel noten en groenten. Dat geldt ook voor bewegen: voldoende, normale, gezonde beweging. Niets extreems. En daar voel ik me goed bij.

En toen las ik Het Dovemansorendieet. Dat was echt genieten: Maarten 't Hart ten voeten uit. Met veel humor en ironie schets hij zijn jeugd, neemt hij Bijbelteksten over voeding op de korrel en vreemde diëten en gedragingen, beveelt voedsel aan of keurt het af. En daarbij overdrijft hij graag, spot of provoceert: wie zijn stijl kent, weet wat ik bedoel. Maar tussen de regels door blijk ik, via de Voedselzandloper, het toch aardig met hem eens te zijn. Daarom leest het zo prettig: op een leuke manier gebrachte, zinnige informatie, met de nodige autobiografische anekdotes en grotendeels overeenkomend met mijn eigen ideeën over een gezonde levensstijl.

Twee voorbeelden

Het boek van Kris Verburgh verscheen 5 jaar na dat van Maarten 't Hart. Het werd een hype en daar werden sommige instanties erg zenuwachtig van. Het is jammer dat Kris Verbrugh niet zo goed uit de verf komt op tv: schrijven kan hij wel, maar je verweren tegen agressieve tegenstanders, die je boek vaak niet eens gelezen hebben, is lastig. Maar laat het een troost zijn, dat zijn theorieën langzamerhand een voor een bewezen worden. Twee voorbeelden zijn er al.

1. In de Voedselzandloper wees Verburgh op verschillende onderzoeken waaruit zou blijken dat melk helemaal niet zo gezond is als wij veronderstellen. Uiteraard werd hij furieus aangevallen. Maar de wereld wordt wakker en er wordt steeds meer onderzoek naar gedaan. Vorige maand werden de resultaten bekend uit een groot Zweeds onderzoek. Toen ik de reacties daarop in het nieuws zag was ik verbijsterd: Een hoogleraar(!) gaf schoorvoetend toe, dat het onderzoek aan alle eisen van goed wetenschappelijk onderzoek voldeed, maar hij vond dat de uitkomst ervan zo onwaarschijnlijk was, dat die niet waar kon zijn! En schonk grijnzend een glas melk in. Zijn we terug bij Galilei en Copernicus: dat het zo onwaarschijnlijk is dat de aarde om de zon draait in plaats van andersom, dat dat dus niet waar kan zijn en dus heiligschennis is? Melk moet?

2. Verbrugh wees ook op onderzoek in Amerika naar de behandeling van Diabetes-type 2. Een gezond voedsel- en beweegprogramma had opmerkelijke resultaten: deelnemers hoefden minder of geen medicijnen meer te nemen en het aantal beroertes en hartziekten nam af. En wat las ik vorige week in de krant: er is een vergelijkbare proef gedaan onder de titel: "Keer diabetes-2 om". Minder koolhydraten bleek van belang en gezonde vetten. De resultaten waren zo uitzonderlijk, dat 2 zorgverzekeraars dit programma aan gaan bieden aan hun verzekerden. Bovendien bleek dat een van de bijwerkingen van de medicijnen die de diabetici kregen voorgeschreven was dat ze er buikvet van kregen en steeds dikker werden! En dat was nu juist niet de bedoeling.

We zullen er maar van uitgaan dat Kris Verburgh voorlopig nog een roepende in de woestijn is, maar dat hij nog jong genoeg is om mee te maken dat op een dag zijn Voedselzandloper door het Voedingscentrum ingevoerd zal worden. En tot die tijd moet hij er maar rekening mee houden dat veel van zijn ontdekkingen en adviezen aan Dovemansoren gericht zijn.

Maarten 't Hart - Het Dovemansorendieet. Over zin en onzin van gewichtsverlies. Amsterdam, De Arbeiderspers, 2007. Geb., 161 pg., fig., ills. ISBN: 978-90-295-6581-3.

Kris Verburgh - De Voedselzandloper. Over afvallen en langer jong blijven.  Amsterdam, Bert Bakker, 2012. Paperback, 375 pg., graf., tab., lit. opg., index. ISBN: 978-90-351-3758-5. 

©JannieTr, 17 november 2014.

Ik las dit boek als 25/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.

Naschrift: Achteraf ontdekte ik een filmpje waarin Maarten 't Hart De Voedselzandloper bespreekt (KLIK HIER). Zijn oordeel is negatief, maar eigenlijk komt hij niet verder dan zijn (èn mijn) bezwaar tegen het afwijzen van brood door Verburgh. Er staat ook wel veel goeds in, zegt hij aan het einde. Dat moet hij wel zeggen, want hij verwijst ook naar zijn eigen boek, waarin, zoals ik al schreef, veel dezelfde zaken voorkomen (zo stelt ook hij dat het overgewicht veroorzaakt wordt door o.a. suikerriet/-biet en zetmeel van tarwe, rijst en maïs). Daarom is het jammer dat hij, zoals velen, blijft hangen op de verkeerd geïnterpreteerde opvatting: "je mag geen volkoren brood eten".

En juist daarom ook is het leuk ze naast elkaar te lezen en dan te kijken of Maarten 't Hart wel eerlijk is in zijn kritiek! Misschien is het toch een beetje de kift, om het succes van deze "26-jarige snotneus"?