Bart Moeyaert - Broere

Na de trieste en beklemmende jeugd van Mikael Hammerman had ik behoefte aan iets luchtigers. Dat vond ik in Broere van Bart Moeyaert: met humor en tederheid neemt hij ons mee naar de kinderwereld van een zevenjarig jochie, geboren in een gezin met zeven jongens, waarvan hij de jongste is. Een chronologisch vertelde verhalenbundel met het nodige kattenkwaad.

Volgens Wikipedia: "Bart Moeyaert (Brugge, 1964) groeide op als jongste van zeven zonen. Hij werd genoemd naar een personage uit het boek van Anne de Vries. Zijn tweede naam verwijst naar de Belgische koning Boudewijn, die Barts peetoom was, zoals in België gebruikelijk is bij de jongste van zeven opeenvolgende zonen." Uit wat er verder over het boek op zijn website staat, mogen we concluderen dat de verhalen autobiografisch zijn. Daarmee geeft het ons een aardig beeld van opgroeiende kinderen in Vlaanderen in de jaren 60/70. Voor Broere (2001) ontving hij de Woutertje Pieterse Prijs. Er is ook een theaterproductie van gemaakt.

Samenvatting

Aan de basis van Broere ligt een verzoek van Frank Albers en Bernard Dewulf, die aan het roer stonden van het Nieuw Wereldtijdschrift. Zij nodigden Bart Moeyaert uit om elke maand een column te schrijven. Die opdracht nam hij niet aan, maar hij stelde wel voor om korte verhalen te schrijven over zijn zes oudere broers, zijn ouders, zijn grootmoeder en zichzelf.
Na anderhalf jaar bleken de verhalen een geschiedenis van zijn — of beter: iedereens — kindertijd te worden. In de eerste versie van Broere stonden 31 verhalen, de bundel uit 2002 bevatte 42 verhalen, en de versie die in februari 2010 is verschenen, bevat 49 verhalen. (Bron: http://www.bartmoeyaert.com/)

Leeservaring

De editie die ik las was uit 2010 en omvat dus 49 verhalen. Ze worden min of meer chronologisch verteld en bestaan doorgaans uit twee tot drie pagina's. De ondertitel van het boek luidt: De oudste, de stilste, de echtste, de verste, de liefste, de snelste & ik. En al gaat het dus om Bart en zijn broere, nergens wordt er iemand bij zijn naam genoemd. Dat heeft een reden.

Het IK-perspectief is van Bart, de jongste. De anderen worden meestal als collectief aangeduid: ZIJ. Hij wordt zelden serieus genomen, mag vaak niet mee doen of er wordt gezucht om zijn kinderlijke domheid. Dan noemt hij ze mijn broers of ZIJ en creëert zo afstand. Mag hij wel mee op pad, dan gebruikt hij trots WIJ. Een enkele keer is er iets bijzonders met een van de broers. Uiteraard wordt het dan HIJ en WIJ.
Door hier mee te spelen, kan hij humor in het verhaal brengen door bv. de onschuld van de jongste te plaatsen tegenover de opspelende hormonen van de oudere broers. Ook het stiekeme genot van af en toe weliswaar de kleinste, maar toch de slimste te zijn, doet de lezer glimlachen.

De kwajongensstreken die de broers uithalen eindigen soms tot hun grote schrik niet helemaal zoals ze bedacht hadden, zoals de vermakelijke "overval" op de bakker die helaas niet de geplande appeltaart opleverde.

Ook de vakantie aan zee, het vieren van Kerstmis, het eerste baantje van de oudste broer (bij de ijscoman!), het bouwen van een boomhut: stuk voor stuk om van te smullen. Het knappe aan zijn schrijfstijl is, dat je denkt het verhaal van een kleine jongen te lezen, maar dat de volwassen Bart alle touwtjes in handen heeft en je precies genoeg inzicht geeft om te zien wat de jongste zgn. in zijn onschuld ontgaat. Een tedere en liefdevolle terugblik op een normale jeugd, met onderlinge verbondenheid, liefde voor een zorgzame moeder en ontzag voor een degelijke, maar ook betrokken vader: dat is de kern van dit boek.

De Zeven Broere

Een voor mij verwarrend verhaal was dat over de 7de verjaardag van de jongste: hij zou een petekind zijn van de Koning (Boudewijn). Ik vroeg me steeds af wat echt was en wat komedie in het hele ritueel erom heen. Later begreep ik dat dit ging om iets, dat dus echt Vlaams is aan dit boek: de Belgische koning is echt peetoom van de zevende zoon in elk Belgisch gezin. Verder viel het me nogal mee. Een enkel woord dat ik na moest zoeken, maar verder een jongensleven zoals ook hier geleefd werd in die tijd. Zelfs de spreektaal zal opgepoetst zijn naar het Nederlands, want ik geloof niet dat de broertjes onder elkaar spraken zoals in de dialogen van het boek. En dat maakt dat het een geschikt boek is voor beide zijden van de grens. Wel vraag ik me nog af welke taal er gebruikt werd in het toneelstuk dat er van gemaakt is. 

Dat de avonturen van de broertjes universeel zijn, blijkt ook wel uit het feit dat het boek vertaald werd naar het Duits, Frans, Engels, Italiaans en Zuid-Afrikaans. In het Koreaans kreeg Broere een nieuwe titel. Vrij vertaald: Als je niet naar school wil, stop dan uien onder je oksels. Naar nog zo'n heerlijk verhaal, waarin de jongste weer eens de wijste bleek te zijn. (Volgens recensies is het boek geschikt voor jongeren vanaf 14 jaar).

Bart Moeyaert - Broere. Amsterdam, Querido, 2010. Paperback, 9edr., 158 pg. (ik las de e-book versie via de bibliotheek). ISBN 978 90 214 3785 9.

Ik las dit boek als 12/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).

© JannieTr, maart 2015.