Annejet van der Zijl - Jagtlust

De ondertitel van dit boek luidt: Hoe in een Goois buitenhuis de wereld openging. Het verscheen in 1998 en ik zette het direct op mijn verlanglijstje. Maar zoals dat wel vaker gaat: er verschijnt zoveel moois om te lezen, dat het er niet van kwam. Totdat ik kort geleden de aankondiging zag, dat er op 23 september een kleine tentoonstelling geopend wordt in het Letterkundig Museum (KLIK HIER) over Fritzi ten Harmsen van der Beek.

Ik hoorde voor het eerst van haar via het Schrijversprentenboek over Remco Campert: Al die dromen al die jaren (KLIK HIER) dat in 2009 las. Remco was lang geleden met haar getrouwd en in het Schrijversprentenboek kwamen ook Jagtlust en de belevenissen van de (al dan niet tijdelijke) bewoners aan bod.

Hoewel haar oeuvre bescheiden is, wordt F. Harmsen van Beek (1927-2009) tot de grootste dichters van Nederland van de twintigste eeuw gerekend. Veel van haar collega's, onder wie A. Roland Holst, Remco Campert en Hugo Claus, waren in de ban van haar talent. Ook was ze een begenadigd kunstenaar, zoals eens te meer blijkt uit het onlangs verschenen F. Harmsen van Beek. Stoeten ritseldingen. In dit Schrijversprentenboek komen zowel de literaire als beeldende talenten van deze veelzijdige, eigenzinnige kunstenares samen aan de hand van unieke documenten, foto’s en archiefmateriaal.

Samenvatting

In Jagtlust brengt Annejet van der Zijl een van de meest fascinerende mythes van de Nederlandse literaire geschiedenis tot leven. In de periode 1854-1971 groeide dit vervallen Gooise landhuis uit tot een artistieke vrijplaats van on-Hollandse allure. Het middelpunt was de even geheimzinnige als betoverende dichteres en eigenares van Jagtlust Fritzi Harmsen van Beek. Onder de talloze schrijvers en kunstenaars die in haar ban raakten, waren Remco Campert, Gerard Reve, Peter Vos en Cees Nooteboom. Bij haar vonden ze alles wat in het aangeharkte Nederland van die jaren nog taboe was: tomeloze passies, ongebreidelde creativiteit en experimenten met vrije seks, drugs en alcohol. ‘Je stampte met je voet op de grond en het was feest’, aldus Campert. Maar ook aan dit feest kwam een einde, en toen bleek dat niet iedereen even welgevaren was bij de prachtige chaos die Jagtlust heette. (samenvatting bij luisterboek van Rubinstein)

Leeservaring

Jagtlust was het debuut van Annejet van der Zijl. Na de eerste druk in 1998 (die ik gebruikte om te lezen) verschenen er nog vele drukken. In 2010 kwam de 9de herz. druk uit (de schrijfster had inmiddels genoeg ervaring om iets te willen wijzigen aan haar eersteling) en in 2012 een 10de vermeerderde druk. Hierbij werden nog een aantal verhalen die verband hielden met Jagtlust opgenomen. In 2005 verscheen ook nog een luisterboek. Omdat de overige boeken voorzien zijn van toepasselijke zwart-wit illustraties is dat geen aanrader, ondanks dat Remco Campert een deel van de teksten ingesproken heeft.

Voor het schrijven van het boek heeft Annejet van der Zijl niet alleen vele schriftelijke bronnen bestudeerd, maar ook gesprekken gevoerd met een aantal van de bezoekers en voormalige bewoners van Jagtlust. Ze waren bereid haar genoeg te vertellen om er een aantrekkelijk leesbaar geheel van te maken. Mee speelt natuurlijk ook dat de toen nog jonge schrijvers en kunstenaars ons inmiddels bekend zijn als gevestigde lieden. Terugkijken op hun "jeugdzonden" is vermakelijker dan in geval van onbekenden.

Hoewel de geschiedenis van het huis de rode draad van het boek vormt, is de meeste aandacht voor Fritzi, haar gasten en haar familie. Haar vader en moeder hadden een fortuin verdiend met o.a. hun teken- en schrijfwerk voor Flipje (Betuwejamfabriek in Tiel) en illustraties voor kinderboeken in binnen- en buitenland. Toen hun kinderen Fritzi en Hein na het overlijden van hun ouders het huis en het fortuin erfden was het hek van de dam. Vanaf 1953 leefden broer en zus er op los en daar profiteerden velen van. Aanvankelijk had ik nog het gevoel dat dit een reactie was op de schaarste en donkere tijden van de oorlog, maar langzamerhand wordt een en ander steeds triester en onbegrijpelijk. De meeste kunstenaars en schrijvers begonnen tenslotte aan een serieuzere loopbaan en Fritzi bleef eenzaam achter. Uiteindelijk moest Jagtlust in 1971 ontruimd worden en gelukkig bleken de oude vrienden bereid een plekje voor hun vriendin te bekostigen in Garnwerd (Groningen): een arbeidershuisje met tuintje waar ze tot aan haar overlijden in 2009 zou blijven wonen.

"Het huis, nu precies honderd jaar oud, bleef achter, uitgeput van alle mensen die er hun voetstappen hadden gezet. Nog steeds spelden de smeedijzeren sierletters op het balkon de  naam die zo'n legendarische klank had verworven. Maar aan die prachtige, chaotische Jagtlustperiode was definitief een einde gekomen."

In het laatste hoofdstuk vertelt Annejet van de Zijl hoe het de anderen is vergaan en dat slechts een enkeling trouw bleef aan de principes van de Jaglustperiode. Ook Fritzi veranderde niet. Ze heeft nooit veel waarde gehecht aan het uitgeven van haar teksten en verbood zelfs dat dat nog zou gebeuren na haar overlijden. Toch schijnen daar nu plannen voor te zijn. Voor de kinderen van deze generatie viel het niet mee uiteindelijk in een gedisciplineerder leven te aarden. Vooral het verhaal over het leven van Gilles, het enige kind van Fritzi, vond ik ronduit schrijnend. Van het huis zelf is alleen de buitenkant nog redelijk origineel.

Een bijzondere periode, dat was het zeker, voor de ontwikkeling van de naoorlogse kunst, maar ook voor de persoonlijke ontwikkeling van de mensen die er bij betrokken waren. Annejet van de Zijl heeft een lezenswaardig boek geschreven waarin beide aspecten aandacht krijgen in een meeslepend verhaal, met een afronding die niet echt een happy-end is.... 

Annejet van der Zijl - Jagtlust: hoe in een Goois buitenhuis de wereld openging. Amsterdam, Meulenhoff, 1998. Geb., 1ste dr., 176 pg., met zw. wit foto's en lit. opg. ISBN: 90-290-5755-6.

Ik las dit boek als 29/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).
© JannieTr, september 2015.