Eva Meijer - Het vogelhuis

Waarom geeft een getalenteerde violiste haar muziekcarrière op, slaat ze een huwelijksaanzoek af en trekt ze zich vervolgens terug op het Britse platteland om er de rest van haar leven te wijden aan het bestuderen van het gedrag van vogels?

Die vraag fascineert Eva Meijer zo dat ze probeert daar het antwoord op te vinden. Eva Meijer (1980) is schrijver, beeldend kunstenaar, singer-songwriter en filosoof. Bij het schrijven van haar masterscriptie filosofie komt zij bij toeval twee boeken tegen die ooit bestsellers waren in Engeland:  Birds as Individuals en Living with Birds, beide geschreven door Len Howard, het pseudoniem van Gwendolen Howard (1894-1973). Nu is haar werk grotendeels vergeten. Eva vindt dat zonde, want (stelt ze) 'met haar onderzoek was ze haar tijd ver vooruit en de boeken die ze schreef zijn voor lezers nu ook nog interessant'.

Helaas blijkt er over haar leven weinig bekend te zijn. Eva besluit daarom feiten en fictie te vermengen. Het resultaat is een geromantiseerde biografie waarin, ter illustratie,  af en toe korte stukjes staan die overgenomen zijn uit de boeken van Len Howard over haar vogelonderzoek.

Welke feiten vormen de ruggegraat van Eva's roman? Gwendolen Howard is de jongste dochter van de welgestelde Britse dichter en toneelschrijver Henry Newman Howard (1861-1929). Samen met haar ouders brengt ze haar jeugd door in diverse landhuizen in Engeland en Wales voor ze, nauwelijks volwassen, naar Londen verhuist om er een muzikale carrière te starten.  Ze geeft er onder andere muziekles aan arme kinderen en speelt viool in een orkest onder leiding van een bekende dirigent (Malcolm Sargent). Na het overlijden van haar vader erft ze genoeg om te stoppen met  de muziek en een huisje met een grote tuin te kopen op het platteland. Daar begint ze met het bestuderen van het gedrag van vogels. Ze is  ervan overtuigd dat het gedrag van dieren alleen in natuurlijke omstandigheden echt bestudeerd kan worden, omdat ze zich in gevangenschap nooit natuurlijk zullen kunnen gedragen.  Een hele nieuwe visie die tegenwoordig niet meer betwist wordt. Na een aantal tijdschriftartikelen volgen de boeken waarmee ze bekend zou worden.

Ze blijft er haar leven lang wonen om onderzoek te doen naar de vogels in de buurt. Ze weet te voorkomen dat er een bungalowpark rondom haar terrein gebouwd wordt. Haar bezittingen laat ze na aan de Sussex Naturalist Trust die haar belooft er een vogelopvang van te zullen maken.  Daar is niets van terecht gekomen: het huisje is verkocht en de bomen in de tuin zijn gekapt. Ze ligt begraven in een naamloos graf op de begraafplaats achter haar huis.

De roman die Eva Meijer rondom deze feiten gebouwd heeft, zit goed in elkaar. Nergens worden de feiten verdraaid om in het deels verzonnen verhaal te passen. Eerder andersom: Eva tracht voor elk feit een aannemelijke, psychologische verklaring te vinden en die in het verloop van de gebeurtenissen uit te werken. De beschrijving van de persoonlijke ontwikkeling van een eenzaam kind naar een zelfstandige vrouw die naar vrijheid verlangt en tot rust komt in haar Birds Cottage in Ditchling komt heel vanzelfsprekend over. En niet alleen Len Howard, ook de andere hoofdrolspelers in de roman komen goed tot hun recht.

De ingelaste stukjes uit de boeken over de vogels hebben eveneens een hoofdpersoon: Ster. Len Howard had een sterke band met de vogels in haar tuin. Ze herkende ze niet alleen aan de kleurschakeringen van hun veren, maar ook aan hun gedrag. De vogels vertrouwden haar en stelden haar daarmee in staat hun gedrag van heel dichtbij te bestuderen. De manier waarop ze naar ze kijkt, hoe ze met hen omgaat en wat haar opvalt aan hun gedrag komen in deze korte tekstfragmenten met Ster in de hoofdrol duidelijk naar voren.

Eva Meijer verdient een compliment. Met Het vogelhuis schreef ze een geslaagde geromantiseerde biografie over een bevlogen en eigenzinnige onderzoekster die nooit echt de waardering kreeg die haar toekomt. Maar die daar ook niet om gaf: ze was volkomen tevreden en gelukkig met haar vogels en met haar onderzoek. Er over schrijven deed ze op verzoek van anderen. Het is begrijpelijk dat Eva Meijer door haar leven en onderzoek gefascineerd raakte. In 2016 schreef ze zelf Dierentalen, waarin ze wetenschappelijke onderzoeken naar de communicatie van dieren besprak. Len Howard stond in feite aan de basis van dit soort onderzoeken. Het Vogelhuis is een postuum eerbetoon aan deze uitzonderlijke vrouw.

Eva Meijer - Het vogelhuis. Amsterdam, Cossee, 2016. Geb., 282 pg., ills., isbn:978-90-5936-669-5.

© Jannie Trouwborst, mei 2017.