zaterdag 8 juli 2017

Frederik Baas - Dagboek uit de rivier

Literaire thrillers zijn aan mij niet besteed. Tweemaal heb ik een poging gewaagd en tweemaal was ik dermate teleurgesteld in wat mij voorgeschoteld werd, dat ik besloot er geen moeite meer voor te doen. Wat er precies literair is aan de twee boeken die ik las, werd me niet duidelijk. En thriller staat blijkbaar voor extreem geweld en psychische terreur, wat bij mij vooral weerzin opriep.

Detectives heb ik altijd graag gelezen: Agathe Christie (Miss Marple en Hercule Poirot) en Ellis Peters (Broeder Cadfael) behoorden tot mijn favorieten. Een eenvoudig misdrijf, veel verdachte personen en een  spectaculaire ontmaskering van een onverdachte dader. Ook de TV-serie Midsummer Murders volgde ik aanvankelijk graag, tot die zich ook steeds meer in de richting van massamoordenaars en rituele slachtingen ging begeven. Misschien is het kort door de bocht, maar er is zoveel moois te lezen in ons taalgebied, dat ik literaire thrillers dus maar links laat liggen.

Maar ja, toen was daar ineens Dagboek uit de rivier, geschreven door een van mijn favoriete schrijvers, Jan van Mersbergen, onder het pseudoniem van Frederik Baas. En op de kaft staat toch echt: literaire thriller. Nieuwsgierig, maar ook vol vertrouwen, heb ik toch de stap maar gewaagd. Blij toe, want naar mijn idee is Dagboek uit de rivier gewoon een goed geschreven en spannende detective. Thriller heeft voor mij toch nog steeds de associatie met gruwelijke toestanden en die bleven hier gelukkig uit.

Het verhaal laat zich gemakkelijk samenvatten. Een schrijver met een writer's block heeft zich teruggetrokken in zijn huis in de Ardennen om in alle rust aan een nieuw boek te kunnen werken. In een vakantiewoning vlakbij komt zijn uitgever, samen met zijn vriendin en haar zoontje, een weekje vakantie vieren. De schrijver is al geruime tijd bezig met het schrijven van een boek over een meisje uit de buurt dat enkele jaren geleden plotseling verdween. Hij is erin vastgelopen. Om de vakantie voor het zoontje een beetje aantrekkelijk te maken, verzint de moeder een spannende speurtocht naar het meisje met behulp van papiertjes die in de rivier drijven en die uit het dagboek van dit meisje lijken te komen. Terwijl de uitgever zich met andere zaken bezighoudt, spelen de schrijver en de moeder het spannende spel mee met het nietsvermoedende kind. Maar in hoeverre blijft het een spel en wie weet meer over de verdwijning? 

Er zit echter een dubbele bodem in het verhaal. Ten eerste speelt Van Mersbergen met de verhouding uitgever/schrijver. We krijgen een kijkje in de keuken van de schrijvers- en uitgeverswereld. Hoe de verhoudingen liggen, waar de onderlinge wrevel en welke belangen er meespelen. Daarnaast is er aandacht voor de lezer. Die wordt tegenover de uitgever geplaatst en in het verhaal vertolkt door de vriendin van de schrijver. De moederlijke gevoelens en beschermende handelingen die zij tegenover haar kind toont, maakt dat zij ook beter begrijpt wat een boek voor een schrijver betekent. Bovendien is ze als lezer ook beter in staat aan te voelen wanneer een boek authentiek is en wanneer het om commerciële redenen op een bepaalde manier geschreven wordt, omdat de uitgever dat zo wil. Via de schrijver die Van Mersbergen als hoofdpersoon in zijn verhaal opvoert, kan hij zijn eigen ideeën over het bovenstaande in het verhaal verwerken. Zoveel is duidelijk. Maar het personage zelf doet mij aan heel iemand anders denken....

Al meer dan 10 jaar, vanaf de verschijning van Boven is het stil, ben ik een trouwe lezer van zowel de boeken als het online dagboek (Dingetjes enzo) van Gerbrand Bakker. En uiteraard las ik ook het autobiografische Jasper en zijn knecht. Daardoor is het voor mij zonneklaar dat hij, min of meer, model gestaan heeft voor de schrijver. Lees voor de Ardennen de Eifel en het plaatje klopt. De omgeving, de koop en de verbouwing van het huis, de bewoners in de buurt, zelfs het writer's block, al was dat in zijn geval niet direct na het succesvolle debuut (zoals in dit boek), want er zouden nog meer mooie boeken verschijnen voor hij naar de Eifel vertrok. De beschrijvingen van de omgeving en het huis zijn heel beeldend en kunnen dat zijn omdat ze zo authentiek zijn. Jan van Mersbergen heeft op z'n minst enige tijd bij Bakker gelogeerd. Maakt allemaal niet uit, ook niet voor de beoordeling van het boek. Ik vond het gewoon extra leuk om de herkenningspunten te zien.

Niet van alles is vast te stellen in hoeverre Van Mersbergen Bakker als model in het verhaal heeft opgevoerd. Het spannende avontuur staat er uiteraard los van. Maar de verhouding uitgever/schrijver? Er is één boek van Gerbrand Bakker dat ik ontroerend mooi vind, maar waarin een scene voorkomt, die ik er niet in vind passen en waarvan ik altijd al gedacht heb: moest die er soms in van de redacteur/uitgever? De manier waarop Van Mersbergen de uitgever beschrijft, sterkt me in die gedachte. En ik vraag me af in hoeverre dat soort ingrepen en eisen een writer's block kunnen veroorzaken.....

Maar los van deze persoonlijke mijmeringen: dit is een heerlijk boek om te lezen, zeker in de vakantie. Een goed geschreven, spannend verhaal, een mooi beeld van de uitgevers-/schrijvers wereld, en de boodschap dat de lezer uiteindelijk degene is (of zou moeten zijn) waarvoor de schrijver zijn boek schrijft. En dit boek heeft Frederik Baas voor ons geschreven: dus veel leesplezier!

Frederik Baas (ps. van Jan van Mersbergen) - Dagboek uit de rivier. Amsterdam, Ambo/Anthos, 2017. ISBN:978-90-263-3755-0.

© Jannie Trouwborst, juli 2017.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten