zondag 6 mei 2018

Peter Zantingh - Na Mattias

Na Mattias is de derde roman van Peter Zantingh (1983). In 2014 las ik kort na elkaar zijn beide eerdere romans: De eerste maandag van de maand (2014 - KLIK HIER) over het leven met een dwangneurose en Een uur en achttien minuten (2011 - KLIK HIER) over de effecten van een zelfmoord van een jongere op het leven van zijn omgeving, vooral dat van zijn directe vrienden. Vooral dat laatste boek maakte veel indruk op me en niet alleen op mij: het werd o.a. genomineerd voor de Dioraphteprijs. Na Mattias heeft opnieuw rouw en de effecten van een vroege dood op de overlevers tot thema. Ik was nieuwsgierig of Zantingh daarmee zijn geslaagde debuut kan evenaren. Er kan maar een conclusie zijn: ruimschoots! 

De achterblijvers

Mattias is dood, zoveel wordt direct duidelijk in het eerste hoofdstuk. Maar hoe dat komt blijft lang onbesproken. En eigenlijk doet dat er in het begin ook niet toe. Het draait daarin meer om de gevolgen voor de achterblijvers en de gedachten die ieder van hen heeft over Mattias. Op zich al fascinerend genoeg. Het is niet eenvoudig je daaruit een beeld van Mattias te vormen. Vooral omdat de persoonlijke herinneringen verschillende verhalen vertellen.
Hoe sterk de structuur van het verhaal is, ontdek je pas echt als je het verhaal voor een tweede keer leest. Er zitten geen losse eindjes in, elke hoofdpersoon speelt een rol, soms via een omweg, soms zonder Mattias ooit gekend te hebben. Daarnaast geeft Zantingh tussen de regels door enige maatschappijkritiek in situaties, de gedachten van de hoofdpersonen en in de gesprekken die gevoerd worden.
 
Amber, de vriendin van Mattias, maakt het verhaal rond: voor haar zijn het eerste en het laatste hoofdstuk. Dan is er Quentin, zijn vriend, met wie hij een koffietentje wilde openen. Riet en Hendrik, zijn opa en oma. Nathan, geen bekende, maar iemand die aan het stel een strandhuisje verhuurde waar ze niet voor op komen dagen. Issam, een roadie, die hem alleen online kende van een computerspel. Kristianne, zijn moeder. Chris, een blinde man, ook geen bekende, hij gaat trainen voor een marathon met Quentin. Tirra, een oorlogsvluchtelinge die Kristianne ontmoet via een taalcursus.

Typerend voor de familieverhoudingen is dat ze er onderling maar moeilijk over kunnen praten. Onmacht en boosheid, elkaar niet begrijpen omdat iedereen zijn verdriet anders verwerkt, elkaar proberen te ontzien. Maar met het niet uitspreken van gevoelens maken ze het elkaar juist extra moeilijk. Ook Quentin heeft het moeilijk, maar stort uiteindelijk zijn hart uit bij Chris. Kristianne kan dat tot haar opluchting bij Tirra, die niet meteen, zoals de meesten,  begint met een eigen verhaal over iets dat minstens zo erg is als het verliezen van je kind. Maar wat Tirra op haar beurt niet kan vertellen, is misschien nog wel het meest schrijnend.

Het is onmogelijk het verhaal niet tekort te doen in deze summiere samenvatting. De worstelingen met het verwerken van het verlies worden heel realistisch en invoelbaar beschreven, zonder enige vorm van sentimentaliteit. Ook pijnlijk mooi is de beschrijving die blinde Chris geeft van hoe het is blind te worden terwijl je kind opgroeit. De hopeloze worsteling van alcoholist Nathan is ronduit droevig.
Wie het boek voor de tweede maal leest, zal ontdekken hoe zorgvuldig zelfs het kleinst detail betekenis krijgt, zoals het zandkasteel dat het dochtertje van Chris bouwt. Of de titel van het succesnummer waarmee de band waar Issam als roadie voor werkt bekendheid krijgt. De rest is aan de lezer om zelf te ontdekken. 

Maatschappijkritiek

En daarnaast is er de summiere maatschappijkritiek. Op de vredesmissie in Afghanistan (Quentin), op de afbraak van onze verzorgingsstaat (Opa Hendrik), op de houding ten aanzien van bootvluchtelingen: grappen over maken, waarbij sommigen lachen en anderen wegkijken (Nathan op cursus), de onmacht en het uitblijven van hulp voor een alleenstaande buitenlandse moeder, die haar kind door tegenslagen het verkeerde pad op ziet gaan. Niet dat dit alles met nadruk gebracht wordt, juist de terloopse zinnetjes doen hun werk voor de aandachtige lezer. Zelfs de doodsoorzaak van Mattias, die in de laatste hoofdstukken onthuld wordt (en die ik hier natuurlijk niet kan vermelden) brengt maatschappijkritiek met zich mee, als Amber constateert hoe iedereen zich haar verdriet toegeëigend heeft en soms zelfs misbruikt....... 

Peter Zantingh - Na Mattias. Amsterdam, Das Mag, 2018. Pb., 200 pg. ISBN:978-94-924785-5-9.

© Jannie Trouwborst, mei 2018.

6 opmerkingen:

  1. Dit doet me denken aan 'Anna in kaart gebracht', ook zo'n prachtige mozaïekvertelling waarin de verhalen raken aan één persoon (en ook uitgegeven door Das Mag).
    Ik ben wel jaloers op jouw gewoonte om boeken soms te herlezen, daar heb ik zelf het geduld niet voor...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Doe ik ook lang niet altijd hoor, maar soms voel ik dat het meerwaarde heeft, dat ik er dan meer uit kan halen. Dan hoort het echt bij "Hoe lees ik?" van Lidewijde Paris.

      Verwijderen
  2. Je hebt er behoorlijk wat uitgehaald. Voor mij was het vele juist een minpunt. Voor mij gevoel is er te veel bijgehaald en werkt het voor mij sterker als het minder uitgekauwd wordt.
    Maar voor de rest kan ik me helemaal vinden in je bespreking. Een boek dat de moeite waard is en ik mijzelf ook nog wel eens een tweede keer zie lezen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Het "vele" blijkt uitgekiend samen te vallen. Als je het ooit nog eens leest, zal je dat wel ontdekken. De eerste keer was ik steeds weer even verbaasd en was de samenhang me niet altijd direct duidelijk. Mijn minpunt was aanvankelijk dat ik die samenhang niet goed kon overzien en dan lijkt het of er van alles bijgehaald wordt.

      Verwijderen
  3. Ik schuif dit boek wat hoger in mijn te lezen boeken lijstje, mooie recensie Jannie! Ik twijfelde of ik het nu wel of niet zou lezen, in sommige recensies komt Na Mattias er maar bekaaid vanaf maar na jouw recensie ga ik het zeker lezen en direct herlezen als ik het uit heb.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik houd wel van boeken waar je een beetje moeite voor moet doen en geniet dan, net als Lidewijde Paris, van het ontdekken hoe de schrijver te werk is gegaan. Ik kan me voorstellen dat niet iedere recensent daar de tijd voor neemt (of heeft). Maar daarmee is zijn/haar oordeel nog niet bepalend voor wat ik ervan zou moeten vinden. Gelukkig!

      Verwijderen