Het is niet mijn gewoonte om bestsellers te lezen, maar de verhalen die ik hierover hoorde waren zo positief en spraken me zo aan, dat ik niet anders kon dan deze keer een uitzondering maken. En daar heb ik absoluut geen spijt van. Het is een geweldig boek dat ik iedereen kan aanraden. Met name mensen die veel met kinderen te maken hebben, zoals leerkrachten.
Ik ga er hier geen uitgebreid verhaal over schrijven. Onderaan deze blogpost vind je een verwijzing naar een goede en uitgebreide recensie. En elders op internet staan er nog veel meer.
Van binnenuit
Er is al veel geschreven òver kinderen met autisme. Al is dat een heel breed begrip. Het gaat daarbij om kinderen met totaal verschillende beperkingen en/of klachten, maar soms ook met onverwacht grote kwaliteiten. Niet elk kind zal dus over het intellect en de mogelijkheden beschikken om het groeiproces van een autistisch kind van binnenuit te beschrijven, zoals Judith Visser dat kan.
Haar autobiografische verhaal drukt ons met de neus op de feiten. En wie dat tot zich door laat dringen, kan alleen maar diep geraakt worden: door het verdriet, de angst en het gevoel van onveiligheid van een opgroeiend kind. Je kunt er alleen maar bewondering voor hebben hoe zij zich daar doorheen geslagen heeft en nu een voor haarzelf bevredigend en redelijk overzichtelijk leven leidt.
Tegenwoordig wordt autisme eerder herkend, maar nog altijd meer bij jongens dan bij meisjes, die over het algemeen proberen zich zo goed mogelijk aan te passen. Het is te hopen, dat de leerkrachten in de overvolle klassen van nu er ook meer oog voor krijgen en ook de tijd om er aandacht aan te besteden. Dit boek lezen kan daar bij helpen.
Overprikkeld
Niet ieder overprikkeld kind is autistisch, maar wel zijn er meer kinderen die niet goed om kunnen gaan met alle prikkels die ze op een dag moeten verwerken. Daaraan is blijkbaar in onze huidige maatschappij niet meer te ontkomen. Ik denk dat ze heel goed zelf aan kunnen geven wanneer ze liever even met rust gelaten willen worden of liever met een koptelefoon op werken op school. Dat moet ze gegund worden en daar moet aandacht voor zijn. Sommigen worden stil en teruggetrokken en presteren onder hun mogelijkheden door overprikkeling. Anderen draaien door en worden extreem druk. Mindfulness op school is nog niet zo'n gekke gedachte.
De ondertitel van het boek zegt al genoeg: Alsof opgroeien nog niet lastig genoeg is.
Judith Visser - Zondagskind. Harper Collins, 2018. Pb., 480 pg., isbn:9789402701173.
© Jannie Trouwborst, december 2018.
Lees ook de recensie van De Leesclub van Alles.
Een paar jaar geleden kreeg ik De vrouw met de sleutel cadeau. Hoewel ik eerder werk van Vonne van der Meer met plezier gelezen had, zette ik het in de boekenkast, naast haar andere boeken en vergat het. "December is een mooie maand om vergeten boeken een kans te geven", opperde boekblogster SUE. Dat leek mij ook wel wat en zo kwam ik De vrouw met de sleutel weer tegen. Het bleek best een aardig boek te zijn.
Waar gaat het over?
Nettie van Wijk is 59 jaar, als haar man plotseling overlijdt en haar berooid achter laat. Er moet brood op de plank komen en ze besluit een uitzonderlijke advertentie te plaatsen:
Vrouw, 59, moederlijk voorkomen, brede heupen, prettige stem, komt u voor het slapen instoppen en voorlezen. Discr. verzek.
Het duurt even, maar dan krijgt ze genoeg reacties om uit te kiezen en kan ze sollicitatiegesprekken starten om een klantenkring op te bouwen. Van wat ze meemaakt doet ze verslag in haar dagboek. Daar komen ook de vertelde verhalen in te staan. Het dagboek omvat een heel jaar, waarin ze voor velen meer dan een voorleester blijkt te zijn en met haar verhalen hun leven een andere wending weet te geven. Nettie blijkt niet alleen de sleutels van vele voordeuren te hebben, maar ook die van de harten van haar klanten en die voor de oplossing van hun problemen.
Bekende structuur
Ik heb destijds genoten van Eilandgasten, mede door de uitgekiende structuur. Het viel me daardoor ook meteen op dat De vrouw met de sleutel eigenlijk dezelfde opbouw heeft. Voor wie het nog niet las: Eilandgasten gaat over het vakantiehuisje Duinroos. We volgen de verschillende gasten die er na elkaar een weekje verblijven. De werkster houdt het huisje schoon en houdt de boel een beetje in de gaten. In het huisje ligt een gastenboek, waarin de gasten iets schrijven en lezen wat de anderen erin schreven. Voor iedereen blijkt het verblijf in de Duinroos uiteindelijk een belangrijke wending in hun bestaan te zijn.
We kunnen in beide gevallen spreken van een raamvertelling: binnen het overkoepelende verhaal worden andere verhalen verteld. Het enige verschil is dat de centrale figuur in Eilandgasten (de werkster) niet alle verhalen zelf vertelt. Die worden grotendeels vanuit het perspectief van de gasten verteld. In De vrouw met de sleutel blijft Nettie degene door wiens ogen we de anderen en hun verhalen beleven. Het dagboek en het gastenboek spelen een vergelijkbare rol. Maar anders dan in Eilandgasten weten de klanten van Nettie niets van elkaar.
Ook anders is dat de werkster in Eilandgasten slechts indirect een rol speelt bij de catharsis van de romanfiguren en Nettie daar een heel directe rol in heeft. Mooi is ook het spiegeleffect hierbij: een verhaal voorlezen aan de 20 jaar jongere Mike over een oudere man die probeert indruk te maken op een 20 jaar jongere vrouw. En de gevoelens die dat bij haarzelf oproept. Of de manier waarop ze het jonge meisje Renée, dat met veel fantasie verhalen schrijft, begeleidt in het beter maken van haar teksten.
Wat dat laatste betreft had ik af en toe het gevoel dat we spelenderwijs ook een lesje korte verhalen schrijven kregen te lezen. Ook bij de discussies met klanten over de afloop van verhalen en over hoe verschillend lezers een verhaal beleven. En dat ruim voor de verschijning van Hoe lees ik korte verhalen van Lidewijde Paris!
Tenslotte
Er zit veel symboliek in Eilandgasten (KLIK HIER). Ook ten aanzien van religie. Wie dat doortrekt naar dit verhaal kan in De vrouw met de sleutel Nettie herkennen als Maria die mensen met problemen bemoedert, bijstaat en helpt. Wellicht zit er nog meer verborgen in de teksten. Maar zo expliciet als in het laatste hoofdstuk met Renée wordt de religieuze basis van Eilandgasten nergens. De symboliek van de sleutel kwam hier boven al ter sprake.
Het was een mooi boek om te lezen, al vond ik Eilandgasten indrukwekkender. Als je je de inhoud van dat boek na 12 jaar nog kunt herinneren, dan heeft het echt indruk gemaakt.
Vonne van der Meer - De vrouw met de sleutel. Amsterdam, Contact, 2011. Pb., 219 pg., isbn:978-90-254-3629-2.
Lees ook wat SUE ervan vond.
©Jannie Trouwborst, december 2018.
Dat Suriname een smeltkroes is van mensen met totaal verschillende achtergronden is bekend, maar terwijl ik dacht dat ik al die bevolkingsgroepen wel van naam kende, kwam er tijdens de Maand van de Surinaamse literatuur toch een nieuwe groep in beeld: de Boeroes. Aan de hand van haar familiegeschiedenis schreef Karin Sitalsing er een non-fictieboek over.
Boeroes
Boeroes zijn witte Surinamers. Ze vormen een minderheid in het huidige Suriname en hebben zich intussen deels vermengd met de rest van de bevolking. Ze stammen af van een groep van 50 arme Nederlandse gezinnen die in 1845 vertrokken naar Suriname, waar hun een stuk vruchtbare grond, goede woningen en vee beloofd was. Maar toen ze na een lange, slopende zeereis aan kwamen op de verlaten plantage Voorzorg aan de rivier de Saramacca was er niets, behalve moeras, muggen en verzengende hitte. Binnen een half jaar was de helft van de immigranten overleden. De overlevenden trokken naar Paramaribo.
In de loop der generaties zijn de Nederlanders van toen Surinamers geworden. Een deel van hen is terug gekeerd naar Nederland, waaronder de moeder van Karin Sitalsing. De heimwee van de eerste generaties Nederlanders naar het vaderland is verdwenen, maar hun afstammelingen die, mede door de chaos rond en na de Onafhankelijkheid, naar Nederland terugkeerden, hebben nu heimwee naar hun thuisland Suriname. Ook al herkennen ze Suriname nauwelijks meer als het land van hun jeugd als ze er af en toe op bezoek gaan.
Karins reisverslag
Mij verbaasde het wel eens als ik in een reportage van Nina Jurna vanuit Suriname een duidelijk witte man met een onvervalst Surinaamse tongval zijn mening hoorde geven. Ik ging er dan eigenlijk vanuit dat het een Nederlander was die al lange tijd in Suriname woonde. Nog vreemder was het hier in Nederland om door de telefoon met een Surinaamse vrouw in gesprek te zijn en haar daarna als witte vrouw te ontmoeten. Karins moeder vertelt er de nodige anekdotes over.
Door de verhalen van haar moeder en andere familieleden werd Karin Sitalsing nieuwsgierig naar haar familiegeschiedenis. Ze ging op zoek in de archieven, las brieven en andere documenten en sprak met zoveel mogelijk familieleden, hier en in Suriname.
Ze doet verslag van haar zoektocht, die voor het grootste deel plaats vindt in Suriname. De eerste acht hoofdstukken hebben steeds één van de voorouders, in chronologische volgorde, als leidraad. Daarin lezen we behalve de feiten die ze vond, ook de verhalen van anderen over deze persoon en haar eigen belevenissen en gedachten om er dichterbij te komen. Soms is die afwisseling een beetje verwarrend, omdat heden en verleden erg door elkaar lopen. Ook de vele namen die voorkomen in al die verhalen zijn soms moeilijk te plaatsen in het geheel. Gelukkig heeft ze achterin een stamreeks opgenomen, waarin je af en toe kunt kijken over wie het precies gaat. Daar bevindt zich ook een woordenlijst met Surinaamse woorden ter verduidelijking. Al worden er niet zo extreem veel van die woorden gebruikt dat het verhaal niet te volgen zou zijn.
Meer dan een familiegeschiedenis
Voor Karin Sitalsing was het in de eerste plaats een verslag van haar zoektocht naar haar familiegeschiedenis. Voor de geïnteresseerde lezer is het echter vooral een interessant overzicht van de geschiedenis van deze onbekende groep kolonisten.
Dat er in de 19de eeuw aan meer arme gezinnen overzee een beter bestaan beloofd werd, is ook al door andere schrijvers en documentairemakers naar voren gebracht. Ik denk daarbij o.a. aan een vergelijkbaar verhaal beschreven door Carolijn Visser in Argentijnse avonden (KLIK HIER). Daarin komt de oorsprong van de Hollandse kolonie in Argentinië ter sprake en aan de Documentaire Braziliaanse Koorts (KLIK HIER) over arme Zeeuwse landarbeiders, die droomden van eigen grondbezit in het onbekende en verre Brazilië. Veelal
ongeletterde landarbeiders werden in cafés geronseld en gingen met
vrouw en kinderen via de haven van Antwerpen naar Brazilië. Daar wachtte
een bikkelhard bestaan: grondbezit bleek een leugen en de beloofde
comfortabele woning was niets meer dan een paar boomstammen met een dak
van palmbladeren. Geld om terug te keren naar Zeeland hadden deze mensen
uiteraard niet.
In deze landen had men minder mogelijkheden om er nog wat van te maken, zoals dat de Boeroes in Suriname uiteindelijk wel lukte. Waarschijnlijk doordat ze in feite in een Nederlandse kolonie terecht gekomen waren en niet, zoals bv. de armen van Carolijn Visser, achtergelaten werden in een onherbergzame omgeving in Argentinië.
Tussen twee culturen
De Boeroes voelden zich echte Surinamers, al hielden ze hun tradities in ere. De verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen waren goed, vertelt men aan Karin. Dat veranderde na de Onafhankelijkheid. Politiek werd bedreven op grond van etniciteit en daarmee ontstond een ander soort samenleving, waarin de grootste etnische groep het voor het zeggen had. Wie naar Nederland terugkeerde, voelde zich ook daar niet meer op zijn plek. En in Suriname veranderde alles zo snel (en niet ten goede) dat ook dat niet meer als thuis kon voelen. Het Suriname van vroeger was verdwenen. De cultuur van de Boeroes, ooit gestoeld op Hollandse tradities, verdween grotendeels door vermenging van de verschillende bevolkingsgroepen. Zowel in Suriname als in Nederland worden nog pogingen ondernomen om via bijeenkomsten er iets van vast te houden. Maar of dat nog lang zal lukken? Het is goed dat hun geschiedenis nu in elk geval vastgelegd is.
Karin Sitalsing - Boeroes, een familiegeschiedenis van witte Surinamers. Amsterdam, Atlas/Contact, 2016. Pb., 272 pg., met foto's, lit. opg., stamboom en woordenlijst. ISBN:978-90-450-3084-5.
© Jannie Trouwborst, december 2018.
