Karin Sitalsing - Boeroes, een familiegeschiedenis van witte Surinamers

Dat Suriname een smeltkroes is van mensen met totaal verschillende achtergronden is bekend, maar terwijl ik dacht dat ik al die bevolkingsgroepen wel van naam kende, kwam er tijdens de Maand van de Surinaamse literatuur toch een nieuwe groep in beeld: de Boeroes. Aan de hand van haar familiegeschiedenis schreef Karin Sitalsing er een non-fictieboek over.

Boeroes 

Boeroes zijn witte Surinamers. Ze vormen een minderheid in het huidige Suriname en hebben zich intussen deels vermengd met de rest van de bevolking. Ze stammen af van een groep van 50 arme Nederlandse gezinnen die in 1845 vertrokken naar Suriname, waar hun een stuk vruchtbare grond, goede woningen en vee beloofd was. Maar toen ze na een lange, slopende zeereis aan kwamen op de verlaten plantage Voorzorg aan de rivier de Saramacca was er niets, behalve moeras, muggen en verzengende hitte. Binnen een half jaar was de helft van de immigranten overleden. De overlevenden trokken naar Paramaribo.
In de loop der generaties zijn de Nederlanders van toen Surinamers geworden. Een deel van hen is terug gekeerd naar Nederland, waaronder de moeder van Karin Sitalsing. De heimwee van de eerste generaties Nederlanders naar het vaderland is verdwenen, maar hun afstammelingen die, mede door de chaos rond en na de Onafhankelijkheid, naar Nederland terugkeerden, hebben nu heimwee naar hun thuisland Suriname. Ook al herkennen ze Suriname nauwelijks meer als het land van hun jeugd als ze er af en toe op bezoek gaan.

Karins reisverslag

Mij verbaasde het wel eens als ik in een reportage van Nina Jurna vanuit Suriname een duidelijk witte man met een onvervalst Surinaamse tongval zijn mening hoorde geven. Ik ging er dan eigenlijk vanuit dat het een Nederlander was die al lange tijd in Suriname woonde. Nog vreemder was het hier in Nederland om door de telefoon met een Surinaamse vrouw in gesprek te zijn en haar daarna als witte vrouw te ontmoeten. Karins moeder vertelt er de nodige anekdotes over.

Door de verhalen van haar moeder en andere familieleden werd Karin Sitalsing nieuwsgierig naar haar familiegeschiedenis. Ze ging op zoek in de archieven, las brieven en andere documenten en sprak met zoveel mogelijk familieleden, hier en in Suriname.

Ze doet verslag van haar zoektocht, die voor het grootste deel plaats vindt in Suriname. De eerste acht hoofdstukken hebben steeds één van de voorouders, in chronologische volgorde, als leidraad. Daarin lezen we behalve de feiten die ze vond, ook de verhalen van anderen over deze persoon en haar eigen belevenissen en gedachten om er dichterbij te komen. Soms is die afwisseling een beetje verwarrend, omdat heden en verleden erg door elkaar lopen. Ook de vele namen die voorkomen in al die verhalen zijn soms moeilijk te plaatsen in het geheel. Gelukkig heeft ze achterin een stamreeks opgenomen, waarin je af en toe kunt kijken over wie het precies gaat. Daar bevindt zich ook een woordenlijst met Surinaamse woorden ter verduidelijking. Al worden er niet zo extreem veel van die woorden gebruikt dat het verhaal niet te volgen zou zijn.

Meer dan een familiegeschiedenis

Voor Karin Sitalsing was het in de eerste plaats een verslag van haar zoektocht naar haar familiegeschiedenis. Voor de geïnteresseerde lezer is het echter vooral een interessant overzicht van de geschiedenis van deze onbekende groep kolonisten. 

Dat er in de 19de eeuw aan meer arme gezinnen overzee een beter bestaan beloofd werd, is ook al door andere schrijvers en documentairemakers naar voren gebracht. Ik denk daarbij o.a. aan een vergelijkbaar verhaal beschreven door Carolijn Visser in Argentijnse avonden (KLIK HIER). Daarin komt de oorsprong van de Hollandse kolonie in Argentinië ter sprake  en aan de Documentaire Braziliaanse Koorts (KLIK HIER) over arme Zeeuwse landarbeiders, die droomden van eigen grondbezit in het onbekende en verre Brazilië. Veelal ongeletterde landarbeiders werden in cafés geronseld en gingen met vrouw en kinderen via de haven van Antwerpen naar Brazilië. Daar wachtte een bikkelhard bestaan: grondbezit bleek een leugen en de beloofde comfortabele woning was niets meer dan een paar boomstammen met een dak van palmbladeren. Geld om terug te keren naar Zeeland hadden deze mensen uiteraard niet.

In deze landen had men minder mogelijkheden om er nog wat van te maken, zoals dat de Boeroes in Suriname uiteindelijk wel lukte. Waarschijnlijk doordat ze in feite in een Nederlandse kolonie terecht gekomen waren en niet, zoals bv. de armen van Carolijn Visser, achtergelaten werden in een onherbergzame omgeving in Argentinië.

Tussen twee culturen

De Boeroes voelden zich echte Surinamers, al hielden ze hun tradities in ere. De verhoudingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen waren goed, vertelt men aan Karin. Dat veranderde na de Onafhankelijkheid. Politiek werd bedreven op grond van etniciteit en daarmee ontstond een ander soort samenleving, waarin de grootste etnische groep het voor het zeggen had. Wie naar Nederland terugkeerde, voelde zich ook daar niet meer op zijn plek. En in Suriname veranderde alles zo snel (en niet ten goede) dat ook dat niet meer als thuis kon voelen. Het Suriname van vroeger was verdwenen. De cultuur van de Boeroes, ooit gestoeld op Hollandse tradities, verdween grotendeels door vermenging van de verschillende bevolkingsgroepen. Zowel in Suriname als in Nederland worden nog pogingen ondernomen om via bijeenkomsten er iets van vast te houden. Maar of dat nog lang zal lukken? Het is goed dat hun geschiedenis nu in elk geval vastgelegd is.

Karin Sitalsing - Boeroes, een familiegeschiedenis van witte Surinamers. Amsterdam, Atlas/Contact, 2016. Pb., 272 pg., met foto's, lit. opg., stamboom en woordenlijst. ISBN:978-90-450-3084-5.

© Jannie Trouwborst, december 2018.