Theo Thijssen – De gelukkige klas

Oktober 2007 - waardering: 7.0.

Inleiding 

Voor de tweede maal wordt door de Openbare Bibliotheken de actie Nederland Leest georganiseerd, in samenwerking met de CPNB. Gekozen is voor een roman uit 1926, geschreven door een zeer betrokken onderwijzer, die in latere jaren de belangen van onderwijzers èn kinderen zou behartigen als vakbondsman, gemeenteraadslid en zelfs als volksvertegenwoordiger in de Tweede Kamer.

 Of wat Theo Thijssen schreef literatuur genoemd mag worden: daar was (en is) men het niet over eens. Na het lezen van dit boek dringt zich eens te meer de overtuiging op, dat het antwoord daarop vooral afhangt van de wijze waarop men literatuur wenst te definiëren. Voor mij persoonlijk zal de inhoud altijd belangrijker blijven dan de structuur- en vormaspecten. En de invloed die het boek heeft (of heeft gehad of zal kunnen hebben) op de heersende moraal telt voor mij zwaarder, dan het intellectuele genoegen dat een minderheid zal kunnen beleven aan bv. intertekstuele spitsvondigheden. Zo bezien mogen we De gelukkige klas literatuur noemen en de CPNB complimenteren met hun keus. Deze klassieker is nog steeds het lezen waard en biedt tal van aanknopingspunten voor discussie. Op de site van Nederland Leest (KLIK HIER) staan (op dit moment: november 2007) zowel een Leesgids, als Lessuggesties voor het voortgezet onderwijs. Beide zijn te downloaden of te printen. Ze vormen een aardige aanvulling op de achtergronden van de schrijver, zijn boeken en zijn tijd. 

Leeservaring 

Het verhaal zelf (aanvankelijk verschenen als feuilleton) is een vervolg op Schoolland: een dagboek van de jonge onderwijzer Staal over het wel en wee van zijn klas. Hij geeft les aan de Openbare lagere school der 1^e klasse no. 104 in de Tweede Boerhaavestraat, vlakbij het Amsterdamse Oosterpark. Het is een school voor arme kinderen. Hij heeft er 40 in zijn klas. De leerplicht is nog niet zolang geleden ingevoerd en de onderwijzer wordt nauwelijks beter betaald dan een ongeschoolde arbeider. Je moet wel erg gemotiveerd zijn om voor dat baantje te kiezen. En dat is meester Staal ook: al beseft hij, dat “zijn” kinderen het in hun latere leven nog moeilijk zullen krijgen, hij wil ze een stevige basis meegeven van zelfvertrouwen en zelfbewustzijn. En ze temidden van de ellende en armoe van alledag een veilige plek bieden om zich zo optimaal mogelijk te ontwikkelen. Daartoe doet hij heel erg zijn best. Onderwijl studeert hij (op aandringen van zijn vrouw) voor de bevoegdheid Frans en solliciteert hij naar een functie op een “betere”school. Maar niet van harte. Hij voelt er niets voor zijn klas aan haar lot over te laten. De beschreven voorvallen zijn ontroerend, maar ook komisch. De beschouwingen filosofisch, pedagogisch of niet meer dan gepieker. De meester doet zo ontzettend zijn best, maar blijkt gelukkig met enige regelmaat toch ook gewoon een mens, dat onredelijk kan zijn, overspannen kan worden en fouten kan maken.

 

De gekozen dagboekvorm wekt gemakkelijk de suggestie van een samenzwering tussen schrijver en lezer: zelfs voor zijn vrouw moet een en ander verborgen blijven. Haar denigrerende opmerkingen over zijn school en de kinderen uit zijn klas ergeren hem mateloos: ze zijn de weerspiegeling van de burgerlijke opvattingen waartegen Thijssen, als schrijver, onderwijzer en bestuurder wilde strijden. De woordkeus is hier en daar wat ouderwets, maar nergens erg storend: daarmee wordt het verhaal nog eens duidelijk in een andere tijd geplaatst. En tegelijkertijd is het verhaal modern genoeg om met plezier gelezen te worden en herkenbaar en invoelbaar te blijven. 

"M'n heerlijke, lieve, lastige stel, ik weet eigenlijk maar een ding: de jaar of wat dat ik jullie heb en dat jullie mij hebben, behoren wij enkel maar een gelukkige klas te zijn. En de rest is nonsens, hoor, al zal ik dat jullie nooit zeggen."

(Theo Thijssen, De gelukkige klas, 1926) 

Amsterdam, CPNB, 2007. Paperback, 206 p., (1^e dr. 1926), zw.w ills., isbn 9789059650558. 

Theo Thijssen museum (http://www.theothijssenmuseum.nl) 

© JannieTr, oktober 2007