April 2009 – waardering: 8,5.
Samenvatting:
De hoofdpersoon van Een liefde in Parijs is de schrijver Richard Sanders. Vlak na aankomst in Parijs heeft hij op straat een vluchtige ontmoeting met een elegante vrouw die hem wel herkent, maar van wie hij niet meer weet wie zij is. Ze noemt hem haar naam, maar ook dat helpt hem niet het juiste beeld uit zijn geheugen op te diepen. Wel ziet hij beelden voor zich die op het eerste gezicht niets te maken hebben met deze ontmoeting, zoals ze daar nu staan in het donker wordende licht op de Place du Panthéon. Terwijl Richard in Parijs is voor de presentatie van de vertaling van zijn boek De kunst van het vergeten, wordt tegelijkertijd een tentoonstelling geopend van zijn vriend de schilder Tovèr. Samen woonden zij aan het begin van hun kunstenaarschap in de Franse hoofdstad, vol van dromen en ambities. Nu blijkt dat Richard minder doorzettingsvermogen heeft gehad in de kunst, en misschien ook wel het leven, dan Tovèr. Richards dromen waren in die periode grenzeloos, maar zijn doorzettingsvermogen bleek, anders dan dat van Tovèr, begrensd te zijn. Speurend in zijn geheugen diept hij tal van beelden op, maar welke rol deze vrouw in zijn leven gespeeld heeft, blijft tot het eind van de roman een raadsel.
Opbouw:
De structuur van het verhaal is niet bijzonder, maar wel effectief. De ontmoeting met de raadselachtige vrouw vindt op de eerste bladzijde plaats en de ontknoping op de laatste. Daartussen wisselen de gebeurtenissen in het heden en de herinneringen aan het verleden (Parijs vlak na de oorlog en Antwerpen enkele jaren daarna) elkaar af. Die flash-backs worden niet alleen veroorzaakt door zijn pogingen zich meer van de vrouw te herinneren, ze komen ook naar boven tijdens zijn wandelingen door Parijs, in afwachting van de dag en het tijdstip waarop zijn boek gepresenteerd zal worden in de galerie waar Tovèr zijn vernissage houdt. Het personale perspectief ligt bij Richard. Een logische keuze, omdat zijn herinneringen en overwegingen een grote rol spelen in het verhaal. Van de personages komt Richard uiteraard het best uit de verf. Van zijn voormalige vriend, de schilder Tovèr, krijgt de lezer ook een aardig beeld. De overige figuren uit de roman worden niet verder uitgediept dan nodig voor het verhaal, ook de geheimzinnige vrouw niet. Dat is niet storend, omdat het boek eigenlijk meer om de levensvragen en herinneringen van Richard gaat, dan over de oplossing van het raadsel. De stijl is helder en rustig. Humor en ironie duiken ook in dit vrij nostalgische verhaal met enige regelmaat op: voldoende om er geen zwaarwichtige overpeinzing van te maken. Kleine verwijzingen naar de geheimzinnige vrouw blijven het raadsel levend houden in de loop van het verhaal. Maar ook bij een tweede lezing had ik moeite het boek weg te leggen: het boeit ook zonder de (volgens sommigen goedkope) plot. De eerste keer zag ik de plot aankomen, de tweede keer ontroerde mij juist die laatste zin: daar zit zoveel meer in dan er staat…..
Leeservaring:
Campert zei in een interview dat hij niet tevreden was over Een liefde in Parijs en daarom daarna Het satijnen hart heeft geschreven. Maar ook dat hij een boek dat eenmaal af is in de kast zet en nooit meer inkijkt. Misschien moet hij dat dan toch nog maar eens doen met dit boek. Het is een kunst nostalgie op zo’n overtuigende manier te brengen, zonder sentimenteel te worden. Het sfeerbeeld van de kunstenaarswereld in de vijftiger jaren in Parijs komt goed uit de verf. Het verlies van idealen en illusies, inclusief die van vriendschap met Tovèr, het gevoel van vergeefsheid en zinloosheid, het wordt allemaal herkenbaar opgetekend. Zonder er een triest boek van te maken en dat is knap. Daar zorgt de relativerende humor voor.
Bij de tweede lezing ontdekte ik nog enkele woordspellingen en een stukje over de kat in de boodschappentas uit het verhaal Vijfhonderd zilverlingen (in Alle dagen feest). Grappig dat hier te vinden: zo is het net of er nog steeds met Camus rondgesjouwd wordt in Parijs J.
En misschien zou de plot wel beschouwd kunnen worden als een overwinning op de zinloosheid? Het is gewoon een geslaagd boek dat het verdient meer dan een keer gelezen te worden.
Enkele citaten:
*Vergeten was geen kunst, eerder een gebrek. Of een laffe vlucht in het niets. De zucht om niets te bewaren, om steeds onbelast opnieuw te beginnen zou hem op den duur fnuiken. Als hij straks op zijn sterfbed lag en er niets meer was om naar vooruit te kijken, waar moest hij, beroofd van herinneringen, dan naar kijken?
*Hier in Parijs was hij gelukkig geweest, maar toen wist hij het niet en nu viel het niet meer te achterhalen. Nooit eerder had hij zo scherp gevoeld dat het leven hem definitief ontglipt was en dat de gedachte eraan hem alleen maar pijn en geen vreugde meer bezorgde.
* Zijn geboorte had hij niet bewust meegemaakt en hij was er zeker van dat hij ook zijn dood niet bewust zou meemaken. Schrijven was het enige waarvan hij het begin en het einde wist. Schrijven was de werkelijkheid die hij begreep. Geliefden verlieten hem als het na een periode van verblindheid tot hen doordrong dat alleen het schrijven hem wezenlijk interesseerde en zij altijd op de tweede plaats zouden komen.
* Hij was een toegewijd lezer van rouwadvertenties geworden. Ook onder de overledenen kwamen mensen voor die jonger waren dan hij. Als hij zo’n aankondiging las kon hij een gevoel van tevredenheid niet onderdrukken. Die had hij tenminste overleeft.
* Ze leefden eigenlijk zonder beginselen, een ideale staat. Pas als beginselen zich aandienen ligt het compromis op de loer.
Amsterdam, De Bezige Bij, 2004. Geb. met stofomsl., 2e dr.,160 p. (antiquarisch voor € 7,50; ook in simpele uitvoering nieuw te koop).
© JannieTr, 14 april 2009.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten