vrijdag 8 juli 2011

David Pefko - Levi Andreas

Juni 2011 - waardering: 7,0

Inleiding

De vakjury van de Academica Debutanten Prijs 2011 heeft haar werk (naar mijn smaak tenminste) goed gedaan. Dit is het vierde boek (van de 5) dat ik inmiddels gelezen heb en hoewel ik niet over allemaal even enthousiast ben, heb ik ze geen van alle met tegenzin gelezen (en dat is wel eens anders geweest). Van de laatste (Peter Buwalda - Bonita Avenue) verwacht ik dat ook niet, dus dit jaar was het verplicht lezen van alle 5 de debuten beslist geen zware opgave.

En toch: dit is niet mijn favoriet. Net als bij De val van Hippocrates van Menno Lievers bleef ik met een dubbel gevoel zitten. Alleen in de omgekeerde volgorde: Het eerste van de vier delen waarin het boek is verdeeld, beviel me het minst. Naarmate het boek vorderde ging ik het meer waarderen en naar het einde toe was ik er tevreden over. Pas een tweede lezing rechtvaardigde een afgewogen oordeel. Maar daarover verderop.

Inhoud

Rosa werkt als strijkster in een stomerij in Amsterdam-Oud-Zuid. Ze is afgestudeerd als psycholoog, maar heeft na de schok van de zelfmoord van haar moeder en het vertrek van haar broertje naar Amerika een simpel baantje gezocht waarbij ze haar hoofd leeg kan maken. In een van de overhemden vindt ze een briefje met aantekeningen van de eigenaar. Ze laat een antwoord achter in een van zijn gestreken hemden en zo ontstaat een briefwisseling, die haar leven volledig zal veranderen. Als ook haar vader is overleden begint ze aan een reis naar "een soort einde van de wereld", achter deze Levi Andreas aan. Die heeft zo zijn eigen redenen om op reis te gaan.

Leeservaring

Over David Pefko is weinig bekend. Die geheimzinnigheid doet denken aan Aron Grunberg en er is meer dat aan deze auteur doet denken. En omdat ik absoluut geen fan ben van Grunberg laat het zich raden dat ik niet onverdeeld enthousiast kan zijn over Levi Andreas.

Op het eerste gezicht lijkt het verhaal 2 hoofdpersonen te hebben Rosa en Levi. In deel 1 zijn ze om de beurt aan het woord vanuit een ik-perspectief in de verleden tijd. Door de hoofdstukken van Rosa met een strijkijzertje aan te geven en die van Levi met een titel zijn ze gemakkelijk uit elkaar te houden. Deel 1 neemt bijna de halve roman in beslag. Dat had best wat korter gemogen. Aanvankelijk zijn de stukjes over Rosa nog heel aanvaardbaar, maar naar het einde van het eerste deel toe wordt het allemaal een beetje te gezocht: een medium, moord, zelfmoord en een riante uitkering voor Rosa. Hinderlijker vond ik echter de absurde wendingen en uitwijdingen van Levi. Bij een tweede lezing ontdekte ik ook daar hoofdstukjes tussen die er wel toe deden, of die althans hier en daar een zinnige gedachtegang bevatten. Het merendeel deed echter denken aan de door mij verafschuwde Grunbergse manier van schrijven: het verzinnen van allerlei zgn. hilarische situaties en absurditeiten.

De titel van dit deel: Sommige mensen kunnen maar beter helemaal niet denken (een uitspraak van de baas van Rosa) slaat op de reden van de keuze voor dit baantje door Rosa. We weten inmiddels het een en ander van haar, maar leren haar in de volgende delen beter kennen. Uit de hoofdstukjes over Levi valt op te maken dat hij een leven vol leugens leidt, zoveel leugens, dat hij er dusdanig in verstrikt is geraakt, dat hij zal moeten vluchten om ergens ver weg te proberen opnieuw te beginnen. In het eerste hoofdstukje zegt hij: (naar aanleiding van een gebeurtenis in zijn jeugd) Vanaf toen wist ik dat geluk niet iets vanzelfsprekends is en ongeluk des te meer. Via flash-backs komen we te weten dat zijn grootmoeder en grootvader de basis legden voor zijn levenshouding: Oma leerde hem dat op een oneerlijke manier aan geld komen gelukkig maakt en Opa stelt: het ergst zijn de mensen die willen deugen. Zijn moeder geniet alleen van een leven vol veranderingen en zijn vader tenslotte verdween en schreef zijn zoon: Geluk is niet onmogelijk. Hij ontdekt dat de waarheid vaak pijnlijk en onvolmaakt is en niet wat je zou wensen en dat je met leugens de wereld wel naar je hand kunt zetten. Er zijn heel wat onzinverhalen nodig (waar ik de humor niet van kan waarderen) om Levi enigszins een gezicht te geven. Maar echt lukt dat zo niet.

De structuur van deel 2: Hoe de dood ons nader tot elkaar brengt en leert brieven te schrijven, is totaal anders. Het perspectief ligt nog uitsluitend bij Rosa. Levi komt alleen aan het woord in de brieven die hij aan Rosa schrijft. In deze brieven komt een andere Levi naar voren. Aanvankelijk slechts op de vlucht voor de situatie waarin de leugens hem gebracht hebben, maar gaandeweg op zoek naar de mogelijkheden van een ander leven, een echt leven zonder leugens.  De dood van Rosa's vader en de hereniging met haar broer geven Rosa het zetje dat ze nodig heeft om uit de lethargie te komen waarin ze gaande weg geraakt is. Ze besluit Levi achterna te reizen naar een "soort einde van de wereld". Ze blijkt steeds meer de echte hoofdpersoon te zijn van deze roman, een soort Bildungsroman, door de ontwikkeling die ze doormaakt vanaf het moment dat ze het briefje van Levi vindt. Soms vraag je je af: bestaat die Levi wel? Of vertelt ze ons een verzonnen verhaal? Staat Levi Andreas voor Anders Leven? Voor het thema maakt het niet veel uit hoe we dat invullen.

Ook in deel 3: Levi Andreas in 24 zwarte boekjes en 4: Naar een soort einde van de wereld is de hoofdrol voor Rosa. Via een leugentje komt ze in het bezit van de boekjes die Levi achtergelaten heeft in een hotel in Brussel. Soms verwijst ze naar de inhoud ervan in haar brieven aan hem. Van een enkele staat de tekst in het boek. Ze besluit haar leven in Amsterdam op te geven en hem achterna te gaan. We volgen Rosa op haar reis: eerst naar Amerika waar ze van haar broer hoort over de schokkende afscheidsbrief van haar moeder. Daarna volgt een avontuurlijke autorit dwars door Argentinië, waarbij af en toe een brief uitgewisseld wordt. Twee mensen op de vlucht met hetzelfde doel: naar een soort einde van de wereld, maar met een andere reden. Rosa op de vlucht voor de pijnlijke realiteit van het leven en Levi op zoek naar een uitweg uit de leugens, juist op zoek naar de realiteit. Ergens aan een soort einde van de wereld hopen ze de oplossing te vinden. En elkaar? Nee, Rosa ziet in èèn van de laatste pleisterplaatsen wel een foto van hem, maar zal hem uiteindelijk niet vinden. Ze vindt zichzelf. Nadat ze de liefdesbrieven, de afscheidsbrief van haar moeder en de as van haar beide ouders in het water vlakbij het einde van de wereld heeft gegooid. Zij zullen niet langer haar leven bepalen. Levi Andreas lijkt verdwenen (zijn rol is uitgespeeld?), ze leest nog 1 berichtje: Daar was het dus en het geurde naar geluk. Zij zou ook kunnen verdwijnen op deze stille, bijzondere plek, maar ze stelt voor zichzelf vast: Geluk is niet onmogelijk.
Uit de Proloog van het verhaal: Het begin van het einde, die in de tegenwoordige tijd is geschreven en het verhaal rond maakt, moeten we opmaken dat ze nog steeds daar aan het einde van de wereld vertoeft en er gelukkig is.

Zoals gezegd beviel de tweede helft van het boek me beter dan de eerste. Maar van anderen hoor je precies het omgekeerde. Misschien toch een kwestie van smaak. Toch blijf ik erbij dat het boek een stuk korter gekund had en zonder de zogenaamde hilarische en absurde verhalen in het eerste deel aan kracht gewonnen zou hebben. Maar als debuut is het zeker niet slecht.

David Pefko- Levi Andreas. Amsterdam, Van Oorschot, 2009. Paperback, 376 p. ISBN: 9789028241336

© JannieTr - 8 juli 2011.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten