Inleiding
De shortlist van de Academica Literatuurprijs 2012 telt dit jaar slechts 3 titels. Weinig keus dus voor de publieks-/kernjury. Mijn menig daarover kun je hier lezen. Maar hoewel ik niet meer mee zal doen met de jurering, zal ik de 3 boeken wel lezen en hier bespreken. Dit is de tweede in de reeks.
Erik Nieuwenhuis (1964) was mede-oprichter en redacteur van het literaire tijdschrift Schrijver & Caravan. Voor een selectie uit zijn verhalen ontving hij het Hendrik de Vriesstipendium. Zijn beschouwingen over taal, literatuur en nachttreinen verschenen onder de titel Woordsoep o.a. in de Volkskrant. In 2010 verscheen ook de bloemlezing Woordsoep. Een gat in de lucht (2010) is zijn romandebuut.
Samenvatting
Nieuwjaarsochtend. Een Amsterdamse cultuurbobo zit met een teiltje in zijn handen. Een bejaarde allochtone dame gaat in haar scootmobiel op pad. Een gescheiden Kwikfit-bedrijfsleider keert terug van een date. En een onbekende man ligt in kamer H51 dood te gaan.
Wat hebben ze met elkaar gemeen? Weinig. Ze hebben het nieuwe jaar gehaald. En ze kijken of luisteren allemaal naar het skischansspringen in Garmisch-Partenkirchen, waar de Finse Yuri Raikkonen straks een sprong zal wagen. Hoewel niemand wezenlijk geïnteresseerd is in de verrichtingen van Raikkonen, raakt zijn worsteling met de zwaartekracht hier en daar een onverwacht gevoelige snaar.
Alle personages in dit intelligente, toegankelijke literaire debuut worstelen met niet-ingeloste verwachtingen en proberen een oude huid af te leggen. In pogingen hun beschadigde levens nog wat glans te geven, flirten ze met zaken die even makkelijk tot een spectaculaire val kunnen leiden. Op prachtig subtiele wijze laat Nieuwenhuis de verschillende levens in elkaar scharnieren en met zijn soepele pen ontvouwt hij stap voor stap hun verhaal.
(Achterflap/NwA'dam).
Leeservaring
Het is lang geleden dat ik met zoveel plezier een boek in vrijwel een ruk heb uitgelezen. Al duurde het even voor de vaart er in kwam. Dat had alles te maken met de grote hoeveelheid personages die allemaal hun rol opeisten.
Structuur: Het verhaal bestaat uit aan elkaar geregen hoofdstukjes, van elkaar gescheiden door een klein figuurtje. In elk hoofdstukje lezen we over het wel en wee van één van de personages. Het verhaal speelt zich af op Nieuwjaarsdag. Overal wordt er gekeken naar het skischansspringen in Garmisch-Partenkirchen. Dat vormt aanvankelijk de enige verbinding tussen de hoofdpersonages.
Karakters: Eerst worden er 5 hoofdpersonages geïntroduceerd. Gaandeweg het verhaal komen we via flash-backs meer over hun verleden te weten en vervolgens krijgen ook de mensen waarmee ze een relatie hebben een eigen verhaal en gezicht. Ondanks dat het er veel zijn, worden ze net genoeg uitgediept om een geloofwaardige rol in het verhaal te spelen. En om je betrokken te voelen bij hun belevenissen. Het perspectief is voortdurend personaal.
Op een speelse manier weeft E.N. door de losse verhalen een verhaallijn, die de spanning er in houdt: de gebeurtenissen rond de Finse skispringer Raikkonen. In een van de eerste hoofdstukjes is hij nog onvindbaar, daarna lezen we geregeld over zijn gedragingen in de aanloop naar het schansspringen. En via flash-backs over de problemen waar deze gedragingen uit voortvloeien. Met zijn sprong eindigt het boek.
Alle verhaaldraadjes komen aan het eind samen: iedereen kijkt naar de sprong van Raikkonen op TV. Sommige personages zijn elkaar ondertussen toevallig tegen gekomen, anderen blijken achteraf bij elkaar te horen, weer anderen weten niets van elkaars bestaan, al worden ze soms wel in een ander verhaal genoemd. Maar allemaal kijken ze naar hetzelfde beeld van een skispringer die een gat in de lucht springt.
De titel verwijst naar de sprong van de schans: zo ervaart Raikkonen het als hij met zijn ski's loskomt van de schans. Maar ook de andere personages zeggen er iets over: de zon begint te schijnen door een gat in de lucht als iemand zijn woonplaats nadert, of een kind wordt opgetild aan zijn armen door zijn beide ouders en zweeft dan in een gat in de lucht, bv.
Het is geen vrolijk boek, maar ook niet zwaarmoedig. De meeste personages zijn in wezen eenzaam en niet in staat daar echt iets aan te veranderen. Ze zitten gevangen in de rol die ze gewend zijn te spelen en kunnen daar maar moeilijk uit losbreken. Hun dagelijkse bestaan is leeg en zonder belofte op iets beters. Daar kunnen de goede voornemens die bij het Nieuwjaar horen niets aan veranderen. Het is aan de stijl van E.N. te danken dat het desondanks geen dramaverhaal wordt: humor en ironie brengen een en ander in evenwicht.
En zo valt er genoeg te genieten in dit boek. Het is vlot geschreven en prettig leesbaar, er worden interessante personages en situaties geschilderd, hoewel fantasievol wordt het nergens absurd, er zit een spannende verhaallijn in, humor en ironie houden de zwaarmoedigheid op afstand. De thema's die aangesneden worden zijn divers en herkenbaar. En, ook niet onbelangrijk, het zet aan tot nadenken over de tekortkomingen van onze huidige maatschappij. En die maatschappij....dat zijn wij.
Hoewel ik er een beetje over twijfel, denk ik dat ik dit boek toch maar het label leesclubtip meegeef. Zowel over de inhoud als de vorm valt genoeg te zeggen.
Erik Nieuwenhuis - Een gat in de lucht. Amsterdam, NwA'dam, 2010. Paperback, 208 pg. isbn: 9789046808917
©JannieTr, 18 januari 2012.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten