`Oud zijn is een chronische kwaal. Elke avond voor het slapen gaan hoop ik dat ik weg mag schuiven in de eeuwigheid. Een grafsteentekst heb ik al vastgelegd: Van mensen eindelijk verlost.' In 2013 viert Frans Pointl zijn tachtigste verjaardag en dat mag een klein wonder heten. In 2009 werd bij de schrijver het Guillain-Barrésyndroom ontdekt. Wekenlang lag hij op de intensive care aan slangen en buisjes en vocht hij voor zijn leven. Inmiddels woont hij in een Amsterdams verpleeghuis en werkt hij aan nieuwe verhalen en gedichten. Als hij niet kan slapen noteert hij een paar gedachten in zijn grijze blocnote. Die werkt hij dan later uit tot de eerste versie van een verhaal; daarop volgt een tweede versie, een derde versie en zo gaat het maar door. Hij is een schaver en telkens komt er wat bij als hij een nieuwe versie tikt. Daarom houdt hij vast aan de schrijfmachine. Zo worden zijn verhalen beter. (Achterzijde boek). (Deze tekst is inmiddels achterhaald: in oktober 2015 overleed Frans Pointl.)
Leeservaring
Het genoemde VPRO artikel raakte een gevoelige snaar bij mij. Een intelligente, heldere geest in een gehandicapt lichaam, opgesloten in een kleine kamer in een verpleegtehuis, zonder veel ruimte voor zijn geliefde boeken en langzamerhand ook niet meer in staat zijn typemachine lang genoeg te bedienen om een verhaal te kunnen schrijven, de gezamenlijke huiskamer mijdend omdat daar nauwelijks verwante zielen met een heldere geest zijn te vinden. Gruwelijk! Dat vonden ze bij VPRO boeken ook en dus ging een verslaggever op bezoek met een doosje boeken voor Frans Pointl.
De late kennismaking met zijn verhalen is me goed bevallen. Ik heb begrepen dat ze voor een deel autobiografisch zijn, d.w.z. op de werkelijkheid gebaseerd, maar niet per se daarmee overeenkomend. De bundel bestaat uit 4 delen. Deel I: We volgen min of meer het leven van een jongen (Frans, 7 jaar, samenwonend met zijn moeder) van tot en met het moment dat hij als kostganger ergens terecht komt. (Uit de biografie blijkt dat Frans P. zijn Joodse (in de oorlog getraumatiseerde) moeder tot haar dood in 1953 verzorgd heeft. Daarna woonde hij jarenlang op verschillende adressen op kamers). Deel II: Grotendeels verzonnen en licht absurdistische verhalen, met de nodige humor. Deel III: Het verhaal De laatste kamer, zeer autobiografisch, over zijn leven in het verpleeghuis. Deel IV: Gedichten.
In de eerste twee delen hanteert F.P. een prettige, heldere vertelstijl, met onderkoelde humor. "Aan de overkant schommelde een corpulente teckel met afstandsbediening: aan het uiteinde van zijn riem voerde hij of zij een lange magere vrouw met zich mee. Ze was een jaar of zestig, had altijd veel make-up op, daar kon een banketbakker een taart mee glazuren". De verhalen uit het tweede deel doen me af en toe aan die van Belcampo denken. Het eerste (De terugkeer van Opa Mendes) gaat over Grootvader die terugkomt uit de hemel, maar niet als zodanig past in de visie van gezagsdragers die hem als een gek of een bedrieger beschouwen en die tenslotte besluit maar weer naar het hiernamaals te vertrekken. Een heerlijk verhaal!
Deel III: De laatste kamer is ronduit aangrijpend. Al probeert hij er af en toe wat humor in te leggen, het cynisme wint het toch geregeld. Het verdriet, het gemis, het afhankelijk zijn wordt op een quasi zakelijke manier verteld. Toch raakte het me diep en kan ik heel goed begrijpen, dat hij er genoeg van had om zo nog verder te leven.
"Toen ik hier pas was ging ik naar de kapper. Ik vertelde de kapster hoe ik het precies wilde hebben. "We knippen alle mannen hetzelfde". Met de schaar werd amper gewerkt, alles gaat roetsj, roetsj met de tondeuse, maar wat wil je voor 9 euro? Ik ben hier drie belangrijke zaken kwijtgeraakt: mijn status, mijn ijdelheid en soms voel ik me aangetast in mijn waardigheid. Wat ik overdag draag, interesseert me niet meer."
"Weet je dat ik vanuit de "huiskamer" mijn oude woning kan zien? Ik zie het puntige, rode dak en de ramen van de vierde verdieping waar ik zolang woonde. Vrolijk word ik er niet van. Vergeef me als ik in herhalingen verval, fysiek kan ik het niet meer opbrengen meerdere versies te typen. Als ik je verveel lees dan niet verder."
Frans Pointl - De laatste kamer. Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 2013. Geb., 175 pg., isbn: 97890-388-9821-6.
Ik las dit boek als 34/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).
© JannieTr, november 2015.
Nog nooit van gehoord, maar ik zal zijn naam onthouden als ik eens op zoek ga naar korte verhalen!
BeantwoordenVerwijderenWat leuk dat je deze schrijver hebt ontdekt, Jannie! Ik heb ooit 'Vijf laatste verhalen' gelezen en erbij gezet dat ik het goed vond, maar meer weet ik er niet meer van. Maar als het op Belcampo lijkt dan vind ik het vast mooi. En dat hij dit boek in zo'n toestand heeft geschreven maakt het wel heel bijzonder.
BeantwoordenVerwijderen"Belcampo" geldt vooral voor deel II, en deel III was aangrijpend. Dus als je tijd hebt, van harte aanbevolen. Het is niet zo'n dik boek. Ik zal eens kijken naar de 'Vijf laatste verhalen". Soms is dat wel zo met korte verhalen: je vergeet sneller waar ze ook weer over gingen. Dat zal met deze bundel minder zijn, vermoed ik, omdat het eerste deel eigenlijk een chronologisch verslag lijkt van het verloop van zijn leven en omdat het laatste verhaal zo aangrijpend was!
Verwijderen