Eva Meijer - Het schuwste dier

In 2017 wordt het oeuvre van Eva Meijer, dat bestaat uit zowel fictie als non-fictie, bekroond met de Halewijnprijs. Op dat moment heeft ze al een aantal succesvolle titels op haar naam staan en verschillende prijzen ontvangen. Ook de daarna verschenen boeken zijn succesvol gebleken. Dat heeft Cossee ertoe doen besluiten om Het schuwste dier, haar debuut uit 2011, opnieuw uit te geven. Want ook al werd het boek destijds genomineerd voor de Academica  Literatuurprijs, de Gouden Boekenuil en de Vrouw&Proza debuutprijs, toch kreeg het niet de aandacht die het verdient. Bovendien is er in deze roman al veel van haar latere thematiek te herkennen. Een herkansing dus.

Rouw in de familie om een plotselinge dood

De hoofdpersoon, een meisje van nog geen twintig, studeert sinds een paar maanden in Engeland. Ze wordt teruggeroepen naar huis vanwege de plotselinge dood van haar tante. De zelfmoord van deze zieke zus van haar moeder schokt de hele familie. Er is verbijstering, verdriet, ongeloof, woede, er moet van alles geregeld worden. De hoofdstukken hebben als titel de namen van de week waarin zich dat alles afspeelt. Een week waarin de tijd stil lijkt te staan, terwijl het leven gewoon door blijft gaan. Een week waarin iedereen opgesloten lijkt te zitten in de eigen rouw en het eigen verdriet.

Intiem perspectief

De naam van de ik-persoon kennen we niet. Toch zitten we in haar hoofd gevangen. Ze deelt in veelal korte zinnetjes haar gedachten met ons. Die variëren van banale alledaagse dingen die haar opvallen, via observaties van de reacties van de anderen om haar heen, tot haar eigen rouwgevoelens en de ondertussen ook nog verwarrende liefdeservaringen met haar voormalige lerares.
Een meisje van twintig is er in te herkennen. Nog zoekende en onzeker. De gebeurtenissen rond het sterfgeval laten haar anders kijken naar haar familieleden. Door het gedrag te beschrijven, ontstaat er een bepaald beeld van de persoon en van de verhoudingen tussen de familieleden. Het is een manier van schrijven waarin van de lezer de nodige empathie wordt verwacht. Dat maakt het lezen boeiend, terwijl het tegelijkertijd de verwarring teweeg brengt die in deze week iedereen in zijn greep houdt.
Dieren zijn ook aanwezig. Vooral huisdieren. De honden en katten, waar nauwelijks aandacht voor is bij de andere mensen, die troost bieden, recht hebben op verzorging, ook in lastige tijden. De ik-persoon kijkt naar ze om. Ook het gedrag van de vogels slaat ze met interesse gade. Als afleiding.

Het schuwste dier

De gesprekken tussen de betrokken familieleden lijken willekeurig, maar zijn het niet. Gekibbel bijvoorbeeld over welke vla de tante het liefst lustte, is in feite een strijd over wie haar het beste kende: haar partner of haar zussen. Zo gebeurt er veel dat meer is dan het lijkt, alles om het gesprek over het verdriet en het gemis niet aan te gaan. Dat is het schuwste dier, dat zich verstopt en alleen zichtbaar wordt in een plotselinge huilbui en de talrijke omhelzingen. Het verhaal krijgt zo een diepere laag. Ook de ik-persoon probeert door observatie van het dagelijkse niet met het ergste bezig te zijn, maar toch dringt het zich geregeld op. Dat zich uit in filosofische overwegingen.

Er zijn verschillende manieren waarop iets verloren kan gaan.
Soms verdwijnt het gewoon. Het was er eerst nog. Het is niet duidelijk waar het gebleven is, en of het ergens gebleven is. Een goocheltruc.
Soms verdwijnt het langzaam uit zicht, als een schip of en huis vanuit het achterraam van een auto. Een van beide partners beweegt moedwillig, of beide partijen bewegen van elkaar af.
Soms wordt het weggegooid. Oud papier, gft-afval, een kunstgebit dat niet meer past, een boodschappenlijstje dat iemand in een winkelwagen heeft laten liggen.
Soms wordt het vergeten. Niemand denkt er ooit meer aan. Het bestond, maar omdat iedereen vergeten is dat het bestond, bestond het misschien niet. (Soms duikt het weer op, door een associatie met iets anders of een vraag).
Soms is het al weg terwijl het er nog lijkt te zijn, zoals een ster.
Soms is het avond, wordt het laat en later, nacht, ochtend. Dat het weer avond wordt, maakt voor de avond die geweest is niet uit. Elke seconde is al voorbij als je aan hem denkt. (Nu.)

In het slothoofdstuk, tijdens een wandeling met de hond, lukt het haar uiteindelijk de woorden te vinden die haar moeten helpen om te leren verder te leven in het besef van het onvermijdelijke.

Mooi debuut, goed dat het opnieuw is uitgegeven.

Eva Meijer - Het schuwste dier. Amsterdam, Cossee, 2020. Pb., 219 pg., ISBN:978-90-5936-879-8.

© Jannie Trouwborst, februari 2020.

Eerder verschenen op dit blog, de recensie van Eva Meijer Het vogelhuis.