Gerbrand Bakker - Knecht, alleen

Van Gerbrand Bakker verscheen in 2016 in de serie Privé domein Jasper en zijn knecht (nr. 287), nu is er een vervolg: Knecht, alleen (nr. 309). Zoals gebruikelijk in deze serie vertelt de schrijver veel over zijn eigen leven. Hoewel hij al een aantal goed geslaagde romans op zijn naam heeft staan, is het jaren vrij stil gebleven voor Jasper en zijn knecht verscheen. Columns en non-fictie boeken verschenen wel, maar een roman? Dat lukte maar niet.
Met Jasper en zijn knecht leek het schrijfproces weer op gang te komen. Het leek erop dat al schrijvende de urgentie van met woorden en taal bezig zijn om je gedachten en gevoelens te uiten, terugkwam. Dat het een uitlaatklep was en een poging tot analyseren van het eigen leven.

Knecht, alleen is van een andere orde. Jasper, die een grote rol was gaan spelen in het leven van Bakker en die een prettiger leven leek te bewerkstelligen, overleed en liet zijn knecht alleen achter. Wat deed dat met zijn knecht? Je kunt Knecht, alleen als een vervolg beschouwen, maar het is meer dan dat, het is vooral anders. Nog beter geschreven, meeslepender verteld.


Drie verhaallijnen

Er zijn drie verhaallijnen: een autovakantie met twee vrienden naar Griekenland, afspraken met een seksuologe en een therapeut, en persoonlijke herinneringen en analyses. Ze wisselen elkaar af en vullen elkaar aan. Het is dan ook geen dagboek, zoals Jasper met zijn knecht. Het leest prettiger en maakt veel van wat hij erin kwijt wil over zijn leven, duidelijker.

Zijn leven lang heeft hij al last van depressies. Daar krijgt hij ook medicijnen voor. Soms gaat het wat beter en soms probeert hij zonder. Tijdens de autovakantie gaat het mis. Op een combinatie van een kalmeringsmiddel en een antidepressivum probeert hij zich staande te houden. Er gaan maanden van vechten voorbij, hoewel vechten? Er zijn moeilijk woorden te geven aan hoe iemand door een depressie gaat. Toch slaagt hij erin het lege gevoel, het niemandsland, het er niet zijn en toch verder leven, over te brengen. 
De gesprekken met de therapeut en de seksuologe zetten aan tot overpeinzingen en analyses. Net als zijn herinneringen aan vroegere liefdes, relaties, gebeurtenissen die ingrijpend waren. Omdat het raakt, maar ook door toevoeging van droge humor en relativering, is het niet moeilijk zijn gevecht met oprechte interesse te blijven volgen.

Thema's

Hij snijdt verschillende thema's aan. Al eerste de depressie: wat dat inhoudt, hoe hij het ervaart, welke medicijnen er zijn, hoe die werken, wat de bijwerkingen zijn, hoelang het kan duren voor ze werken en de juiste dosering is gevonden. En tenslotte hoe het er nu voor staat: redelijk, een labiel evenwicht, maar nog steeds met het gevoel dat hij zichzelf kwijt is. De therapeut begeleidt hem in het proces. De seksuologe is er vanwege het libidoverlies, dat achteraf vermoedelijk te wijten is aan een bijwerking van het antidepressivum. Maar ook zij geeft hem inzichten in zijn worsteling met het alleen zijn en zich niet geliefd voelen.

Schrijven is een ander thema. Ondanks het succes is hij niet gelukkig met zijn romans. Fijn dat anderen er plezier aan beleven bij het lezen, maar eigenlijk vindt hij romans schrijven een vorm van coquetterie. In de Privé domein boeken voelt hij zich meer op zijn gemak, vrijer. Begrijpelijk, geen redacteur die zich met het verloop van een verhaal bemoeit, schat ik in. Mijn opvatting is: Schrijven is gewoon een vak, dat naast kennis en kunde ook talent vereist. En zoals bij alle creatieve uitingen een zekere innerlijke noodzaak. En juist die noodzaak maakt dat je met overtuiging kunt werken aan een boek dat helemaal bij jou past. 

Het belangrijkste thema is toch alleen zijn en de eventuele relatie daarvan met depressies. Zijn depressies erfelijk? Is het psychologisch? De meeste herinneringen en analyses gaan daar over. En al schrijvende komen er toch voorlopige antwoorden uit. Het laatste hoofdstuk laat de lezer achter met de gedachte dat het iets beter gaat, dat er nog hoop is, dat tevreden zijn met wat er was en nu is, ook goed is.

Geen romans meer? Een Eifeltuin dagboek zou ook wel in de smaak vallen, lijkt me. 

Gerbrand Bakker - Knecht, alleen. Amsterdam, Arbeiderspers, 2020. Pb. 287 pg., serie: Privé domein 309, isbn: 978-90-295-4208-1.

© Jannie Trouwborst, juni 2020.