Maand van de filosofie 2020, enkele tips

Hij ging dit jaar een beetje stilletjes voorbij, de Maand van de Filosofie.

Jaarlijks worden tijdens de Maand van de filosofie door heel Nederland en Vlaanderen filosofische nachten, programma’s, lezingen, debatten en festivals georganiseerd. Elk jaar verschijnt er een nieuw filosofisch essay, een filosofisch kinderboek, wordt de Socratesbeker uitgereikt aan het beste filosofieboek van het afgelopen jaar, en eens in de twee jaar wordt een nieuwe Denker des Vaderlands uitgeroepen. Dit jaar werd vanwege de coronamaatregelen de maand gehouden in juni in plaats van april en met minder fysieke bijeenkomsten dan anders, maar ook op afstand valt er genoeg te lezen en te zien.

Hoewel de Maand van de filosofie er in middels bijna helemaal op zit, las ik op de valreep toch nog twee filosofische werken. Het essay Kinderen van Apate van Alicja Gescinska, en het boek Spinoza's achtbaan van Erik Bindervoet (tekst) en Saskia Pfaeltzer (illustraties).
 
Thema van 2020 

Tijdens de Maand van de Filosofie 2020 staan de volgende vragen centraal: wat is de status van waarheid, hoe komt waarheid tot stand, en is de waarheid voor iedereen hetzelfde? Wat kunnen filosofen ons leren over een constructieve en effectieve omgang met het begrip waarheid?

Filosofen stellen al sinds de Klassieke Oudheid de vraag wat waarheid is. Verankerde waarheden werden onderuitgehaald, het bestaan van een absolute waarheid werd in twijfel getrokken. Er kwam ruimte voor nieuwe perspectieven. Tegelijkertijd schuilt hierin een gevaar: als je niet meer met elkaar kunt afspreken wat waar is en iedereen zich terugtrekt in zijn eigen bubbel, is geen gesprek meer mogelijk. Het begrip waarachtigheid is van meer belang dan het begrip waarheid. 

Het essay

Filosoof Alicja Gescinska schreef het essay Kinderen van Apate, over leugens en waarachtigheid. In een helder betoog met eigentijdse voorbeelden. Prettig te lezen, ook voor wie nog niet zo thuis is in de filosofie. 

"Toen Pandora haar beruchte doos opende en de godin Apate ontsnapte, kwamen de misleiding en het bedrog in de wereld, zo vertelt de Griekse mythe. En Apate is nog steeds onder ons: we zijn allemaal haar nazaten, stelt Gescinska in dit essay. Maar we kunnen wel revolteren tegen de verlokkingen van de leugen. Nooit was dat zo nodig als nu, in dit tijdperk van ‘posttruth’, alternatieve feiten en nepnieuws." 

Het kinderboek

Patrick is het Kinderboek van de Maand van de Filosofie 2020. Annelies Verbeke schreef hiermee haar eerste kinderboek. Een mooie en gelaagde novelle over waarheid en verzinsels, en de raakvlakken tussen beide.

" Katinka logeert in de vakantie bij haar opa. Daar zijn twee buurkinderen die ze graag wil leren kennen. Morgen gaan ze samen spelen. Misschien kunnen ze vrienden worden? Katinka’s verwachtingen zijn hooggespannen. Ze besluit niet alles over zichzelf te vertellen. Niet wat er op haar vorige school is gebeurd, en dat ze naar een andere school gaat, bijvoorbeeld. Maar over Patrick, de aap die ze als huisdier heeft, vertelt ze wel. Het is een schot in de roos: ze heeft de aandacht van de buurkinderen meteen te pakken." 

Socratesbeker 

De Socratesbeker werd gewonnen door Donald Loose met zijn boek Over vriendschap, de praktische filosofie van Kant. 

"De jury heeft gekozen voor het boek dat zij filosofisch het stevigst doortimmerd achtte, een boek dat een brug slaat naar de publieksfilosofie vanuit de academische filosofie, door een uitzonderlijke filosofische precisie te combineren met een thema dat eenieder aangaat. Een exercitie die bovendien een grote filosoof opnieuw toegankelijk maakt voor een breder publiek en, in diezelfde beweging, een ogenschijnlijk alledaags thema filosofisch verdiept." 

Ik heb het nog niet gelezen, maar het heeft wel mijn belangstelling. Wie de shortlist bekijkt van de genomineerden ziet daarbij ook:  Eva Meijer: De grenzen van mijn taal. Een klein filosofisch onderzoek naar depressie. Een boek dat ik zeker ook nog lezen wil. 

Spinoza's achtbaan 

Dit boek is eigenlijk bedoeld voor jongeren, maar is voor elke volwassene met een beetje belangstelling voor filosofie een aanrader. Vlot geschreven, met humor en heel begrijpelijk. 

"Janus Dullemondt, een slimme maar enigszins onzekere leraar wiskunde aan een middelbare school, is groot bewonderaar en kenner van Spinoza’s Ethica. Hij wil zijn leerlingen duidelijk maken wie Spinoza was, wat hij ons kan leren en waarom dat belangrijk is. Hij neemt ze mee in een filosofische achtbaan die hen langs leven en leer van Spinoza voert. Dat laat hen uiteindelijk niet onberoerd.

Saskia Pfaeltzer en Erik Bindervoet laten zien waarom de leer van Spinoza nog altijd actueel is. In tekst en beeld vertrekken ze vanaf het standbeeld van Spinoza vlak bij zijn geboortehuis, komen langs bekende en minder bekende gebeurtenissen uit zijn leven, en als ze zijn aanbeland in de klas van Janus Dullemondt, laten ze hem op zijn karakteristieke manier de leerlingen vertellen hoe en waarom Spinoza’s Ethica een rol speelt in hun eigen leven."

Voor de duidelijkheid: ik las dus alleen Kinderen van Apate en Spinoza's achtbaan. Apate is voor € 4,95 te koop in elke boekhandel en Spinoza's achtbaan is al wat ouder (2014) en nog te koop of te leen in de bieb.


© Jannie Trouwborst, juni 2020.