Camera Obscura van Hildebrand

Bij het opruimen van mijn boekenkasten kwam ik een dierbaar Prisma pocketboekje tegen met erin een heel lief briefje van mijn vader. Hij kon met mijn 16de verjaardag niet thuis zijn en stuurde het me toe. Het was Camera Obscura van Hildebrand. Opnieuw ontroerde het me dat hij begrepen had hoe blij ik daarmee zou zijn. Een puber die blij is met de Camera Obscura? Dat vraagt wellicht om enige uitleg.

Jeugdsentiment 

Ik las veel in mijn jeugd en het ene boek maakte meer indruk dan het andere. Alleen op de wereld van Hector Malot en De negerhut van Oom Tom van Harriet Beecher Stowe grepen me enorm aan. In mijn jeugd gaf de Arbeiderspers een jeugdserie uit waarvan ik soms een boek kreeg, zoals De kinderen van de dief van Mathilde Smits-Esperstedt. De meeste boekjes kwamen echter van Kluitman (want goedkoop) en daar is weinig van blijven hangen. In mijn kastje met jeugdsentiment staan nog wel twee gekoesterde boeken van Ploegsma: De kinderen van de grote fjeld van Laura Fitinghoff en De wonderketting van Margreet Bruijn. Ook Hannes Brinker of de zilveren schaatsen van die laatste schrijfster herinner ik me nog. Net als De spoorwegkinderen van Edith Nesbit (Van Goor). Ik weet niet of er toen net zoveel goede kinderschrijvers waren als tegenwoordig. Maar bovengenoemde boeken gaven me wel een vaag idee van wat goede boeken met je wereldbeeld en je inlevingsvermogen kunnen doen.

Kennismaken met literatuur

Het woord "literatuur" kende ik nog niet, toen ik naar de H.B.S. ging. Dat veranderde toen wij Nederlandse literatuurgeschiedenis kregen en een overzicht ontvingen van de boeken die we zouden moeten gaan lezen voor het eindexamen. Als bèta leerlingen hoefden we gelukkig niet al te diep in te gaan op de historische teksten. Een globaal inzicht in perioden, schrijvers/dichters en bekende werken was genoeg. Weten waar Marike van Nimwegen of Reinaert de Vos over ging, bekende werken van Vondel en Hooft kunnen noemen, daar bleef het wel zo'n beetje bij. En al die tijd bleef "literatuur" voor mij een vaag begrip.

Camera Obscura

Vanaf de negentiende eeuw werd het echter serieuzer en moesten we ook romans en gedichten gaan lezen. Het eerste boek waar we aandacht aan besteedden was Camera Obscura van Hildebrand, het pseudoniem van Nicolaas Beets. We lazen er gezamenlijk stukken uit en er ging een wereld voor me open. Door het lezen van dit verhaal kwam je dichter bij hoe de mensen die in die tijd leefden, kreeg je zicht op de verhoudingen in de toenmalige standenmaatschappij, las je hoe Nederland er toen uitzag. Maar ook de schrijfstijl sprak aan. Ik had niet genoeg aan de korte stukken die we eruit lazen en ik wilde het boek graag helemaal lezen. En dus kreeg ik het van mijn vader voor mijn verjaardag.

Nog steeds in druk

Mijn exemplaar was niet de eerste herdruk en zou ook niet de laatste zijn: nog steeds is het boek volop verkrijgbaar. Op zoek naar hoe dat zit, stuitte ik op Deel 12 van de serie Tekst in context: Camera Obscura van Hildebrand. Het boek is samengesteld door Rick Honings en Peter van Zonnenveld en uitgeven door de Amsterdam University Press.
Wat ben ik jaloers op de middelbare schoolleerlingen van nu. Aan de hand van twee verhalen uit de Camera Obscura, nl. De familie Stastok en De familie Kegge, wordt uitgebreid stilgestaan bij alles wat dit boek in zich heeft. Alle facetten van de negentiende eeuw worden aangestipt en in aparte toelichtingen verwerkt, na steeds een stukje van de oorspronkelijke tekst. Bovendien is het boek rijk geïllustreerd. Een lijst met uitleg van niet meer gangbare woorden en een lijst met vragen en opdrachten zorgen ervoor dat je veel meer uit de teksten kunt halen.  

Andere delen

Er zijn inmiddels meer dan 12 delen verschenen in deze serie. Ik denk dat ik binnenkort eens deel 10 ga lenen in de bieb: Sara B., een rebelse vrouw uit de Verlichting. Dat deel gaat over de briefroman De historie van Sara Burgerhart van Elisabeth en Wolff en Aagje Deken. En als ook die bevalt, misschien zelfs deel 13: De Spaanse Brabander van Bredero? Weer eens wat anders dan de moderne Nederlandse literatuur.

Hildebrand,Camera obscura/samengesteld door Rick Honings & Peter van Zonneveld. Amsterdam, Amsterdam University Press, 2014. 103 pg., ills., met lit. opg. (Tekst in context; 12).

© Jannie Trouwborst, januari 2019.