Arend Jan Heerma van Voss - Dokie : een familiebericht

Oktober 2014 - waardering: 7,5.

Een scene uit de documentaire Privéterrein uitgezonden op 9 oktober 2014 in Het Uur van de Wolf:

"Ik heb überhaupt bovenmatig veel herinneringen. Maar dat is logisch dat zijn dingen die hebt meegemaakt. De rest moet je nog maar zien." zegt Arend Jan Heerma van Voss. Wat verder in het gesprek betrappen zijn zoons hem erop dat hij zich iets niet meer kan herinneren, dat zij zeggen zeker te weten: "Jij vergeet strategisch", is hun conclusie.

De documentaire van Pieter Verhoeff gaat over de gespannen verhouding tussen privé en publiek in het schrijversgezin Heerma van Voss, waarin vader, moeder en beide zoons publiceren. Hoe ver mag je gaan met het gebruiken en manipuleren van autobiografische elementen in het publieke domein? Uitzending gemist? KLIK HIER

Samenvatting

Doki: een familiebericht is een van de boeken, waaraan in deze documentaire uitgebreid aandacht wordt besteed. Een ontspannen Arend Jan Heerma van Voss vertelt over zijn oudste zusje dat op 7-jarige leeftijd verongelukte, toen hijzelf 3 jaar en 4 maanden oud was: te klein om zich bewust iets over haar te herinneren. Hij laat een fotoalbum zien met fotootjes van hen beiden. Vooral de serie waarin ze haar broertje zijn eten voert zijn ontroerend. De ernst en de zorgzaamheid waarmee dat gebeurt, is opvallend en hartverwarmend. Zijn moeder verzwijgt aanvankelijk haar overlijden voor de kleine jongen: "Dokie is ziek, ze ligt in het ziekenhuis." Tot hij haar tot haar grote verbijstering na een paar dagen zegt: "Ze is helemaal niet ziek, ze is dood".  De buurkinderen hadden hem op de hoogte gebracht. Hij voelt zich verraden.

Het gezin verhuist van Brabant naar de Randstad, er wordt niet meer over Dokie gesproken. Er wordt een nieuw zusje geboren. Maar bij Arend Jan blijft er iets knagen.  Het gooit op verschillende momenten zijn leven helemaal overhoop, aanvankelijk zonder dat hij direct verband legt met een gebeurtenis waar hij zich niets van kan herinneren.

Toen hij daar meer tijd voor kreeg, begon hij aan een project dat al lang sluimerde: hij besloot er een boek over te schrijven. Dat werd Dokie: een familiegeschiedenis.

Leeservaring

Honderd puzzelstukjes presenteert hij de lezer, een "retro-reportage" zegt hij zelf. Dagboekfragmenten, verslagen van gesprekjes die hij met allerlei betrokkenen voerde, krantenartikelen, telefoongesprekken, stukjes voor het studentenblad, hem afgenomen interviews, eindeloos bekijken van foto's. De variatie is groot, het doel blijft hetzelfde: het opvullen van het gat, dat Doki heeft achtergelaten. Een moeizaam karwei, maar het lukt. Met een autobiografisch boek als resultaat dat ontroert en ook betekenis kan hebben voor anderen. Waar herinneringen, hun aard en betekenis, een grote rol bij spelen.

"Duiden" is duidelijk iets waar hij niet veel voor voelt, dacht ik te horen in de documentaire. En met het onbehagelijke gevoel dat hij meeleest over mijn schouder, wil ik toch een poging wagen. Niet alleen gebaseerd op de documentaire, maar ook op het boek.

De eerste vier levensjaren van een kind zijn van belang voor hoe hij in het leven zal staan: stevig en vol zelfvertrouwen, of onzeker en krampachtig. En ook al kun je later de beelden die erbij horen niet meer oproepen, ze hebben je wel gevormd tot wie je bent: van die plek, waar je je veilig kon voelen, omdat hij niet veranderde en je hem langzaamaan kon verkennen en van die tijd, toen er mensen om je heen waren die van je hielden en je verzorgden.

Aan de foto's (tijdens de documentaire) is te zien hoe groot de rol was die Dokie hierin gespeeld moet hebben. Plotseling was ze weg, zonder uitleg. Ze werd doodgezwegen. En dan vlak daarna verhuizen, naar een heel andere omgeving, dus ook de rest van de familie op afstand, in een ander huis en met een nieuw, kleiner zusje. Alsof het hele fundament onder je bestaan wordt weggeslagen. Dat komt nooit meer goed, je kunt alleen proberen te leren ermee te leven: krampachtig en onzeker.

" Het gebruiken en manipuleren van autobiografische elementen in het publieke domein" was een van de onderwerpen in de documentaire. Voor mij klinkt dat als: munt slaan uit het publiceren van autobiografische gegevens. Van de andere leden van het gezin heb ik nog geen boeken gelezen. Maar wat Dokie betreft, kunnen we dat meteen naast ons neerleggen. Dit boek is uitsluitend geschreven omdat het antwoorden moest opleveren voor A.J. zelf. Dat het daarbij ook voor buitenstaanders interessant kan zijn, komt op de tweede plaats. Ja, er zijn autobiografische elementen op papier gezet, maar zijn de meest overtuigende  verhalen niet vaak juist die die dicht bij de schrijver zelf komen? Wat kun je het best onder woorden brengen? Dat wat je zelf is overkomen.

De authentieke zoektocht, die associatief in het boek is opgenomen, geeft de worsteling weer, maar ook het groeiende vertrouwen in een aanvaardbare oplossing. En hier komen de herinneringen om de hoek kijken. Wat is waar, wie heeft van een gebeurtenis de juiste herinnering? Dat A.J. zo'n goed geheugen heeft (vooral voor feitelijkheden, zoals de samenstelling van voetbalelftallen of muziek ranglijsten)  duidt (sorry) op de krampachtigheid waarmee het leven onder controle gehouden moet worden. Maar zo krijg je de beelden van Dokie niet terug. Voor Dokie moeten (zoals Campert het ooit noemde) nieuwe herinneringen geschreven worden. Dat kan en gebeurt ook: door uit alles wat er voor handen was dat te halen wat bij hem past. En zo zijn eigen versie van verlies en rouw te bouwen. Waarin dit zusje herdacht kon worden en gemist. Om zo het gevoelde gat in zijn bestaan weer op te vullen.

In zijn nawoord schrijft hij het zo:

"Toen ik het einde naderde vond ik op een blocnotevel uit het begin, chaotisch opgesomd, de trefwoorden terug voor ongeveer alles waar ik vier jaar aan/mee had zitten schaven en schuiven. Het verhaal was tot rust gekomen. Over drie mensen (vader,moeder en hijzelf) die, op geheel eigen wijze, met een belastend verleden omgingen - en met een hoofdpersoon van wie de beelden nog steeds schaars zijn, maar de betekenis in ieder geval is vastgelegd."

Arend Jan Heerma van Voss - Dokie: een familiebericht. Amsterdam, Van Oorschot, 2012. Geb. met omslag, 173 pg.. ISBN: 978-90-28242234.

©JannieTr, oktober 2014.

Ik las dit boek als 24/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.

Annegreet van Bergen - Gouden jaren

Oktober 2014 - waardering: 7,5

Inleiding

"Hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd", luidt de ondertitel van dit bijzondere boek dat inmiddels bij heel wat babyboomers in de boekenkast staat. Veel is er al over geschreven, wat kan ik daar nog aan toevoegen? Verwacht hier dan ook geen recensie, maar slechts hoe ik het lezen van dit boek ervaren heb. En welke overpeinzingen het bij mij teweeg bracht.

Samenvatting

Gouden jaren vertelt het verhaal van de ongekende naoorlogse groei die ons leven op alle fronten heeft veranderd. De wekelijkse teil werd een dagelijkse douche, het papieren loonzakje een digitale bankrekening en de boterham met tevredenheid een broodje gezond. Vertrouwde beroepen verdwenen, nieuwe deden hun intrede. Wie had er in de jaren vijftig al gehoord van mondhygiëniste of activiteitenbegeleider? Gouden jaren staat vol met herkenbare anekdotes, scherpe observaties en schitterende foto's. Het laat zien hoe compleet anders ons leven er een halve eeuw geleden uitzag en dat we rijker zijn geworden dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden.(Atlas/Contact)

Leeservaring

Annegreet van Bergen is van 1954, ik ben van 1947. Misschien heb ik alles wat ze beschrijft nog net even iets bewuster meegemaakt.  Dat werd dus herkennen en glimlachen of gruwelen tijdens het lezen van haar en andermans herinneringen en anekdotes. En bij het bekijken van de foto's natuurlijk.

 Want om eerst iets over de vorm te zeggen: de goed gekozen zwart-wit foto's sluiten prima aan bij de besproken onderwerpen. De tekst had ze chronologisch uit kunnen werken, maar ze heeft ervoor gekozen die in onderwerphoofdstukken en -rubrieken te verdelen en daarbinnen de chronologie aan te houden. Dat leest niet alleen veel prettiger, het is ook veel overzichtelijker.

Met de inhoud is al net zo weloverwogen omgesprongen: een aangename afwisseling van eigen en andermans herinneringen en anekdoten met daarnaast, haast terloops, de bijbehorende cijfers: informatief, zonder belastend of saai te worden. Indrukwekkende cijfers soms die tot nadenken stemmen. Het is duidelijk dat er veel onderzoekswerk aan te pas gekomen is. Zo losjes als het geschreven lijkt, moet het toch een enorm karwei geweest zijn om het op papier te krijgen.

Tja en dan de beleving. Nostalgie? Nee, daaronder versta ik terugverlangen naar die goede oude tijd. Blij dat de beschreven tijd voorbij is? Nee, dat ook niet. De huidige tijd heeft ook zijn nadelen. Wat dan? Laat ik beginnen met vertedering: ach ja, zo was het.... en dat was best gezellig. Er was onderlinge warmte, geborgenheid en aandacht voor elkaar. Maar ook opluchting: dat was erg, gelukkig is dat nu beter geregeld. En af en toe: voor mij was dat niet nodig geweest: elk voordeel heeft nu eenmaal z'n nadeel.

Maar het belangrijkste voor mij: Nuancering en relativering. Ook dat maakt dit boek los. Het is waar dat het heel hard gegaan is met de veranderingen, dat er veel verbeterd is, vooral op het materiële en medische vlak. Op het sociale en psychische vlak weet ik dat zo net nog niet. En daar zetten al die goedgedocumenteerde onderwerpen je over aan het denken.

Want de auteur blijft natuurlijk wel een econoom! Deze positieve toon is goed: niet zeuren, kijk eens wat we allemaal bereikt hebben. Of zoals ze zelf zegt:  "Rijker dan we ooit voor mogelijk hadden gehouden."  Oké, mee eens. Maar wordt het dan misschien nu langzamerhand ook niet eens tijd om te kijken wat er ondertussen met andere belangrijke waarden in ons leven gebeurd is? Medemenselijkheid en zorg voor elkaar, natuur- en milieu en duurzaamheid, psychische gezondheid en ethiek, om er maar eens een paar te noemen. Ik blijf hopen dat een boek daarover net zo'n bestseller zal worden, maar ik vrees van niet: die boodschap zal een stuk minder positief zijn.

Leesclubs kunnen hier zeker mee aan de slag: natuurlijk met het uitwisselen van eigen ervaringen over  vroeger, maar misschien ook in een discussie over welke nadelen er zichtbaar beginnen te worden van deze (economische) rijkdom?

Over de auteur

 Annegreet van Bergen (1954) is econoom en journalist. Ze schreef ruim dertig jaar over economie, werk en samenleving voor o.a. De Volkskrant en Elsevier. Eerder verschenen van haar: De lessen van een burn-out, Onthaasten van A tot Z, Werk of gekkenwerk en Mijn moeder wilde dood.

Een interview over dit boek werd uitgezonden door de VPRO in Brands met Boeken op zondag 21 september 2014 (KLIK HIER).

Annegreet van Bergen - Gouden jaren: hoe ons dagelijks leven in een halve eeuw onvoorstelbaar is veranderd. Amsterdam, Atlas/Contact, 2014. Paperback, 350 pg., lit. opg., zw.w. foto's. ISBN: 978-90-450-2354-0.

© JannieTr, oktober 2014. 

Ik las dit boek als 23/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.

Eefje Jonker - Het dagboek van Eefje Jonker (bezorgd door Robert Anker)

Oktober 2014 - waardering:8

Robert Anker (Oostwoud, 27 april 1946) is een Nederlands schrijver en dichter. Op wonderbaarlijke wijze komt hij in het bezit van Het dagboek van Eefje Jonker. Zij blijkt een achternicht van hem te zijn: het onechte kind van de broer van zijn grootvader. Hij heeft nooit iets over haar gehoord. Dat klopt wel, want de "schande" in de familie was effectief weggewerkt: bij een kinderloos, bevriend echtpaar.
Terwijl hij het dagboek leest, ontstaat een beeld van een heel leuk mens, dat hij graag gekend zou hebben. Hij besluit het dagboek uit te geven, omdat het zo goed geschreven is. 

"Daar zat ik dan, met voor mij op tafel de elf schoolschriften waaruit het dagboek van mijn onbekende tante bestaat. Ik begon te lezen: het gebonden schoolse handschrift, vrijwel identiek aan dat van mijn ouders, leverde weinig problemen op, en ik kon niet meer stoppen voor ik het uit had. Wat een ontzettend leuke tante was dat en wat kon ze goed schrijven! Zo fris en levendig van stijl. Zo bezonnen haar leven onderzoekend, openhartig, ontroerend, geestig, authentiek, een scherp oog voor de mensen om haar heen en wat ze vertelt is af en toe regelrecht schokkend." 

Hij heeft vrijwel niets aan de inhoud van de dagboeken veranderd, beweert hij. Hier en daar een woord en alles herschreven in de huidige spelling. En dat maakt dat de auteur van dit boek dus Eefje Jonker is. Het bestrijkt de periode van 1928 tot 1956. In de eerste jaren is er bijna dagelijks een stukje geschreven, later met tussenpozen van maanden of zelfs jaren. Ook zijn er een paar schriftjes zoek geraakt, maar Eefje heeft zelf de tussenliggende periode samengevat toen ze weer verder ging. 

Het dagboek van Eefje Jonker is een spannend verhaal geworden. En dat is in feite al heel bijzonder: het is niet als roman opgezet, maar zowel de schrijftrant als de gebeurtenissen maken er een boeiend geheel van. Toch zou er op basis van de feiten alleen geen roman van gemaakt kunnen worden: alle toevalligheden die haar overkomen, zouden als ongeloofwaardig beoordeeld worden en er zijn losse eindjes overgebleven. Maar zit het echte leven ook niet zo in elkaar? Als ze ergens de voornaamste gebeurtenissen nog eens samenvat, merkt ze dat zelf ook op.

Al lezend krijgen we een goed beeld van Eefje en van enkele belangrijke mensen in haar leven. En al leest het verhaal vlot weg, het besef dat dit geen verzonnen verhaal is, blijft op de achtergrond een rol spelen. Vooral bij die zaken die (soms onnodig) pijnlijk voor haar of haar omgeving zijn. De afstand die je bij fictie kunt nemen, is hier niet. Zij was onderdeel van deze werkelijkheid. Daarbij gaat het om persoonlijke keuzes en verlangens die niet mogelijk bleken, maar ook om razzia's, Jodenvervolging, verzetsactiviteiten en de Hongerwinter in Amsterdam: dit zijn ooggetuigenverslagen! Maar er zijn ook leuke zaken: de bijeenkomsten in Café Schiller met tal van schrijvers en kunstenaars, optredens van jazz-muzikanten enz.

Het dagboek breekt abrupt af in 1956, daarna ontbreekt van haar elk spoor. Wel is bekend dat ze inmiddels is overleden. Robert Anker geeft aan niet echt verder gezocht te hebben. Het beschreven leven is bijzonder genoeg. De belangrijkste thema's die het leven beheersten van deze moedige, getalenteerde, sprankelend en raak schrijvende vrouw zijn: haar tekentalent, haar liefde voor een vrouw en absenties (dissociaties). Ze heeft vaak het gevoel naast zichzelf te staan en toeschouwer te zijn. Zo schrijft ze in haar dagboek:

"Je schrijft voor jezelf, want het is niet de bedoeling dat iemand het leest, maar je schrijft ook voor een ander omdat je dingen noteert die je zelf allang weet, alles weet je eigenlijk al. Misschien weet ik pas echt wat er in mij omgaat als ik het heb opgeschreven, als ik het kan overlezen op papier." 

Veel  wil ik niets over de inhoud van het verhaal van Eefje vertellen, omdat het prettiger is het allemaal zelf te lezen. Daarom houd ik het maar bij deze samenvatting: 

Als Eefje de Boer 18 wordt vertellen haar ouders haar, dat ze eigenlijk Eefje Jonker heet en dat ze haar opgevoed hebben op verzoek van haar grootouders. Haar echte vader is door hen naar Indië gestuurd. Waar haar moeder is, is onbekend. Ze besluit die dag om een dagboek te beginnen. Daarin leren we Eefje kennen als een intelligent meisje dat zich goed kan uitdrukken, de moderne literatuur uit die periode leest en dol is op tekenen en schrijven. Ze volgt na de ulo een kappersopleiding in Amsterdam, ontmoet daar haar grote, maar onmogelijke liefde.  Ze begint een kapsalon in het dorp waar ze vandaan kwam, trouwt met een boer, maar komt toch weer in Amsterdam terecht, in een kring van schrijvers en kunstenaars en speelt een rol in het verzet, wat leidt tot een uiterst confronterende ontmoeting. 

Het dagboek van Eefje Jonker is een boeiend verhaal om te lezen. Daarnaast geeft het een mooi beeld van het leven tussen 1928 en 1956 in West-Friesland en meer nog  in Amsterdam.

Er blijft bij mij maar één vraag over: Zou ze Eenzaam avontuur van Anna Blaman toch nog hebben durven lezen? Of is het soms waar wat boze tongen beweren: dat Robert Anker het dagboek zelf verzonnen heeft en ook deze titel er wel mooi in vond passen.......? Ik durf het niet te zeggen, maar wie daar een antwoord op denkt te hebben: ik hoor het graag. 

Eefje Jonker  - Het dagboek van Eefje Jonker (bezorgd en van een nawoord voorzien door Robert Anker). Amsterdam, Querido, 2013. Paperback, 176 pg., met foto's. ISBN: 9789021446851 

© JannieTr, oktober 2014. 

Ik las dit boek als 22/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.

Peter Zantingh - Een uur en achttien minuten

Oktober 2014 - waardering 8,5

Inleiding

En weer heeft het toeval me geholpen een jonge Nederlandse auteur te ontdekken waarvan ik nog veel hoop te mogen lezen. De eerste maandag van de maand (KLIK)  beviel me goed en daarom wilde ik weten of het debuut van Peter Zantingh (1983) net zo mooi geschreven was. Ademloos heb ik het in een weekend uitgelezen en het helemaal beduusd terzijde gelegd toen het uit was. Dat moest eerst even goed landen voor ik er over kon schrijven. Maar ik zal een poging wagen.

Een uur en achttien minuten dateert van 2011 en bevat (zoals vaker met een debuut) nogal wat overeenkomsten tussen de schrijver en een van de hoofdpersonen: Johan in dit geval. Het boek werd genomineerd voor zowel de publieks- als de juryprijs van de Dioraphte Jongerenliteratuurprijs 2012. En al kreeg het die prijs net niet, de jury was er wel vol lof over. " Met heel weinig woorden zegt Zantingh heel veel. [...] Wat een debuut.”  De rest van het juryrapport is te vinden op zijn site: Peter Zantingh

Samenvatting

Op een zondagochtend komt de 25-jarige student Johan met de trein aan in zijn geboortedorp in West-Friesland. Hij keert terug omdat Joey, een van zijn vier jeugdvrienden, de avond daarvoor volkomen onverwacht zelfmoord heeft gepleegd. In de week tussen zijn dood en de begrafenis proberen de jongens antwoorden te vinden op de vraag waarom hun vriend een einde aan zijn leven maakte en wat dat betekent voor hun eigen levens. Een uur en achttien minuten is, zoals het op de achterflap staat, “het indringende en raak geobserveerde verhaal van vier vrienden die binnen één week hun zorgeloze jeugd moeten herzien”.

Leeservaring

Pas achteraf ontdekte ik dat men dit boek rekent tot de "Young Adult literatuur". Natuurlijk had ik deze term al eerder gehoord, maar na het lezen van dit boek, waar ik als "Old Adult" erg van genoten heb, begon ik me toch af te vragen wat ik daaronder moet verstaan en wie bepaalt wat er onder valt.

Een uitgebreid antwoord daarop vond ik bij 8-Weekly in een artikel uit 2011:  (KLIK). Drie redacteuren geven er hun mening over. De zin die bleef hangen was: Jongerenliteratuur die existentiële thema's verwerkt op een nieuwe manier.

Toch kon ik mijn ervaring met dit boek maar gedeeltelijk terugvinden in het artikel.  Als ik een definitie zou moeten geven dan zou die (op basis van dit boek althans) moeten luiden: een boek over existentiële thema's met jongeren in de hoofdrol en zo geschreven dat het zowel  volwassenen als jong volwassenen aan zal spreken. Want in tegenstelling tot wat de term Young Adult suggereert, was dit niet uitsluitend een jongerenboek.

Uitgangspunt moet het beeld geweest zijn dat in de pers geschetst werd rond 2011 over "drankschuren, overmatig alcohol- en drugsgebruik en een opvallend groot aantal zelfmoorden in West-Friesland". Een verontrustend bericht! Maar wat moet je daarmee?  Je kunt proberen na diepgaand onderzoek allerlei programma's op te zetten en voorlichtingsavonden gaan geven, zoals in het boek ook mooi aangehaald wordt: de jongens gaan er niet heen, diezelfde avond is er ook een herdenkingsbijeenkomst op het veld en in de voetbalkantine voor Joey. Slechte timing! En dan nog: het interesseert ze niet.

Je kunt echter ook een boek aan het onderwerp wijden, maar dan wel een dat a) aantrekkelijk genoeg voor jongeren is om te lezen en b) absoluut niet moralistisch is, want dat werkt averechts. Heel erg moeilijk dus, maar het is des te knapper, dat dat Peter Zantingh is gelukt.

Lezen voor je lijst: generaties lang een zware opgaaf die soms voor jaren het plezier in lezen vergalde. Maar wie dit boek op zijn lijst mag zetten (en ik heb begrepen dat dat mag!) die ervaart wat literatuur kan doen: boeien en je een andere kijk op de wereld om je heen geven. Die boeken blijven je een levenlang bij. Ze worden, zoals ook in het artikel van 8-Weekly staat, de toekomstige klassiekers.

"Jongens waren we - maar aardige jongens. Al zeg ik het zelf. We zijn nu veel wijzer, stakkerig wijs zijn we, behalve Bavink, die mal geworden is." (Uit Titaantjes - Nescio)

Vijf vrienden waren het, net als de aardige jongens van Nescio. En het zijn ook aardige jongens, al gedragen ze zich nog zo stug en stoer. Het verhaal begint met de treinreis van Een uur en achttien minuten van Utrecht (waar Johan studeert: communicatie wetenschappen!) naar West-Friesland waar hij vandaan komt en waar de andere jongens nog wonen. Ze hebben, net als Johan, een sms'je van Joey gehad vlak voor hij zelfmoord pleegde.

Het boek is ingedeeld in weekdagen, de dagen tot en met de begrafenis op zaterdag. Het perspectief ligt bij Johan, die de beschrijving van de voorbereidingen afwisselt met de herinneringen aan hun gezamenlijke jeugd. De kleine voetballertjes van de F'jes groeiden samen op tot pubers, ondernamen van alles wat daarbij hoort en begonnen langzamerhand hun eigen, bijna-volwassen weg in het leven te vinden. Niemand zag aankomen dat het met een van hen helemaal mis ging, of misschien, achteraf toch wel?

Het zijn verwarrende dagen, met verwarrende gevoelens: schuldgevoel, boosheid, verdriet, onbegrip, nostalgie. En het besef: het leven gaat verder. En weer, net als bij Nescio's  Koekebakker (al was dat vele jaren later) dringt het tot Johan door hoe onvermijdelijk het is, dat  ze allemaal hun eigen weg zullen gaan, dat hun bravoure uitdooft.  Ze zullen trouwen, een baan krijgen in misschien wel een ander  deel van het land of gaan studeren. Maar zoals Bavink "mal" werd, zo "trok" Joey het niet meer en koos ervoor niet meer mee te doen.

De dag van de begrafenis wordt met heel weinig, maar zeer rake bewoordingen beschreven. In de aula houdt o.a. Johan een toespraak die meer impact heeft dan een voorlichtingscampagne ooit zal kunnen. Ook de andere gesprekken die die dag tussen de ontredderde vrienden gevoerd worden spreken aan. Ik was er helemaal beduusd van.

Dat dit boek zo aangrijpend was, dat ik geregeld vol schoot (wat mij niet zo snel gebeurt) is aan de schrijfstijl te danken. Heel knap om dit schrijnende verhaal in zo weinig woorden zo'n lading te geven. Nergens sentimenteel, maar wel suggestief:  zinnen waarin lang niet alles gezegd wordt, maar waar een wereld onder ligt. Bijna net zo als deze West-Friese "Titaantjes" hun gesprekken voeren.

Wat is dat toch met West-Friesland? Het decor van Boven is het stil en Juni (KLIK)  van Gerbrand Bakker en van De kermis van Grave-Zuid van Hannah van Wieringen (KLIK)  en nu dus van Een uur en achttien minuten. Zwijgzaamheid, stugge stuursheid met daaronder een onvermoede gevoeligheid. Is het de volksaard? Of eigen aan plattelanders? Want in de boeken van Jan van Mersbergen (uit de polder tussen de Afgedamde en de Bergsche Maas) zie ik het ook terug, in De Grasbijter bv. (KLIK). Maar het eveneens prachtige  Een dag om aan de balk te spijkeren van de Zeeuwse Rinus Spruit (KLIK) heeft dat toch weer iets minder.

Het maakt ook niet zoveel uit. Peter Zantingh heeft een prachtig debuut geschreven: een toekomstige klassieker, waarvan ik hoop dat mijn kleindochters hem t.z.t. op hun leeslijst zullen zetten!

Peter Zantingh - Een uur en achttien minuten. Amsterdam, Uitgeverij Arbeiderspers, 2011. Paperback, 208 pg., ISBN 9789029578455.

© JannieTr, oktober 2011.

Ik las dit boek als 21/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.