Inleiding
Stefan Brijs (1969-) is een Vlaamse schrijver. Het meest bekend werd hij in Nederland met De engelenmaker (KLIK HIER). Het boek werd genomineerd voor verschillende belangrijke prijzen en won uiteindelijk de Publieksprijs van de Gouden Uil.
Ik was zo enthousiast over De engelenmaker dat ik meteen enkele andere boeken van Stefan Brijs kocht. Maar zoals dat helaas vaker gaat: het kwam er niet van ze te lezen. Iemand van de leesclub leende enkele jaren geleden Twee levens: Een kerstnovelle van me en was er zo van onder de indruk, dat ze het verhaal in de dagen voor Kerst voorlas aan de bewoners van een verzorgingshuis. En weer is het bijna Kerst: tijd om ook zelf eens te onderzoeken wat er zo bijzonder is aan dit kleine, maar mooi vormgegeven boekje: gebonden, deels in zwart linnen, met zilveren letters op de rug en met een rood leeslint en een "matglazen" omslag, waarop met rood Een kerstnovelle (niet zichtbaar op bijgevoegde afbeelding). Helemaal in kerstsfeer dus.
Leeservaring
Een novelle is een verhaal van beperkte omvang. Het woord is afgeleid van het Latijnse novus (nieuw) en het Italiaanse novella (nieuwtje). Qua omvang zit zij tussen een roman en een kort verhaal in. Er is een beperkt aantal personages die we ontmoeten op een beslissend punt in hun leven. De structuur is doorgaans eenvoudig (Wikipedia).
Twee levens: Een kerstnovelle voldoet prima aan deze omschrijving. De omvang is ruim 100 pagina's. Het verhaal is gebaseerd op een krantenbericht (het nieuwtje). Het gaat over de drie bewoners van twee aan elkaar grenzende huizen. Het is kerstavond, 24 december 2000, 10 voor half 8. Ze zijn volop bezig met de voorbereidingen van wat een een gedenkwaardige avond moet worden. Dan volgt er een beslissend half uur.
De structuur van de novelle lijkt eenvoudig, maar zit zeer geraffineerd in elkaar. Het boek is in tweeën gedeeld: eerst lezen we wat zich in het ene huis afspeelt, daarna gaan we terug naar hetzelfde begintijdstip en volgen de gebeurtenissen in het andere huis. In beide gevallen is er een open einde, maar je voelt aan dat op dat punt de verhalen samenvallen. Mooi verweven in de verhalen zijn de spiegelingen en pijnlijke contrasten.
Ook de manier waarop de spanning wordt opgebouwd en vastgehouden is bijzonder. Ik las ergens: "dat in een goed boek de schrijver zo weet te schrijven dat de lezer wel weet dat het fictie is, maar tegelijkertijd gelooft dat wat hij leest echt waar is". En dat is precies wat Stefan Brijs doet.
Het eerste deel heet: Noorderstraat 43. En begint zo:
"Luister. Je bent een man. Achtentwintig jaar oud. Zes maanden getrouwd. Een meter drieëntachtig lang, Drie kilo te zwaar, volgens je vrouw. Je hebt een bleke huid. Blond haar dat al begint te dunnen. Korte vingers met afgebeten nagels. Sinds je huwelijk woon je in een oud rijtjeshuis. In een plaats die twijfelt tussen dorp en stad."
Hetzelfde gebeurt in het tweede deel, met als titel: Noorderstraat 45. Dat begint zo:
"Luister. Vergeet wat vooraf ging. Het is ook nog niet gebeurd. Je bent nu een vrouw. Vijfenzestig jaar oud. Weduwe. Mager gebouwd. Lang ook. Waardoor je altijd wat voorovergebogen loopt. Je hebt duifgrijs, kort geknipt haar dat in tegenstelling tot je karakter weerbarstig is. Op je rechte neus draag je een bril met een groot montuur en licht gekleurde glazen.(....) Je woont al decennia in een eenvoudig maar gezellig hoekhuis. In een dorp dat tot stad begint uit te dijen."
De twee levens worden tegenover elkaar gezet. Dat van de jonge, pasgetrouwde man tegenover dat van de net gepensioneerde weduwe. De voorbereidingen voor het kerstmaal in afwachting van de schoonouders tegenover de zelfverkozen eenzaamheid van een kerstavond met herinneringen aan die van 5 jaar geleden, toen haar echtgenoot stierf. Beiden zetten muziek op: hij vrolijke kerstliedjes (een CD gekregen bij 3 pakken koffie) op aandringen van zijn vrouw, hoewel hij een hekel heeft aan de teksten en de muziek. Zij een langspeelplaat met de Weihnachtskantaten van Bach, omdat ze die op die gedenkwaardige kerstavond ook draaide en de tekst zo toepasselijk is.
En dan valt de stroom uit. Dat brengt in beide huizen het nodige teweeg, maar zorgt er ook voor dat deze twee levens niet meer tegenover elkaar staan, maar samenkomen. Meer kan ik er niet over zeggen, om het plezier in het lezen niet te bederven.
Het eerste deel vond ik spannender dan het tweede. De teksten van de kerstliedjes die de ergernis oproepen van de jongeman zijn bekend en maken daarmee een deel van het meevoelen uit. Het klassieke stuk van zijn buurvrouw ken ik niet en de vele regels die daaruit geciteerd worden (in het Duits) zijn weliswaar begrijpelijk, maar hebben toch, voor mij althans, een geringere gevoelswaarde, dan voor wie ze mee kan zingen. En daardoor werd dat soms wat teveel van het goede. Wat zich in het huis van de weduwe afspeelde was al dramatisch genoeg.
Na de twee delen volgt nog een krantenbericht. Dat zou het antwoord moeten zijn op het open einde van beide verhalen. Maar of het dat ook is?
Het is in elk geval de inspiratie geweest voor een mooie novelle. Leesclubs zullen hierin genoeg aanknopingspunten vinden voor verdere discussies, zowel wat betreft de tekst zelf als de inhoud en het thema van het verhaal.
© JannieTr, december 2014.
Ik las dit boek als 30/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.
Mooi! Volgend jaar lees ik dit op Kerstavond :-)
BeantwoordenVerwijderenAfgesproken, daar help ik je aan herinneren!
Verwijderen