November 2014 - waardering: 8,0.
Inleiding
Antonius Otto Hermannus (Toon) Tellegen (Brielle, 18 november 1941) is een Nederlandse
schrijver, arts en dichter, wiens werk door zowel kinderen als volwassenen graag gelezen wordt.
Na al een aantal jaren gedichten voor volwassenen te hebben geschreven, begon
hij verhalen voor zijn kinderen te schrijven. In 1984 verscheen zijn eerste
kinderboek. Vooral zijn dierenverhalen rond de mier en de eekhoorn zijn erg
geliefd en worden ook door volwassenen graag gelezen vanwege de amusante,
bizarre situaties en filosofische diepgang. Enkele boeken zijn met prijzen
bekroond, zoals De genezing van de krekel
(De Gouden Uil 2000) en Het vertrek
van de mier (longlist Libris Literatuurprijs 2010). Voor zijn gehele oeuvre
ontving hij o.a. de Theo Thijssenprijs,
de Hendrik de Vriesprijs en de Constantijn Huygensprijs. Voor een
volledige bibliografie en prijzenoverzicht KLIK HIER.
Samenvatting
De sprinkhaan, die
aan de rand van het bos een winkel heeft, wil niets liever dan dat zijn klanten
altijd tevreden naar huis gaan. Daarom is hij elke dag vanaf vroeg in de
ochtend geopend en zorgt hij ervoor dat hij álles in voorraad heeft: van
stoelen en tafels tot taarten, schubben, stekels, wanhoop en zelfs een ander
leven. Ook kan hij de duizendpoot van nieuwe schoenen voorzien, in elke
gewenste kleur. Alleen de zon, de maan en de sterren heeft hij niet te koop.
Leeservaring
In 59 verhaaltjes, van elk gemiddeld 2 bladzijden,
vertelt Toon Tellegen over de Sprinkhaan
en zijn winkel. Een winkel waar werkelijk alles te koop is en waar de dieren om
de meest normale èn meest bizarre zaken komen vragen.
"De sprinkhaan
verkocht het allemaal. En als sommige dieren hem wel eens vroegen naar betalen,
waarvan niemand precies wist wat het was, zei hij: "Ik doe aan alles, maar
niet aan betalen."
Van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat stond hij klaar
voor zijn klanten, zelfs 's nachts. En wie te ver weg woonde of niet kon komen
omdat hij in het water leefde, kon een boodschappenlijstje sturen.
"De sprinkhaan
bracht alles wat zij nodig hadden naar ze toe. Hij vloog voor iedereen en wilde
niemand ooit teleurstellen. Teleurstellen.... dat leek hem iets
verschrikkelijks."
De naam Toon
Tellegen kende ik wel, waarschijnlijk door de vele Gouden en Zilveren Griffels die hij kreeg. Maar daardoor
associeerde ik hem vooral met kinderboeken. Door zijn uitgeverij worden de
meest dierenverhalenboeken ook in die categorie ondergebracht. Maar na het
lezen van deze verzameling verhaaltjes over de dieren in de winkel van de sprinkhaan
moet ik (opnieuw) constateren dat boeken en schrijvers in hokjes stoppen heel misleidend
en jammer is. Het is puur toeval dat ik dit boekje vond en ik kan nu al zeggen
dat Tellegen er een fan bij heeft.
Om met de kinderen
te beginnen: vanaf een jaar of 5 à 6 zullen ze het leuk vinden uit dit boekje
voorgelezen te worden (al zullen ze misschien de plaatjes missen en niet alle
verhaaltjes zijn even geschikt). Kinderen houden van herhalingen: er komt steeds
komt een ander dier binnen en meestal begint het inleidende gesprek hetzelfde: "Dag sprinkhaan, dag egel, waar kan
ik je mee van dienst zijn?" En daarna speelt zich een tafereel af, dat
tot onverwachte gebeurtenissen leidt. Die op hun beurt weer uitnodigen tot
(speelse) gesprekjes met de (klein)kinderen over de filosofie en psychologie
die eronder verborgen ligt. Hoe ouder het kind hoe groter de kans dat ze "de
moraal van het verhaal" zullen vatten.
Maar ook voor volwassenen
valt er voldoende te genieten van de originele vondsten en de humor, die de
kleintjes nog ontgaat. Een paar voorbeelden.
- De pad
probeert de sprinkhaan te verleiden tot het verkopen van een ster. Maar de sprinkhaan blijft weigeren. "Zelfs niet het allerkleinste, onbelangrijkste sterretje, dat nog
nooit iemand is opgevallen en dat niemand zal missen als hij 's nachts naar de
hemel kijkt?" probeert pad tenslotte. "Nee", zegt de sprinkhaan. Pad moet erover nadenken en zegt dan: "Gelukkig maar". (Zo leg je een kind het moeilijke woord
"principes"uit en dat die bescherming kunnen bieden en niemand
uitzonderen. Misschien zocht de pad ook wel naar geruststelling en erkenning, wilde
hij horen dat zelfs hij niet gemist kon worden?)
- Een leuk verhaal is dat over het schrijvertje. Het schrijvertje is uitgeschreven. Hij heeft
alles geschreven wat er te schrijven viel. Maar de sprinkhaan heeft nog wel wat
woorden in voorraad die niemand hebben wil. Die wil het schrijvertje wel en hij
krijgt een groot pak onverkoopbare woorden. "De volgende dag kreeg de sprinkhaan een brief: "Welwillende,
groothartige, nimmer afdoende opgehemelde, rechtvleugelige neringdoende, heden
mijnerzijds scheppen hervat. Scriptorretje. De sprinkhaan las de brief en
stuurde hem nog een woord: gevleid. Dat voel ik me nu, schreef hij eronder".
De sprinkhaan verkoopt ook achterdocht of schaamteloosheid, maar het loopt meestal niet goed
af met dieren die denken dat ze daar profijt van zullen hebben. Verdriet is helemaal gevaarlijk, of weemoed, of heimwee naar vroeger. "Daarvan verkocht hij altijd maar een
klein beetje, omdat teveel geen verdriet
of weemoed meer was, maar pijn: hij was altijd bang dat iemand pijn zou kopen
en het aan een ander cadeau zou doen." Een doordenkertje: ".....een
klein beetje heimwee naar vroeger, ook al wist niemand wat vroeger was, was
niemand daar ooit geweest en verkocht de sprinkhaan alleen de heimwee
ernaar."
Mijn favoriet is het verhaaltje over de eendagsvlieg. Hij komt aan het einde
van de dag bij de sprinkhaan in de winkel en is erg verdrietig. "Ik wou dat ik nòg een dag had, sprinkhaan,"zei
hij. Hij slikte even. "Ik zou nog zoveel willen doen..." Er kwamen
tranen in zijn ogen. "En dat ik tegen iemand kon zeggen: "Tot
morgen." Hij slikte even en fluisterde: "Dat heb ik nog nooit
gezegd". Hij krijgt één dag van de sprinkhaan en is dolgelukkig. Hij
is nu een tweedagsvlieg en roept dat
hij nu nooit meer voorbij gaat. Hij vliegt naar buiten en gaat aan iedereen
vertellen wat hij morgen allemaal gaat doen. Zoveel dat de sprinkhaan vermoedt
dat hij de volgende avond wel weer langs zal komen, maar gelukkig heeft hij nog
wel een dag of wat in voorraad. (Deze samenvatting doet niet helemaal recht aan
het verhaaltje, er zit meer in, lees het zelf maar).
Een beetje triest word je van de dag waarop de sprinkhaan
ziek is en iedereen zichzelf bedient
in de winkel en de sprinkhaan aan zijn lot overlaat, opzij legt, over hem heen
stapt. Egoïsme viert hoogtij, alleen
de eekhoorn bekommert zich om zijn zieke vriend. Een verhaaltje waar een hoop aanknopingspunten
in zitten voor een gesprekje over egoïsme,
vriendschap, betrokkenheid, mededogen. Maar het hòeft niet, het verhaal vertelt
zichzelf. De kleintjes zullen blij zijn dat het toch nog goed komt met de sprinkhaan,
dankzij de eekhoorn, maar er zal toch wel iets van blijven hangen, denk ik.
Het lijkt wel alsof het allemaal moraliserende verhaaltjes zijn, zoals
ik ze nu beschrijf. Dat is echter beslist niet het geval. Ze lezen heel prettig, zijn humoristisch, luchtig en origineel.
Maar tegelijkertijd zijn ze bepaald niet
oppervlakkig. Ik voelde soms de gedachte erachter voor ik hem onder woorden
kon brengen. En dan zingt het verhaal nog een tijdje rond in je hoofd. Dat
maakt ook dat de verhaaltjes nooit vervelen en dat je het boek graag af en toe
weer oppakt om er nog wat in te herlezen.
Ik heb ondertussen echt zin om meer van de dierenverhalen
te lezen. Maar ik zag ook dat er kort geleden een nieuwe dichtbundel is verschenen van Toon Tellegen: De Werkelijkheid.
Hier staat een leesfragment: KLIK HIER.
Ook dat lijkt me wel wat. Kortom: ik heb bij toeval weer een geweldige
ontdekking gedaan!
Toon Tellegen - Het
geluk van de sprinkhaan. Amsterdam, Querido, 2011. Paperback, 126 pg., isbn: 978902144594.(Gelezen
als e-book via de bieb).
©JannieTr, december
2014.
Ik las dit boek
als 28/20 voor Ik-lees-Nederlands 2014.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten