Griet op de Beeck - Kom hier dat ik u kus

Dit succesvolle boek van de Vlaamse Griet op de Beeck kreeg ik van een Vlaamse medeblogster: Literasa (KLIK HIER). Gelukkig maar, want ik weet niet of ik er anders aan begonnen was. En dan had ik serieus iets gemist! Want het is een behoorlijk dikke pil (bijna 400 pg.), maar eenmaal begonnen, vorder je ongemerkt snel. Het verhaal heeft me geraakt, juist door alles wat er niet geschreven staat, maar wat je aan moet voelen en begrijpen. Dat ze dat goed gedaan heeft, mag blijken uit het feit dat het zo'n bestseller is geworden. Het spreekt blijkbaar veel mensen op een onderhuids niveau aan.

Samenvatting

Kom hier dat ik u kus is een roman over Mona, als kind, als vierentwintigjarige, en als vijfendertigjarige. Een verhaal over waarom we worden wie we zijn, geschreven met humor, scherpte en veel schaamteloze eerlijkheid. Over ouders en kinderen. Over kapotte mensen en hoe zij ongewild anderen ook kapotmaken. Over waar verantwoordelijkheid eindigt en schuld begint. Over geheimen en eenzaamheid. Over ziekte en zwijgen. Over de gevaren van sterk zijn. Over vergeten en niet kunnen vergeten. Over jezelf durven redden. En natuurlijk ook nog over de liefde. Omdat dat alles is wat we hebben, of toch bijna. (Achterflap).

Leeservaring

Zoals in de samenvatting al staat: het boek omvat 3 delen, waarbij we de ik-persoon Mona steeds opnieuw in een andere levensfase tegenkomen. Een hink-stap-sprong coming of age roman dus eigenlijk. Kan dat zomaar? Zoveel jaar ertussen voor het verhaal weer verder gaat? Ja dat kan en dat is een geweldige vondst geweest. Het maakt des te duidelijker dat voor sommige gedragspatronen de basis al gelegd wordt in onze vroege jeugd en dat uiteindelijk nurture (omgeving, opvoeding) toch meer invloed heeft dan nature (aanleg, karakter, genen) en hoe moeilijk het is om daarmee in het reine te komen en uiteindelijk jezelf een beetje terug te vinden.

Deel I beslaat de periode 1976-1978. Mona is dan 9 - 11 jaar oud. Haar moeder komt om bij een auto-ongeluk terwijl ze samen met haar vader terugkwam van een diner. Omdat Mona de ik-persoon is, lezen we het verloop van de gebeurtenissen vanuit haar kinderlijk perspectief. Als lezer voel je je zo machteloos: je zou haar willen troosten, uitleggen wat er allemaal gebeurt, waarom de omgeving reageert (of juist helemaal niet) zoals ze doet. Ik werd er in en in triest van. Tussen de regels door moeten we vaststellen dat Mona geen warme moeder had en dat haar vader (tandarts met praktijk aan huis) meer werkte dan bij het gezin was. 
Ook na het overlijden van moeder kan hij nauwelijks iets betekenen voor de kinderen (ze heeft ook nog een broertje) en hij laat haar over aan de zorgen van haar oma (zijn schoonmoeder). Na een ruzie vertrekt ook die. Vrij snel daarna trouwt hij met een jongere vrouw, die de zorg voor de kinderen op zich zal nemen. Dan krijgen ze ook nog een stiefzusje en opnieuw ziet ze haar vader nog nauwelijks: hij trekt zich weer terug in zijn praktijk. De nieuwe moeder bedoelt het goed, maar emotioneel is de situatie voor niemand echt prettig. Mona probeert zich zoveel mogelijk aan te passen aan wat de omgeving van haar verwacht. "Ik moet sterk zijn en mijn best doen. Ik mag niemand tot last zijn en mag geen eigen wensen hebben", dat is wat ze zichzelf inprent en de manier waarop ze zich nog heel lang zal gedragen.

Deel II speelt in 1991. Mona gaat samenwonen met een schrijver die nogal zelfzuchtig is. En ze gaat werken voor een belangrijke regisseur als dramaturg. Haar houding t.o.v. beide mannen (haar vriend en haar narcistische baas) komt direct voort uit de manier waarop ze sinds haar jeugd gewend is te leven. Haar broer trouwt en staakt tot grote ontsteltenis van zijn ouders (maar vooral zijn stiefmoeder) zijn studie. Charlie is iets ouder dan hij en zwanger, wat het allemaal nog erger maakt voor het thuisfront. Maar Mona bewondert haar onafhankelijke houding t.o.v. o.a. de stiefmoeder en haar psychologisch inzicht en nuchtere kijk op de omstandigheden opent nieuwe perspectieven voor Mona. Als ze ziet hoe gelukkig haar broer is met Charlie en hoe goed haar vader en Louis haar vriend het met elkaar kunnen vinden, gelooft ze dat het met haar ook wel goed zal komen. Anne-Sophie, haar stiefzusje, is een goede vriendin geworden en ze merkt nu hoe de houding van de stiefmoeder zowel voor haar zusje als voor haar vader een verstikkend probleem aan het worden is. Net zo verstikkend als het voor haar geweest moet zijn.

Deel III. Het is inmiddels 2002. We vallen midden in het verhaal over het ziekbed van haar vader. Hij heeft te lang gewacht met naar de dokter te gaan en is ernstig ziek. Hoe ziek is eerst niet helemaal duidelijk en als het dat wel is, wil de stiefmoeder niet dat hij dat zelf weet. Mona is het er niet mee eens. Ze bezoekt hem vaak en eindelijk begint er tussen hen een gesprek op gang te komen dat veel verheldert en dat beiden goed doet.
Er beginnen allerlei zaken in beweging te komen. We lezen nu ook pas over haar stiefzusje dat zonder verklaring en afscheid te nemen jaren geleden de wijde wereld in getrokken is zonder ooit nog iets van zich te laten horen. Langzaam vallen de puzzelstukjes op hun plaats. Naarmate haar vader zieker wordt, wordt de band die er niet leek te zijn, hersteld en worden de kilte van haar echte moeder, het terugtrekken van haar vader en het gedrag van de stiefmoeder in een ander daglicht geplaatst.
Zo triest om dan te beseffen, dat iedereen het zo goed bedoelde, zo ontzettend zijn best heeft gedaan en dat er desondanks zoveel levens verknoeid zijn. Maar dankzij de gesprekken met haar vader ziet Mona nu ook wat ze er zelf nog aan kan doen om haar leven een wending te geven die haar meer levensvreugde zal opleveren dan het leven dat ze tot nog toe leidde.

De karakters zijn bijzonder goed uit de verf gekomen, zowel de kleine Mona als haar zeurderige stiefmoeder zijn mensen van vlees en bloed. Vooral het eerste deel was erg aangrijpend: de gedachten, het onbegrip en de eenzaamheid van het kind dat niet gehoord en getroost werd. Juist door de kinderlijke toon van het verhaal, komt dat des te harder binnen. En hoewel de stiefmoeder aanvankelijk als een behoorlijk irritant mens overkomt, kun je uiteindelijk ook haar onvermogen tot onvoorwaardelijke liefde en daarmee tot geluk, zien als een trieste weg naar een eenzaam leven. Ze bedoelde het goed, maar kon niet anders.

Het boek heeft me aangegrepen, door het onderwerp, de stijl, de karaktertekening en het thema. Soms kwam het gewoon te dichtbij. Misschien geldt dat voor meer lezers en is het daarom ook zo'n succes. Want zijn de meesten van ons niet goedwillend, maar vaak toch niet in staat om het juiste te doen of te zien wat er nodig is voor een zinvol en gelukkig leven, voor onszelf en onze naasten?
Misschien is dat wat Griet op de Beeck ons wel zeggen: het is nog niet te laat.

Of zoals de motto's van haar boek luiden:

"Misschien zijn alle draken in ons leven eigenlijk prinsessen die alleen maar zitten te wachten op het moment waarop we eindelijk, mooi en moedig, in actie schieten. Misschien is datgene waar we bang voor zijn in zijn blootste essentie iets hulpeloos wat onze liefde zoekt". Rainer Maria Rilke.

"We vergeten dat we uit net genoeg water bestaan om een vloedgolf te vormen". Dennis Gaens.

Griet op de Beeck - Kom hier dat ik u kus. Amsterdam, Prometheus, 2014. Paperback, 381 pg. ISBN:978-90-446-2310-9.

Ik las dit boek als 16/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).

Naschrift: Bijna vergeten: hoe Vlaams vond ik dit boek? Uitgebalanceerd Vlaams. Grotendeels verwoord zoals dat hier ook zou gebeuren, maar vooral in de gesprekken doorspekt met vertrouwd aandoende Vlaamse uitdrukkingen, zinswendingen en woordjes. Dus goed te begrijpen en aangenaam klinkend voor "Hollanders". ;-)


© JannieTr, april 2015.