Kees Kooman - Boerenbloed - Melkquota, megastallen en het verdwenen idyllische platteland

Enkele jaren geleden las ik De Graanrepubliek van Frank Westerman. Vlak daarvoor Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak. Beide literaire non-fictieboeken gaan over onze twee noordelijkste provincies: Groningen en Friesland. Over de omstandigheden die het platteland en het leven van haar bewoners (mens en dier) voorgoed zouden veranderen. Zoals de ideeën van Mansholt, de ruilverkaveling, het instellen en verhandelen van melkquota en tenslotte de krimp. Geen vrolijk beeld, maar helaas de werkelijkheid.

Daar kan nu een derde boek aan toegevoegd worden: Boerenbloed van Kees Kooman. Het sluit er naadloos bij aan, nu per 1 april de melkquota weer zullen verdwijnen. Ook het beeld dat uit dit derde boek naar voren komt, is niet hoopvol. De ondertitel is al veelzeggend: Melkquota, megastallen en het verdwenen idyllische platteland.

Samenvatting

Boerenbloed beschrijft de levens van een aantal agrarische families in het 'melk-eldorado' rond het Friese dorpje Ee. De boeren hebben met hard werken hun fortuin verdiend, maar staan nu op een kruispunt. Door het opheffen van de melkquota kunnen de melkrobots en zuivelfabrieken na 31 jaar eindelijk op volle toeren gaan draaien. Er liggen al scenario's klaar voor 20 tot 30 procent productiegroei. Maar die melk zal een hoge prijs hebben: vervuilde en uitgeputte grond, een stikstofprobleem door extreme (kunst)mestproductie, ziektes en uitsterven van dieren, en een veranderend landschap. En kan de markt al die melk wel aan?
Journalist Kees Kooman, inwoner van Ee, zag de afgelopen jaren het landschap om hem heen veranderen en de megastallen verrijzen. Hij gaat op onderzoek uit. Hij praat met wetenschappers, politici en milieubeweging over de kansen, de bedreigingen en zelfs de gevaren voor de melkveehouderij. Maar Kooman praat vooral met de boeren zelf. Kiezen zij voor grootschaligheid of juist niet, wat zijn hun dromen en ambities? Zij spelen de hoofdrol in dit nostalgisch stemmende én verontrustende boek over het kantelpunt waarop 'Nederland Boerenland' zich bevindt. (Achterzijde kaft).

Leeservaring

Begin juni woonden wij in Colijnsplaat in boerderij De Rusthoeve een uitvoering bij van het toneelstuk Mansholt (zie binnenkort op mijn weblog Verbeelding en historie). Kees Kooman was daar aanwezig omdat zijn boek naadloos aansluit bij de boodschap van het stuk. Het was er te koop en er kon van gedachten gewisseld worden met de schrijver. Omdat de problematiek (mede door Westerman en Mak) mijn interesse had, besloot ik het boek te kopen. De manier waarop Kees Kooman de bovenstaande ontwikkelingen als onderzoekjournalist verwoordde, overtrof mijn verwachtingen.

Het had een droog verhaal kunnen worden, met slechts feiten en meningen. Dat is het niet geworden. Het boek is goed opgebouwd door steeds het verhaal van een boer en zijn gezin af te wisselen met het verhaal van deskundigen. Juist over het onderwerp dat bij die betreffende boer een rol speelt. De boeren die er allemaal andere ideeën op na houden en zeer verschillende karakters hebben, krijgen per hoofdstuk een specifieke aanduiding, zoals: de gelukkige boer, de moderne boer, de biologische boer, de ambitieuze boer etc. De titels van de tussenliggende hoofdstukken zeggen ook genoeg: de boerderij als apotheek, de kunst van het boerenlobbyen, een grutto van papier.

Zwart-wit foto's geven goed weer hoe het was, hoe het is, hoe het wordt en wat er verdwijnt. Ik denk dat hier geen kleurenfoto's bij passen. De aandacht blijft bij de tekst en de boodschap. Want er valt niet te ontkennen dat Kees Kooman niet helemaal kan verbloemen hoe hijzelf over de ontwikkelingen denkt, ook al komt hij nergens met boute stellingen.

Het boek leest heel prettig en dat komt vooral door de stijl van schrijven. Geen stijve krantentaal, maar mooie beeldspraken, rake sfeerbeschrijvingen en speelse humor leiden je door een materie die tot nadenken en droefenis stemt en die wijst op ontwikkelingen die onontkoombaar maar desondanks onwenselijk zijn. De balans tussen het mooie, rustieke platteland en de drang naar de meest economische productiemethoden is helemaal doorgeslagen. Ook al laat hij de tegenstemmen horen, het verdriet om wat verloren dreigt te gaan sijpelt door de zinnen heen.

"Genoteerd in de schemering: de volmaakte stilte van een zaterdagochtend. De zomer met een been in de herfst, en de geur van de uitgebloeide bloemen in het bordes. Kruidig, fijn parfum. Bijen zoemen nog en je hoort ook het geluid van de wespen die een hol hebben gemaakt in de grond, ze vliegen in en uit. Stil. Dan hoor je ook in de verte het gekras van de kraaien, en het vrolijke gekwetter van de laatste boerenzwaluw. Morgen op weg naar Afrika. Heel soms de klaagzang van een koe, roepend om het kind dat ze gisteren heeft gebaard. Tsjilpende mussen in overvloed, en heel zacht ruisen de essen, want het is bijna windstil. Het weiland ziet er zo frisgroen uit, zo uitnodigend."

Wat moet ik er nog meer van zeggen? Als je iets meer wilt weten over deze problematiek, dan is dit een informatief en prettig leesbaar boek. En als je Westerman en Mak al las, dan maak je de trilogie hiermee compleet. Je wordt er niet vrolijk van, maar het taalgebruik en de stijl van Kooman verzachten veel.

Vergeet 'Boer zoekt vrouw", want dat idyllische plaatje heeft niets met de keiharde werkelijkheid te maken. Dit actuele boek zal je genoeg stof tot nadenken geven.

Kees Kooman - Boerenbloed: Melkquota, megastallen en het verdwenen idyllische platteland. Amsterdam, De Kring, 2015. Pb., 288 pg., zwart-wit ills. ISBN:978-94-91567-97-1.

Ik las dit boek als 23/30 van de Ik Lees Nederlands uitdaging 2015 (KLIK HIER).

© JannieTr, juli 2015.