Na de succesvolle heruitgave van het werk van Ida Simons (1911-1960, Een dwaze maagd, Als water in de woestijn, In memoriam Mizzi) vroeg Eva Cossee aandacht voor de boeken van leeftijdgenoot Dola de Jong (1911-2003). En de akker is de wereld (KLIK HIER) sloeg aan. Dat gaf genoeg vertrouwen om ook De thuiswacht opnieuw uit te geven.
Dola de Jong verlaat in het vroege voorjaar van 1940 Nederland vanwege toenemend antisemitisme in Amsterdam en komt via Tanger uiteindelijk in New York terecht. Daar verschijnt in 1945 haar eerste roman En de akker is de wereld over de waanzin van de oorlog en de vluchtelingenellende zoals ze die zelf deels ondervonden had. De roman behoort sindsdien tot de wereldliteratuur en wordt in de VS nog steeds herdrukt. Vervolgens schrijft zij De thuiswacht, over een op dat moment nog controversieel onderwerp: de liefde tussen twee vrouwen. Het kost in de vijftiger jaren veel moeite er een uitgever voor te vinden, maar uiteindelijk verschijnt de 'schaamteloze' roman in 1954 in Nederland en in 1963 in de VS. Het wordt een doorslaand succes.
Uit praktische overwegingen delen Erica en Bea een kleine etagewoning in Amsterdam. Ze spreken af elkaar zoveel mogelijk vrij te laten en zich niet te bemoeien met de zaken van de ander. Erica is jonger, extraverter en uitbundiger dan de serieuze Bea die het liefst gewoon thuis is na haar werk. Erica is daarentegen vaak uithuizig en gedraagt zich losbandig. Maar al zorgen de verschillen soms voor spanningen, vooral Bea weet die altijd zó op te vangen, dat ze het lange tijd samen zonder al te veel problemen volhouden. Erica is half-joods en hoewel Bea daar op aandringt, laat ze de kans om naar Amerika te vluchten, voorbij gaan. Bea maakt zich steeds meer zorgen over haar huisgenote en merkt dat haar gevoelens voor Erica steeds sterker worden.
Het retrospectieve ik-perspectief van Bea houdt de spanning in het verhaal. Zinnen als: 'Lange tijd dacht ik dat mijn rol zuiver die van toeschouwer is geweest, maar nu weet ik dat ik mijn koers om Erica verlegd heb.' 'We hielden ons aan de afspraak elkaar vrij te laten, maar, zoals ik het nu zie, op krampachtige wijze' wijzen vooruit naar de conclusie die Bea pas aan het einde van het boek, als het te laat is, aanvaardt.
Voor de lezer is het, samen met deze aanloopjes, al snel duidelijk wat Erica voor Bea voelt. Bea zelf begrijpt niet wat er met haar aan de hand is, waarom ze niet van een man kan houden,waarom Erica soms zo heftig reageert. Waarom ze haar ook steeds weer haar impulsieve acties vergeeft en probeert het leven voor Erica dragelijker te maken.
Het is niet eenvoudig over een dergelijk boek een onbevooroordeelde recensie te schrijven. Moet ik het lezen met de ogen van de tijdgenoten van Dola de Jong? Of moet ik het beoordelen op de leesbaarheid voor de huidige generatie jonge vrouwen? Vast staat dat de auteur na verschijning enorme hoeveelheden fanmail en dankbetuigingen ontving. Van vrouwen die zichzelf herkenden in haar roman. Maar dat hoeft niet per se te betekenen dat het boek los van het thema ook nu nog bewonderenswaardig is.
Maar dat is het wel. Bea en Erica zijn prachtige, levensechte personages. De onbeholpenheid van Bea en de wanhopige reacties van Erica geven inhoud en richting aan hun verhouding. De vooruitwijzingen van Bea geven een extra dimensie aan het verhaal: je ziet, je vreest, je voelt iets aankomen en bent aanvankelijk net zo verward over wat hier gebeurt en waar dit verhaal heen gaat, als Bea zelf. Het is een ontroerend en fijngevoelig geschreven relaas van een vrouw die achteraf pas kan concluderen welke kans op geluk ze voorbij heeft laten gaan. Knap gedaan en nog steeds het lezen waard!
Dola de Jong - De thuiswacht. Amsterdam, Cossee, 2017. Oorspr. dr. 1954, pb., 159 pg. ISBN:978-90-5936-714-2.
© Jannie Trouwborst, februari 2017.
Op een dag is ze weg, haar vader onwetend en radeloos achterlatend. Na enkele weken ontvangt hij een brief: ze is vertrokken naar Irak om te trouwen met een krijgsheer van IS. Ze legt hem uit dat ze zijn verdriet en onbegrip begrijpt, maar dat haar overtuigingen voortkomen uit de waarden die hij haar zelf heeft bijgebracht. Dat ze er alleen op een andere manier invulling aan geeft, dan hij zou doen.
Het is het begin van een moeizame en hartverscheurende briefwisseling tussen een wanhopige vader en zijn geradicaliseerde dochter. Al is de toon soms fel, de liefde voor elkaar blijft hen verbinden. Die ligt tevens ten grondslag aan de voortdurende pogingen van beiden om de ander te overtuigen van zijn/haar gelijk. Hij probeert haar over te halen terug te keren, zij zou willen dat hij naar Irak komt.
In een kleine 120 pagina's weet Benzine alle kanten van dit schijnbaar onoplosbare probleem te belichten door middel van twee onvergetelijke hoofdpersonages, die in de beleving van hun geloof een totaal andere richting kiezen. In de brieven krijgen de argumenten van beide zijden een stem: wat is propaganda, hoe reageert de omgeving van de vader (zowel geloofsgenoten als westerlingen), waarvoor sluit zijn dochter haar ogen, welke idealen heeft ze en wat vindt ze bij haar broeders en zusters in Falluja dat ze in Europa niet vond, is haar vaders getheoretiseer belangrijker dan haar dadendrang? Maar de vraag die blijft knagen bij de wanhopige vader is: waarom zag ik het niet aankomen?
Een verhelderend boek over de verschillen tussen een liberale islam en een extremistische. Een briefroman is daar een prima medium voor. Een aangrijpend boek ook. Het is onmogelijk het tussentijds weg te leggen, zo hartverscheurend is het relaas van beiden. En dan wordt er in het verre Falluja ook nog een dochtertje geboren....
De Franse schrijver Rachid Benzine (1971) is docent, islamoloog en onderzoeker bij het fonds Paul Ricoeur. Benzine is een van de bekendste pleitbezorgers van een liberale islam. Hij tracht in zijn werk een islam uit te denken die aansluit bij onze tijdgeest.
Op de binnenflap valt nog te lezen:
'Een paar jaar
geleden hoorde ik Rachid Benzine spreken voor een volle zaal in Brussel,
voornamelijk jonge mensen die van overal kwamen. Toen al viel het me op
hoe gemakkelijk hij zich tot jongeren richtte. Hij was betuttelend noch
schofferend, hij sprak tot hen als de jonge, intelligente mensen die ze
waren, met wie hij een paar ideeën wilde delen. Als Benzine één
verdienste heeft, dan is het wel dat hij jongeren geen cadeaus doet. Ze
moeten niet volgen, maar zelf zoeken en denken.'
Rachida Lamrabet.
En op die houding is ook dit verhaal gebaseerd.
Rachid Benzine - Nour, waarom zag ik het niet aankomen? Vert. uit het Frans door Katelijne de Vuijst. Kalmthout, Polis, 2017. Pb., 117 pg. isbn:978-94-6310-238-4
© Jannie Trouwborst, februari 2017.
Naar welk boek dat dit jaar (2017) uitkomt, kijk jij uit en waarom? vraagt Martha ons deze week in de #50books serie. Een leuke vraag, al kan ik daar maar een beperkt antwoord op geven.
Er verschijnen elk jaar zoveel nieuwe boeken, dat zelfs als je alleen maar oorspronkelijk Nederlands leest, het moeilijk is dat allemaal bij te houden. Meestal bekijk ik dan ook per kwartaal de aangekondigde boeken van enkele uitgevers waarvan ik weet dat ze boeken uitgeven waar ik van houd. Een daarvan is Cossee. Uit de voorjaarscatalogus heb ik al enkele recensieboeken mogen ontvangen. Maar er staat er nog één op mijn lijstje die in april uit gaat komen.
Ik heb het over Het geluk van de Chinezen, geschreven door Eefje Rammeloo. De ondertitel luidt: Van onze correspondent uit Shanghai.
Ik leerde Eefje kennen via haar boek Titia, een onbezonnen reis naar het land van de vijand (KLIK HIER). Een bijzonder boek over haar grootouders. Het werd me toen ook duidelijk dat ze als correspondent in China woont. Ik keek eigenlijk zelden wie de auteur is van een krantenartikel, maar toen viel me ineens op dat artikelen over China vaak door haar geschreven zijn. Nu kijk ik steeds vaker naar de auteur, eigenlijk wel zo rechtvaardig voor de journalist in kwestie.
Maar goed, Eefje Rammeloo dus. Ondanks dat het niet altijd meevalt gebruik te maken van internetverbindingen in China post Eefje regelmatig berichten op Twitter. Het is interessant haar daar te volgen, niet alleen vanwege het Chinese nieuws en dat dan te vergelijken met de manier waarop het ons wordt voorgeschoteld of juist onthouden, maar ook om de persoonlijke belevenissen die er tussen door komen: de zwangerschapscontroles, de aanvaringen met de Nederlandse belastingdienst, haar contacten met de bevolking. Ik kan het iedereen aanraden. Door af en toe te reageren laat ik haar ook weten dat haar berichtjes hier in Nederland gewaardeerd worden. Nieuwsgierig geworden? @eefjerammeloo en je mag meelezen.
En nu komt dus in april haar boek uit over het hedendaagse China. Om jullie ook enthousiast te maken hier de aankondiging van Cossee:
Chinezen moeten dromen, riep de Chinese premier Xi Jinping in 2012. De
‘Chinese Droom’ moest een praktisch antwoord bieden op de
identiteitscrisis waarin China verkeerde. Na jaren van onstuitbare
economische groei moest het land zich opnieuw uitvinden, om de problemen
het hoofd te bieden.
In 2016 heeft de bevolking steeds meer te besteden. De welvarende
Chinezen hebben een huis, een auto en meer dan genoeg te eten. Ze
ontdekken de wereld door reisjes naar Parijs, Rome en Giethoorn, wensen
schone lucht en een goede opleiding voor hun kinderen. De Communistische
Partij houdt het volk aan haar kant door het welvaartsniveau steeds te
laten toenemen. Kritiek ontstijgt zelden het lokale niveau. Protest
wordt genegeerd, en demonstraties worden in het uiterste geval
neergeslagen.
In Shanghai en ver daarbuiten is het optimisme te voelen. Maar de
ongelijkheid neemt toe. Stad en platteland groeien steeds verder uit
elkaar. De mondaine stadsbevolking is lichtjaren verwijderd van de
mijnwerkers, land- en fabrieksarbeiders. De weeffouten worden steeds
zichtbaarder: de kwaliteit en bereikbaarheid van goed onderwijs,
jongeren met ouderwetse denkbeelden die zich op de huwelijksmarkt
presenteren, milieuvervuiling en haperende oudedagvoorzieningen.
De Chinese dromen en de alledaagse realiteit die Eefje Rammeloo
schetst, geven een fascinerende inkijk in het China van vandaag en een
indicatie van de richting die China op dit cruciale moment inslaat.
Daar kijk ik dus naar uit! Was het maar vast april!
© Jannie Trouwborst, februari 2017.
Ik
ben heel benieuwd naar de antwoorden van anderen. Wil je ook meedoen?
Iedereen is vrij om de vragen te beantwoorden zoals hij of zij wil. Laat
een link naar je eigen blog achter in de reacties onder het blog van
Martha (KLIK HIER) of alleen je reactie. Zo kan iedereen lezen wat jij ervan vindt.
De Maand van de Spiritualiteit ligt alweer achter ons (KLIK HIER). Zoals gebruikelijk hoorde er ook een essay bij. Omdat de thema's jaarlijks verschillen en er auteurs van heel verschillende pluimage gevraagd worden om het essay te schrijven, zijn ze niet allemaal even interessant. Dit keer was de eer voor Rosita Steenbeek, met als thema: compassie. Ze heeft er een aardig boekje met herkenbare emoties en gedachten over geschreven.
"In Heb uw vijanden lief buigt Rosita Steenbeek zich over het begrip compassie. Wat betekent het? Meevoelen met een ander, ook wel mededogen genoemd, barmhartigheid. Compassie is een verbindend element in religies, het humanisme en in sommige filosofieën. Kunnen we leren om compassievol te zijn? Op welke manier speelt het een rol in ons dagelijks leven?
Op zoek naar antwoorden reisde Rosita Steenbeek naar Lampedusa, waar ze sprak met de arts die zich al 25 jaar ontfermt over vluchtelingen en immigranten, levende en dode. Ze is erbij wanneer er laat in de avond 140 mensen arriveren die zijn gered door de kustwacht en maakt een herdenking mee van 120 mensen die op 3 november 2016 zijn verdronken.
Ze verweeft het verslag van deze indrukwekkende herinneringen aan momenten in haar leven waarop compassie een belangrijke rol speelde. Pas wanneer je je werkelijk in een ander kunt verplaatsen, wordt het mogelijk mededogen te voelen. En dat is niet hetzelfde als medelijden." (Uit de inleiding van het boekje).
Op 12 februari was er op NPO2 van 11.30 tot 11.55 uur een interview met Rosita Steenbeek in Het Vermoeden. Het is HIER terug te zien.
Rosita Steenbeek - Heb uw vijanden lief. Essay behorende bij de Maand van de Spiritualiteit 2017. CPNB, Ambo/Anthos, 2017. Pb., 64 pg. ISBN:978-90-5965-413-6
© Jannie Trouwborst, februari 2017.
"Raak jij ook zo gedesillusioneerd als je na het lezen van een boek de film kijkt?", vraagt Martha ons voor de 6de aflevering van #50books 2017. Nu heb ik daar al eens over geschreven op mijn Blog Verbeelding en historie (KLIK HIER). Ik zal het antwoord dan ook beperkt houden.
Citaat daaruit: "Een boekverfilming is
een vak apart. Wanneer is die geslaagd te noemen? Als de tekst van het
boek heel nauwkeurig gevolgd is? Als de ziel van het verhaal filmisch
vertaald werd? Als de sfeer of de inhoud op eigen wijze gestalte krijgt
op het doek? Daarover wordt heel verschillend gedacht en natuurlijk is
er ook nog zoiets als persoonlijke smaak, de interpretatie van de
filmmaker en soms zelfs de nadrukkelijke bemoeienis van de schrijver.
Boven is het stil van Gerbrand Bakker is m.i. uitstekend verfilmd door Nanouk Leopold.
Gerbrand Bakker had genoeg vertrouwen in haar om haar haar gang te
laten gaan en met een fantastisch resultaat: een sfeervolle film waarin
het verhaal opnieuw werd vormgegeven. Twee onafhankelijke kunstuitingen,
die toch hetzelfde gevoel uitdrukten. Ik heb van beide evenveel genoten. Gerbrand Bakker was zeer tevreden en Nanouk Leopold
werd beloond met prestigieuze filmprijzen."
Knielen op een bed violen van Jan Siebelink is de laatste film die ik zag na het boek in de loop der jaren tweemaal gelezen te hebben. Hij stelde niet teleur. Het boek gaat naar mijn idee dieper, het raakte me meer, maar in de beperkte tijdspanne die een film nu eenmaal heeft, was hij overtuigend, mede door het acteertalent van de hoofdrolspelers.
Ik had heel graag Publieke werken van Thomas Rosenboom gezien. Helaas draaide hij hier niet in de omgeving. Maar toen ik achteraf hoorde dat er aan het verhaal gesleuteld was, vroeg ik me af of ik eigenlijk wel iets gemist heb: het oorspronkelijke verhaal is voor mij perfect.
Door teleurstellingen in het verleden volsta ik vaak met óf het boek óf de film. Van Die Wand van Marlen Haushofer zag ik een indrukwekkende film, net als van De nachttrein naar Lissabon van Paul Mercier en Still Alice van Lisa Genova. Het boek ná de film lezen is blijkbaar moeilijker voor mij dan andersom: het komt er zelden nog van.
© Jannie Trouwborst, februari 2017.
Ik ben heel benieuwd naar de antwoorden van anderen. Wil je ook meedoen? Iedereen is vrij om de vragen te beantwoorden zoals hij of zij wil. Laat een link naar je eigen blog achter in de reacties onder het blog van Martha (KLIK HIER) of alleen je reactie. Zo kan iedereen lezen wat jij ervan vindt.
