Sophie Tak - Phineas' feest

Sophie Tak is Neerlandicus en docente Nederlands. In haar studietijd voerde ze de redactie over literair tijdschrift Moxi, waarin ze ook zelf verhalen en columns publiceerde. Ze schreef recensies voor Trouw en was redacteur van vakTaal. Ze woont met haar gezin in Deventer. Phineas' feest (2020) is haar debuut.

In 2021 stond Phineas' feest op de shortlist van de Hebban Debuutprijs. Deze prijs is een aanmoedigingsprijs voor debutanten en de enige juryprijs in Nederland en Vlaanderen met een grote invloed van lezers. De jury bestaat uit een 120-koppige lezersjury. Zij bepalen welke vijf titels uit een longlist van 15 boeken op de shortlist komen. Een professionele eindjury heeft de beslissende stem. De prijs was dit jaar niet voor Sophie Tak, maar haar debuut is desondanks veelbelovend genoeg.

Het kraamfeest

Phineas is de zoveelste baby van Lea Ouwenaer. De bedoeling is een groot kraamfeest te geven voor familie en vrienden. Maar de onderlinge contacten in de familie zijn nogal problematisch, als gevolg van een dramatische beslissing twintig jaar eerder. Broer Johannes zwerft al jaren op straat, vader Hilmar leeft ergens een teruggetrokken bestaan als kluizenaar. Moeder Tanneke vecht tegen depressies en zus Adelien stort zich op de wetenschap van het brein. En ondertussen dijt het gezin van zus Lea steeds verder uit.

 

Een oude vriend spoort vader Hilmar op en vertelt hem over het kraamfeest. Hij besluit toch maar weer eens contact op te nemen. Zoon Johannes ontdekt bij toeval waar zijn zus Adelien woont en zij nodigt hem uit voor het feest bij zus Lea. Moeder Tanneke komt in elk geval. En ook al weten Hilmar en Tanneke dat nog niet, het gezin zal weer compleet zijn. Maar is het dan mogelijk nader tot elkaar te komen? Of is er teveel onherstelbaar vernield? 

 

Wisselende perspectieven

 

Wat er precies gebeurd is twintig jaar geleden wordt stukje bij beetje duidelijk in de verhalen die elk van deze hoofdpersonen in een eigen hoofdstuk vertelt. De persoonlijke situatie op de dagen vlak voor het feest komt aan de orde, maar via flash-backs ook het verloop van de twintig jaren daarvoor en de jeugdherinneringen tot het moment van de breuk.  

 

Uiteraard zijn het persoonlijke, gekleurde perspectieven en dus niet geheel betrouwbaar. Zo heeft ieder zijn eigen versie op Johannes' aandeel in het uiteenvallen van het gezin. En het is aan de lezer om steeds weer een oordeel op te schorten of te wijzigen. Steeds duidelijker wordt dat Johannes last heeft van psychotische aanvallen die destijds niet als zodanig zijn onderkend. Het perspectief dat Johannes daarop biedt in zijn hoofdstuk is op zeer overtuigende wijze invoelbaar gemaakt. 

 

Ook de ontwrichtende gevolgen voor alle leden van het gezin door de niet herkende geestesziekte van Johannes komen in elk perspectief naar voren. Ze hebben ieder voor zich getracht zekerheden te vinden om zich staande te houden, maar het naderende weerzien zet die weer op losse schroeven. 

 

Literair pareltje

 

Sophie Tak heeft een zorgvuldige stijl, waarin haar personages als vanzelf tot leven komen. De juiste dosering van de informatie in de verschillende perspectieven houdt het verhaal spannend, tot het einde toe. De strijd in het hoofd van Johannes is ongelooflijk goed weergegeven, zonder drama, maar wel herkenbaar als een wanhopige toestand. Net als de sluimerende schuldgevoelens bij de gezinsleden. Toch is er geen sprake van indirecte veroordeling.

 

Het is een geslaagd boek over een onbegrepen geestesziekte en de gevolgen daarvan voor de zieke en zijn omgeving. En ondanks de zwaarte van het onderwerp is het zonder zwaarte geschreven en prettig leesbaar. Laten we hopen dat het niet bij dit debuut blijft. 

 

Sophie Tak - Phineas' feest. Amsterdam, Ambo/Anthos, 2020. Pb, 336 pg. ISBN:9789026348044.

 

© Jannie Trouwborst, januari 2022.