Vonne van der Meer - Een warme rug

Korte inhoud

Volwassen geworden beseft een jonge vrouw, dat haar onschuldige jeugdliefde in conflict kwam met de overspelige liefde van haar moeder voor dezelfde man.

Verhaalanalyse:

- Opbouw en tijd:

Het eerste hoofdstuk heet Aankomst/vertrek en het laatste Een warme rug. Deze hoofdstukken hebben geen nummer en spelen in het heden.

De genummerde hoofdstukken beschrijven een periode in het verleden, zo’n tien jaar geleden.

(Het hele verhaal speelt zich af in de tachtiger jaren van de vorige eeuw).

- Plaats en ruimte:

Plaats van handeling is vnl. een woning ergens in een stadje in Nederland. Alleen het eerste hoofdstuk speelt op Schiphol.

- Perspectief en verteller:

Het eerste en laatste, ongenummerde, hoofdstuk zijn geschreven vanuit een ik-perspectief van de hoofdpersoon. De rest heeft zgn. een auctoriale verteller, maar wordt eigenlijk door deze zelfde persoon verteld: het eerste genummerde hoofdstuk begint met: Zo stel ik me voor dat het gegaan is:…. Daarna volgt het verhaal van de auctoriale verteller.

- Personages:

Hoofdpersonen zijn Prikkebeen, een meisje van dertien jaar, dat eigenlijk Catherina heet. Marita, haar enkele jaren oudere zus. Helen, die eigenlijk Helga heet, haar moeder (47). Gilles, de buurman (ca. 35) en Lex, haar vader.

Terugkijkend vertelt Prikkebeen wat zich afgespeeld heeft, tien jaar geleden. Daarbij kijkt ze zoveel mogelijk met de ogen van het dertien-jarige meisje, met kleine vooruitwijzingen naar wat ze daar later pas van begreep. Gedurende de beschreven periode maakt deze hoofdpersoon een ontwikkeling door en ook nog in het laatste hoofdstuk. Het is een round-character. Van haar tienerzus weten we vooral dat ze nogal met sexy-zijn en jongens bezig is en handig weet hoe haar moeder te chanteren. Haar moeder komt iets duidelijker uit de verf, haar vader wat minder en de buurman is een flat-character, bijna het typetje van de versierder.

- Verhaallijnen:

Eerste en laatste hoofdstuk: de zus van Prikkebeen komt over uit Amerika met haar twee kinderen, omdat ze wil scheiden van haar man, dat wil vertellen en er even tussen uit wil. De vader heeft moeite met communiceren, omdat hij ondertussen een hersenbloeding heeft gehad. (Wrang is dat de zussen hem nu wel bij alles willen betrekken, terwijl de moeder tolk moet spelen door zijn spraakgebrek, terwijl hij vroeger overal buiten gehouden werd). In het laatste hoofdstuk kijken ze samen naar films van vroeger, waarop ook Gilles te zien is en waardoor (waarschijnlijk) op dat moment pas helemaal door Prikkebeen begrepen wordt welke rol hij speelde.

In de tussenliggende hoofdstukken probeert ze dat te reconstrueren: Zo stel ik me voor, dat het gegaan is. Het is het verhaal over haar vader, die hard werkt, veel weg is, laat thuis komt en overal buiten gehouden wordt. Van haar zus, die volop bezig is zich seksueel te ontwikkelen, een verhouding heeft met een getrouwde man, in verwachting raakt, met behulp van haar moeder een abortus ondergaat, van de relatie van haar moeder met Gilles weet en haar daarmee chanteert. Van Gilles, de tijdelijke buurman, die op een huis moet passen, Prikkebeen gewond naar huis brengt na een rolschaatsongelukje en daarna huisvriend lijkt te worden, maar in werkelijkheid een verhouding met de moeder begint. En van Prikkebeen zelf: die een kalverliefde heeft opgevat voor de oudere (35?) Gilles, van alles hoort, ziet en niet begrijpt, maar wel voelt, dat er iets niet klopt. En die ook overal buiten gehouden wordt.

Prikkebeen denkt, dat Gilles voor haar komt, probeert hem op een kinderlijke manier te verleiden. Als hij kort daarna breekt met haar moeder en vertrekt, denkt P. dat hij om haar weggaat.

- Thema:

Ontrouw, verliefdheid, puberteit, gezinsverhoudingen, psychologische ontwikkeling.

- Motieven:

Niets opgevallen.

- Titel:

Een warme rug: Pas in het laatste hoofdstuk wordt de betekenis van de titel duidelijk. Bij het zien van Gilles op een van de films komt de vraag van haar moeder: wat is er van hem geworden. Prikkebeen vertelt een verhaal, waarbij hij neergeschoten werd in Vietnam. Als haar moeder vraagt: dood? hoeft ze alleen maar te knikken. Maar dan herinnert ze zich de dag waarop haar moeder en inmiddels gehandicapte vader voor het eerst weer samen uitgingen. Haar moeder droeg een jurk met een laag uitgesneden rug, had gezond en was wat verbrand. Ze keek naar de warme rug, voelde de warmte stralen en dacht alleen maar: mijn moeder. Hoe ik ook oordeel, zij is een warme rug die mij passeert. Het staat nergens, maar ik vermoed, dat ook het feit, dat de moeder toch bij de vader is gebleven en hem verzorgt nu hij ziek is, een rol speelt. Ze zegt dus Nee.

- Motto’s:

Geen.

- Genre:

Psychologische roman/novelle

- Stijl- en stijlfiguren:

De stijl brengt aan de ene kant een zekere distantie met zich mee. Er wordt verteld, alsof het om een verslag gaat: steeds wordt gesproken van “de moeder”, “de vader”, Gilles, de zus en Prikkebeen worden wel bij hun naam genoemd. Door afwisselend de kinderlijke observaties van Prikkebeen te beschrijven en daarna de werkelijkheid te suggereren wordt spanning opgebouwd. Daardoor blijft er veel te vermoeden en zelf in te vullen voor de lezer. Wist de vader het bv. nu wel of niet? Tijdens het filmpje in het laatste hoofdstuk wordt het spannend: de beide dochters weten, de moeder probeert te voorkomen, dat er iets gezegd wordt. Ook is niet met zekerheid vast te stellen of Gilles wel of niet beschoten is en of hij wel of niet leeft. Een soort open einde dus, maar eigenlijk niet van belang. De verhouding dochter t.o.v. haar moeder (en vader? om hem geen zeer te doen?) is van meer belang.

- Verhouding schrijver tot de thematiek van het boek:

Op dit moment niet direct iets over bekend.

Vonne van der Meer - Een warme rug. Amsterdam, De Bezige Bij, 1987. Geb. (door de bibl.) 1e dr. Geleend in de bibliotheek.

Gelezen: december 2006.

© JannieTr, december 2006.