Jan Siebelink - Oscar

Het thema van de Boekenweek 2012 was: Vriendschap en andere ongemakken. Het heeft er alle schijn van dat de korte roman die Siebelink schreef in 2012 bedoeld was daar op in te spelen. Ik herinner me nog dat ik me voornam het boek te lezen toen ik hoorde dat Zeeuws-Vaaanderen in het begin van WO II er een rol in speelde. Het is er toen niet van gekomen. Daarom nu in de herkansing.

Samenvatting

Vlak na de Tweede Wereldoorlog reist Oscar op verzoek van Esmée, de weduwe van zijn vriend Id, samen met haar naar Duinkerken. Het voert hem onherroepelijk terug naar het begin van de oorlog, naar het moment dat hij en Id, jonge leraren nog, werden gemobiliseerd en uitgekozen voor een geheime missie naar Londen. De reis begint in Zeeuws-Vlaanderen, dat zich medio mei 1940 nog niet had overgegeven, maar Oscar en Id komen niet verder dan Duinkerken, waar ze belanden in Duits spervuur. Tijdens de reis met Esmée wordt Oscar gekweld door de vraag of zij vermoedens heeft over de afschuwelijke gebeurtenis die in Duinkerken heeft plaatsgevonden en die zijn leven sindsdien heeft getekend. En hoe zijn haar gevoelens voor hem, nu Id er niet meer is? Jan Siebelink geeft een aangrijpend, ingetogen portret van een vriendschap die eindigde in een tragedie.(Bibliotheeksamenvatting)

Leeservaring

Soms, als je een bijzonder, geslaagd en succesvol boek hebt gelezen van een schrijver, is het logisch dat je niet net zo enthousiast kunt zijn over andere titels van zijn hand. Van Knielen op een bed violen (KLIK HIER) was ik erg onder de indruk, Margaretha (KLIK HIER) was best aardig om te lezen, maar met Oscar heeft Jan Siebelink me teleurgesteld. Tijdens het lezen begon ik me steeds ongemakkelijker te voelen en langzamerhand drong het tot me door, waarom ik destijds geen haast maakte met het lezen ervan: de recensies waren niet zo positief. Nu hecht ik eraan om (meestal) eerst zelf een oordeel te vellen voor ik ze lees en lees ik lang niet altijd wat "men" aanprijst. Maar over een bekend schrijver als Siebelink worden nu eenmaal al snel zoveel recensies geschreven bij elk nieuw boek, dat het bijna onmogelijk was om er niet mee geconfronteerd te worden. Toch begon ik na zoveel jaar blanco aan het boek, maar helaas, ook ik werd er niet door gecharmeerd.

Dat er een aantal anachronismen in het verhaal zitten is voor mij wel het minst belangrijke. Mij viel het meest tegen dat de personages niet levensecht waren. Oscar was aanvankelijk een nogal sullige, introverte man die ingaat op de avances van de jonge lerares Esmée en haar een tijdlang tijd als minnares heeft. Id is een vlotte man die Oscar wat uit zijn schulp lokt en vrienden met hem wordt. Maar waar die vriendschap op berust, wordt niet duidelijk en ook aan het gehalte ervan kun je twijfelen: Id laat hem geregeld op cruciale momenten in de steek en trouwt tenslotte met Esmée nadat die Oscar voor de keus stelt: je vrouw of ik.

Dan wordt het oorlog. Ze krijgen samen een opleiding en om (ook voor hemzelf) duistere reden krijgt Oscar een hogere rang dan zijn vriend en wordt zijn meerdere tijdens de geheime missie naar Londen. En al snel zijn de rollen omgekeerd: Oscar is de zelfverzekerde en nooit bange militair die weet wat de juiste beslissingen zijn en Id verandert in een ziekelijke bangerd die de meest domme en stompzinnige acties uithaalt. Er wordt beweert dat die gedragsveranderingen niet uitzonderlijk zijn in tijden van oorlog, maar op mij kwam ze niet geloofwaardig over.

Over de motieven van Esméé wordt geen duidelijkheid geschept. Vanuit het perspectief van Oscar zien we natuurlijk ook maar een kant van het verhaal. Dat brengt nog wel enige spanning met zich mee, want de lezer vraagt zich af: waarom wil ze per se naar de plek waar haar man stierf, waarom is ze getrouwd met Id, houdt ze nog van Oscar, vermoedt ze iets over de doodsoorzaak van haar man?

Maar echt spannend wordt het niet. Wat er werkelijk gebeurd is, kun je allang van te voren aan voelen komen. Ook al neemt Siebelink driemaal een aanloop. In een stream-of-counsious doorloopt hij de gebeurtenissen en vindt er daarna een verklaring voor om zichzelf gerust te stellen. Daarna spelt hij Esmée een heel ander verhaal op de mouw. En als hij tenslotte denkt dat ze samen nog een toekomst hebben, besluit hij eerlijk te zijn en biecht haar (en daarmee ook zichzelf) op wat er werkelijk gebeurde.

Nee, dit is een Siebelink om maar weer snel te vergeten. Gelukkig blijven er nog genoeg over die beter zullen zijn. 

Jan Siebelink - Oscar. Amsterdam, Bezige Bij, 2012. Geb., 125 pg., isbn: 978-90-2346-734-2.

© JannieTr, februari 2016.

Ik lees Nederlands 2016: 8/35.