zondag 11 december 2016

Bette Adriaanse - Post voor Rus Ordelman

Rus lag in zijn trainingsbroek onder zijn gebloemde dekbed toen hij dat geluid voor het eerst hoorde. Het was een doodgewone donderdagochtend geweest tot dit geluid ineens in zijn appartement opdook, flapte, en weer verdween. 

Bette Adriaanse (Amsterdam, 1984) is beeldend kunstenares en schrijfster. Ze studeerde aan de Rietveld Academie in Amsterdam en behaalde een master in Creative Writing aan de universiteit van Oxford in 2010. Een Amerikaanse uitgever publiceerde haar debuutroman Rus like everyone else. Dankzij de jubelende ontvangst in Amerika verschijnt het nu als Post voor Rus Ordelman in Nederland.

Een postbode speelt in het boek de rol van de alwetendende ik-verteller. Het is een jonge vrouw die vanuit haar flat zicht heeft op de buurt. Terzijde gestaan door iemand die op bezoek is. We mogen zelf invullen om wie het gaat: samen met haar slaat hij de hoofdpersonen aandachtig gade, maar geeft nooit commentaar. Zij praat soms wel tegen hem: "Hij (red. Rus) is nooit buiten de stad geweest, op zijn mislukte toelatingsdag bij de schippersschool na, en nu vliegt hij het land uit, met alleen een twintigje en de munten die jij hem bij de pinautomaat hebt gegeven op zak." Het ziet er naar uit, dat ze ons, de lezers, aanspreekt.

Het boek is verdeeld in vele korte hoofdstukjes. Die waar Nacht boven staat, zijn de observaties die de postbode rechtstreeks met ons deelt. In de andere treedt een buurtbewoner op, alleen of verderop in het verhaal samen met een van de anderen. Want de draden raken langzamerhand verweven. 

Rus is één van de kleurrijke stoet hartverwarmende buurtgenoten die allen op zoek zijn naar houvast in een vervreemdende wereld. Zoals de Amerikaanse titel al suggereert (Rus like everyone else), verschillen de hoofdpersonen uit het boek in feite niet van andere mensen. Behalve dan dat ze een onvolkomenheid hebben die Bette Adriaanse op een haast surrealistische manier uitvergroot. Ze zijn en blijven buitenstaanders in een wereld die ze niet begrijpen en die hen niet accepteert. Zoals de licht dementerende weduwe Blauw, die de personages in haar favoriete soapserie als echte mensen beschouwt, de teruggetrokken Mijnheer Lucas die aan achtervolgingswaanzin lijdt, de secretaresse die moeite heeft met de normale sociale omgang tussen mensen, de allochtone pakketbezorger die zijn dromen steeds gedwarsboomd ziet door de vooroordelen waarmee hij wordt geconfronteerd. Door uitvergroting lijkt hun gedrag soms absurd. Toch houdt het ons indirect een spiegel voor. Oordelen is zo gemakkelijk en mankeert er aan ons niets?

Rus is tevreden met zijn leventje. Hij woont in een illegaal bouwsel boven op het dak van een flat. Op een dag komt hij thuis en vindt een leeg huis, een pinpas en een briefje van zijn moeder. Ze is met haar vriend vertrokken naar Afrika en hij moet zich verder maar alleen redden. Met de pinpas pint hij elke dag 10 euro en koopt wat eten. Hij vermaakt zich met het kijken naar de wolken, de mensen in het park of de sterren. Niemand schijnt te weten dat hij bestaat. Maar dan valt er op een dag een brief op de mat.

Kleine gebeurtenissen kunnen grote gevolgen hebben. Het zijn haast Kafkaiaanse toestanden die Rus Ordelman treffen en die Bette Adriaanse met de nodige humor beschrijft.  Maar wat gebeurt er met ons, lezers, nadat we het boek dichtslaan? In het allerlaatste hoofdstukje neemt de metgezel van de postbode afscheid en vertrekt met de bus waarmee hij in het eerste aankwam. Het leven gaat verder, de postbode houdt de buurtgenoten in de gaten. En de lezer? Die net de deur/het boek dichtsloeg? Kijkt hij voortaan met andere ogen naar zijn medemens? Is hij minder een O(o)rd(e)elman geworden? 

Een fascinerend en aangrijpend verhaal, een sterk debuut. Goed om te weten dat Bette Adriaanse met haar tweede roman bezig is.

Bette Adriaanse - Post voor Rus Ordelman. Amsterdam, Cossee, 2016. Pb., isbn:978-90-5936-689-3.

© Jannie Trouwborst, december 2016.

Ik lees Nederlands 46/35.

1 opmerking: