Geert Mak - Jan Six. Een 17e-eeuws portret

Een leuke actie van Atlas Contact: de mogelijkheid om een ongewenst cadeau om te ruilen voor een boek. Nog leuker was dat ik samen met het door mij gewenste boek (Rafael van Christine Otten) een jaarwisselingscadeautje kreeg in de vorm van het mooi vormgegeven boekje door Geert Mak over Jan Six en Rembrandt van Rijn.

Samenvatting

Aan de hand van het portret van Jan Six (1618-1700) geschilderd door Rembrandt van Rijn (1606-1669) in vermoedelijk 1654 beschrijft Geert Mak de vriendschap tussen de beide mannen en in grote lijnen het verloop van hun beider leven.

Leeservaring

Geert Mak schreef al eerder een essay over de vriendschap van beide heren (Contouren van een vriendschap. Over Rembrandt en Jan Six. Monografie, 2006 KLIK HIER). Het was een goed idee van Atlas Contact een boekje uit te geven over hetzelfde onderwerp. Voor het boekje is het essay uitgebreid en voorzien van illustraties, waaronder het besproken portret (dat nog steeds in het bezit van de familie Six is en dat tijdelijk te zien is geweest in het Rijksmuseum) en details daarvan.

Naast een beschrijving van het leven van Jan Six maken we kennis met de levenswijze van de elite van Amsterdam. En met de uitzonderlijke houding van Jan Six aanvankelijk. Zijn vriendschap met Rembrandt was verre van gebruikelijk."Jan Six had een zwak voor dissidenten, dat blijkt zonneklaar uit zijn vriendenkring. Dat gold zeker voor de , in onze ogen, beroemdste figuur binnen zijn vriendenkring". Hij steunde Rembrandt waar hij kon, maar dat zou niet zo blijven.

Margaretha Tulp

Als hij trouwt met Margaretha Tulp (de dochter van de "bekende chirurgijn die op Rembrandt's Anatomische les staat afgebeeld") verandert zijn houding. De familie Tulp was zeer vroom en invloedrijk. Toen Tulp eenmaal burgemeester van Amsterdam was, probeerde hij eerst het Sinterklaasfeest af te schaffen ("heidense afgoderij") en daarna zelfs de opvoering van de Gijsbrecht van Aemstel van Jan's vriend Vondel te verbieden, vanwege "paapse stoutigheden". De burgemeester kon de belangrijke baantjes in de stad toewijzen aan wie hij wilde en zo werd Jan ook onderdeel van de Amsterdamse elite.

Margaretha Tulp

Geert Mak beschouwt het beschreven portret als een afscheidscadeau van Rembrandt aan zijn vriend Jan Six."Stamvader Jan kijkt me aandachtig aan, rustig en een tikje weemoedig, alsof hij een laatste indruk wil vasthouden. Handen zijn klassieke symbolen van vriendschap: hier raakt de naakte hand de hand die zich al in zeemleer heeft gehuld, het persoonlijke leven maakt zich al op voor het publieke bestaan.". En daar past Rembrandt niet meer in, zoals hij zal ondervinden. 

De schilderijen die in het boekje genoemd worden nodigen uit tot een zoektocht op internet. Daarbij bevreemdde mij een portret van Margaretha Tulp. De meeste portretten van haar zijn redelijk ingetogen, op een ervan is ze zelfs gekleed in een hoog gesloten voornamelijk zwarte japon, passend bij een vrome dochter. Maar op een andere, van later datum, ziet ze er uitdagend uit, in kleding en uitstraling. Is ze losser geworden in de loop der jaren? Jan in elk geval juist niet. Met als een van de gevolgen de breuk met zijn vriend Rembrandt.

Geert Mak - Jan Six. Een 17e-eeuws portret. Amsterdam, Atlas Contact, 2015.  60 pg., met ills. (geen isbn, 2000 ex.).

© Jannie Tr., januari 2016.

Ik lees Nederlands 2016: 2/35.