Gerbrand Bakker - Jasper en zijn knecht (deel 1)

De gretigheid waarmee de lezer zich stort op Jasper en zijn knecht is verbazingwekkend. De tweede druk is inmiddels al in de maak. Maar het is dan ook een bijzonder boek geworden van een al even bijzondere schrijver. Daarom vind ik één blogpost te weinig om recht te doen aan dit boek. Ik heb besloten de bespreking te splitsen. Eerst een min of meer technische bespreking en in een volgende blogpost mijn persoonlijke leeservaring. 

Samenvatting

In 2012 koopt Gerbrand Bakker in de Duitse Eifel, Schwarzbach, een oude woning, misschien om te vluchten voor een plotselinge afkeer van het schrijven. Hij begint bomen te kappen op het omvangrijke stuk grond dat erbij hoort en vertimmert zijn huisje dat het een lieve lust is. Al gauw verzekert hij zich van gezelschap dat zou moeten luisteren naar de naam Jasper. Maar het betreft hier een enigszins gedragsgestoorde, nauwelijks te disciplineren hond die lange tijd een blok aan zijn been zal zijn.
Vanaf december 2014 maakt Bakker korte metten met zijn schrijfcrisis door een jaar lang een dagboek bij te houden, waarin hij over zijn dagelijks leven in de Eifel vertelt en terloops diep in zijn eigen, nu eens deprimerende dan weer uitbundige verleden duikt. En zo komen we uit bij reizen en prijzen, ouders en grootouders, de literaire wereld en het hovenierswezen, zijn schaatscarrière en studentenleven, zijn schrijverschap en nog duizend andere dingen van muizenissen tot kapitale kwesties. (Achterzijde boek - Privé-domein nr. 287)

Bespreking

Een samenvatting heeft zo zijn beperkingen, dat spreekt vanzelf. Zeker voor een boek van bijna 400 pg. (in een vrij kleine druk), waarin Gerbrand Bakker zich niet terughoudend heeft opgesteld wat betreft de onderwerpen die hij aansnijdt. De manier waarop hij zijn autobiografie heeft vorm gegeven, zorgt ervoor dat je door wilt lezen (zelfs als je een deel van de teksten en gebeurtenissen al kent of eerder las). En voor wie het allemaal nieuw is, is het helemaal een afwisselend verhaal geworden.

De opzet van het boek is een dagboek van een jaar geworden: 3 december 2014 tot 3 december 2015. Gevolgd door een epiloog waarover ik zal zwijgen. Het is beter dat onwetende lezers die zelf lezen. Een diep ontroerende epiloog: je bent gewaarschuwd!

Deze tijdlijn is de enige echte chronologie in het boek. Daarin vinden we de verbouwing van zijn Eifelhuis, de sociale contacten en ontwikkelingen in de nieuwe omgeving, de opvoeding van en strubbelingen met Jasper. En de reizen die tussendoor gemaakt moeten worden i.v.m. met zijn literaire activiteiten en verplichtingen. Want al schreef hij dan lange tijd geen romans meer, vooral in het buitenland is hij een graag geziene gast.

Boeiend genoeg allemaal, maar het moest meer worden: een autobiografie. Al schrijvend over zijn leven, hoopte hij antwoorden te vinden op vragen die hem allang bezig hielden èn te ontdekken waar zijn weerzin tegen het schrijven vandaan gekomen was en te proberen daar op deze manier over heen te komen.

Foto: YUKO KHO voor DAS MAGAZIN

En dus krijgen we een heel afwisselend verhaal te lezen: de dagelijkse gebeurtenissen naast de herinneringen. Heel associatief en niet per se chronologisch. En toch is het beeld dat we van zijn leven krijgen vrij compleet achteraf. Hier en daar staat er ter illustratie een column, een lovende bespreking van een van zijn boeken in het buitenland, een citaat uit een van Gerbrandsdingetjes, een brief of e-mail. Ook het hoofdstuk dat uiteindelijk niet in Boven is het stil mocht staan is er in opgenomen, met de kanttekening dat hij achteraf ook vond dat het er eigenlijk niet in paste.

De stijl past bij het onderwerp en zijn stemming op het moment van schrijven. Het spat ongekunsteld van de bladzijden: ergernis, vrolijkheid en humor, wanhoop en verdriet, twijfel en opluchting, aarzeling en daadkracht. Het is niet moeilijk daarin mee te gaan en zijn zoektocht als een spannend avontuur te beschouwen. Dat naar mijn idee goed afloopt. Hij heeft inzichten verworven, heeft plezier hervonden in het schrijven van in elk geval dit belangrijke boek.

Houd er maar rekening mee dat je heen en weer geslingerd gaat worden tussen spontaan hardop in de lach schieten en momenten waarop het huilen je nader dan het lachen staat. Maar daarover zal ik meer vertellen in deel 2 van Jasper en zijn knecht. Wordt vervolgd dus.

Ter afsluiting een citaat (waar ik in elk geval erg om moest lachen):

5 december: Gisteren vertelde buurman Klaus dat er in Duitsland zeker wel Sinterklaas wordt gevierd. "Met Zwarte Pieten?" vroeg ik. Hij keek me aan en zei: "Nee, met Knecht Ruprecht." Of die dan ook zwart was, wilde ik weten. "In Nederland maken mensen elkaar momenteel af over Zwarte Piet", zei ik. "Dat kan niet meer, vindt men, dat is racistisch. Wordt daar hier niet over gepraat?" Nee. Buurman Klaus zei nog wel fijntjes: "Pas als Knecht Ruprecht een Jood zou zijn, dan waren de rapen gaar." Klaus kan erg goed Tweede Wereldoorloggrapjes maken.

Bij NTR Kunstof Radio is een prachtig interview van een uur met een openhartige Gerbrand te beluisteren over Jasper en zijn knecht. (24-05-2016 om 19.00 - KLIK HIER ).

Gerbrand Bakker - Jasper en zijn knecht. Amsterdam, Arbeiderspers, 2016. Paperback, 391 pg., Privé-domein nr. 287. ISBN:978-90-295-0512-3.

© JannieTr, juni 2016.

Ik lees Nederlands 2016: 24/35