Karlijn Stoffels - Eigen vuur

De naam Karlijn Stoffels kende ik eigenlijk alleen van Zuiderzeeballade. Het boek stond op mijn leeslijstje, maar van lezen was nog niets gekomen. Vorige week kreeg ik van mijn boekwinkelvriendinnetje uit Haarlem het jeugdboek Eigen vuur opgestuurd. Omdat het verhaal in Zeeuws-Vlaanderen speelt, waar wij nu ruim tien jaar wonen, vermoedde ze dat ik dat wel waarderen zou. En dat is ook zo! Maar toen werd me pas duidelijk dat de schrijfster al heel wat jeugdboeken op haar naam heeft staan en er ook prijzen mee gewonnen heeft. Zuiderzeeballade blijkt haar eerste roman voor volwassenen te zijn. Misschien komt die dan toch binnenkort eens aan de beurt. 

Samenvatting

1944. Oostburg, Zeeuws-Vlaanderen. Het stadje waar Sooys woont wordt gebombardeerd. Zonder huis, zonder ouders en zonder wegwijzers moet hij met zijn zusje en broertjes op zoek naar veiligheid – dwars door oorlogsgebied. Bruggen zijn opgeblazen, er liggen mijnenvelden, hele gebieden zijn onder water gelopen… En ondertussen heeft hij ook nog een geheime boodschap bij zich.
Wie kun je vertrouwen in een land vol vijanden en gevaar? En hoe kan er te midden van alle geweld en onzekerheid toch iets heel moois ontstaan? Als Sooys in Marries ogen kijkt, weet hij dat het kan.
In 1944 lag Oostburg twee maanden onder vuur. De bommen die de bevrijders in de maanden ervoor lieten vallen om de Duitsers tot overgave te dwingen, kostten honderden burgers het leven en zorgden voor enorme verwoestingen.

Leeservaring

Een landkaartje voor in het boek geeft schematisch aan welke route Sooys met zijn zusje en broertjes liep om van het kapot gebombardeerde Oostburg door oorlogsgebied in het redelijk veilige Zaamslag bij zijn oma te komen. Voor wie hier niet bekend is, is het een handig hulpmiddel.
In de afgelopen 12 jaar heb ik Zeeuws-Vlaanderen en haar geschiedenis goed leren kennen. Ik kende alleen Breskens: een saaie stad waar mijn ouders ons vanuit Vlissingen mee naar toe namen met de veerboot als we op vakantie waren in Zoutelande. Een Zeeuwse bolus eten en dan met de volgende boot weer terug.
Toen mijn zoon naar deze streek verhuisde en wij in zijn huis onze zomervakanties doorbrachten, begon ik me er steeds meer thuis voelen. Eerst doorkruisten we de streek op zoek naar een geschikte plek om te gaan wonen en eenmaal verhuisd probeerde ik zoveel mogelijk te weten te komen over de geschiedenis van de streek. Daarbij moest ik tot mijn schande constateren, dat ik weinig wist van dit stukje Nederland.

Nog steeds staat Zeeuws-Vlaanderen geregeld niet op landkaartjes en denkt menigeen dat het bij België hoort. Toen wij voor ons nieuwe huis gas aanvroegen bij de Zeeuwse energie maatschappij Delta kregen we te horen, dat ze geen gas leverden in België! Een vergissing, maar toch... De ingewikkelde overtocht met de veerboot (die best wel gezellig was) werd vervangen door een tunnel. Maar of het door de tolheffing komt? Nog steeds weten velen dit prachtige stukje Nederland niet te vinden en op waarde te schatten. De Belgen en de Duitsers overigens wel: 's zomers wonen hier ongeveer tweemaal zoveel mensen als in de winter.

Maar nu over het boek. Wie hier woont, oud en jong, zal de plaatsjes waarover geschreven wordt zonder meer herkennen. Het zal zelfs nog wel mogelijk zijn de route ongeveer na te lopen/fietsen. Onderweg zul je de talloze herdenkingsmonumenten zien voor Poolse, Canadese en Amerikaanse militairen. Ja Breskens is saai: er was immers niets meer van over na de bombardementen door de geallieerden? De wederopbouw van de totaal verwoeste stad vond zonder veel franje plaats. Dat gold voor veel meer plaatsen (al zijn er ook die in staat bleken veel later alles prachtig te restaureren). De verwoestingen waren enorm en de bevolking kon nergens heen om te schuilen. Zeeuws-Vlaanderen moest de prijs betalen voor het veiligstellen van de vaarweg naar Antwerpen. Het werd in oktober/november 1944 "bevrijd". Met de winter voor de deur en geen onderdak meer voor talloze gezinnen, treurend om de vele burgerslachtoffers, gevallen door "Eigen vuur" (nl. door de bombardementen van de geallieerden om de Duitsers te verdrijven en te verzwakken en de haven te vernietigen) viel er weinig te vieren. En ook nu nog vieren veel families de bevrijding niet: wel herdenken ze de gevallenen: burgers en bevrijders.

Karlijn Stoffels heeft zich goed voorbereid op het schrijven van het boek. Alle relevante achtergronden en gebeurtenissen krijgen op een terloopse manier een plek in een spannend verhaal voor de jeugd vanaf ongeveer 12 jaar. De gruwelen uit de oorlog worden niet verbloemd, maar ook niet aangedikt. Sooys is degene die de ernst van de situatie inziet en ernaar handelt, zijn jongere broertjes vinden alles vooral spannend.  Zelfs "goede Duitsers", het verzet en de NSB spelen een rol.
De stijl is eenvoudig en duidelijk. Het verhaal wordt niet belerend, ondanks de vele feiten die er in opgesomd worden: ze worden er terloops doorgeweven.
Ik vond het als volwassene spannend genoeg om het in een ruk uit te lezen. Ik denk dat kinderen, zowel jongens als meisjes, het graag zullen lezen. Maar ik zou willen dat ook volwassenen die weinig van deze streek weten het eens lezen. Het achtergrondverhaal is compleet!

En is de belangstelling gewekt? Dan kun je in Nieuwdorp (aan de overkant zegt men hier) nog veel meer te weten komen over de Slag om de Schelde in het Bevrijdingsmuseum (KLIK HIER). Elk najaar wordt de Bevrijdingsmars georganiseerd: een wandeltocht voor burgers en militairen over de route die de bevrijders namen. Of volg een etappe van de Liberation Route Europa (KLIK HIER) die o.a. door Groede gaat.

En wil je verder terug in de historie van Zeeuws-Vlaanderen, dan kun je in IJzendijke Museum het Bolwerk (KLIK HIER)  bezoeken, waar de Tachtigjarige oorlog centraal staat. Ook toen was Zeeuws-Vlaanderen een strijdtoneel: tussen de Spaanse en Staatse troepen. Met als overblijfsel vele forten en linies, om langs te wandelen of fietsen (routes beschikbaar o.a. in het Museum).

En dan heb ik het nog niet eens over het natuurschoon gehad. En de pittoreske dorpjes die gespaard gebleven zijn. Je bent gewaarschuwd: wie hier eenmaal is geweest, blijft terugkomen. Dat mag, want we hebben ruimte, rust, natuur en historie genoeg en die delen we graag!

Karlijn Stoffels - Eigen vuur. Amsterdam, Leopold, 2016. Pb., 152 pg., met krtn. ISBN:978-90-258-6972-4.

© JannieTr, juni 2016. 

Ik lees Nederlands 2016: 23/35