Boeken en muziek

Toen Hendrik-Jan aankondigde dat de volgende vraag over boeken en muziek zou gaan, dacht ik in eerste instantie: daar kan ik niets mee, want ik luister nooit naar muziek tijdens het lezen, het leidt me teveel af. Maar hij bedoelde iets heel anders. De vraag luidt: Denk jij bij een specifiek boek aan een bepaald muziekstuk of liedje? (vraag 26: KLIK HIER). Daar moest ik toch ook nog even over nadenken, maar toen schoot me een specifiek boek te binnen dat ik als antwoord kon aandragen.

In december 2011 las ik Het grote zwijgen van Erik Menkveld. (KLIK HIER). Hoofdpersonen in deze biografische roman zijn de componisten Alphons Diepenbrock en Matthijs Vermeulen. Daarnaast is een belangrijke rol weggelegd voor Jo, de geheime liefde en muze van Fons Diepenbrock en voor Elsa, zijn vrouw. Ook Willem Mengelberg (dirigent van o.a. het Concertgebouworkest) en andere componisten spelen hun rol, zoals Debussy en Gustav Mahler, een persoonlijke vriend van Diepenbrock. Een aantal bijfiguren is verzonnen.

Ik weet te weinig van klassieke muziek. Ter voorbereiding bezocht ik daarom de pagina's over Alphons Diepenbrock (1862-1921) en Matthijs Vermeulen (1888-1967) op Wikipedia. Ook over het stuk waarmee de roman begint, Marsyas, was er het een en ander te vinden. En op You-tube bleek het heel goed mogelijk de meeste van de in het boek genoemde stukken te beluisteren. Dit alles is niet per se nodig om het verhaal te kunnen volgen, maar het geeft wel een extra dimensie die ik toch niet graag gemist had.

De titel Het grote zwijgen, verwijst in de eerste plaats naar een stuk dat Diepenbrock schreef in 1906: Im grossen Schweigen (1906), symfonisch lied (tekst van Friedrich Nietzsche). De strekking van Nietzsches tekst speelt een grote rol, zowel in de opvattingen van Diepenbrock daarover, als in het verschil van mening tussen hem en Vermeulen. Daarnaast is het een verwijzing naar de grootste angst van componisten: niet (meer) gehoord te worden. Het schrijven van muziek heeft alleen zin als deze ten gehore gebracht wordt en blijft worden.

Dat ik me bij dit boek vooraf zozeer in deze componisten en de bijbehorende muziek verdiepte, zegt meer over mijn manier van lezen dan over de relatie die ik zou leggen tussen tussen boeken en muziek. Zodra een boek een achtergrond heeft waar ik niet zo in thuis ben, probeer ik me die eerst eigen te maken voor ik verder lees. Vandaar waarschijnlijk ook mijn voorkeur voor Nederlandse literatuur: vaak is de omgeving en culturele achtergrond me bekend. En anders spijker ik die (al lezende of via andere bronnen) bij.

De Graanrepubliek van Frank Westerman zette me aan tot het lezen van de officiële biografie van Mansholt en tot het bezoeken van de theatervoorstelling Mansholt (in een boerderij in Colijnsplaat). En een bezoek aan deze streek tijdens onze vakantie in Groningen. Dankzij dit boek en de boeken van Gerbrand Bakker weet ik inmiddels het verschil tussen de Wieringermeer en de Wieringerwaard (KLIK HIER). En dat laatste gebied zou ik graag eens bezoeken. Weerwater van Renate Dorrestein (KLIK HIER) heeft me nieuwsgierig gemaakt naar Almere. Ik heb er ooit een wandeling rond het "Kasteel" gemaakt, maar zou nu graag eens in de stad rondlopen. Of in het Delftse arbeiderstuindorp Agnetapark dat Jan van der Mast beschrijft in Agneta (KLIK HIER). En zo kan ik meer voorbeelden geven.

Maar daar ging het hier niet over. Toch vraag ik me af of daar misschien een keer een vraag voor #50books in zit? Kan het lezen van een boek je aanzetten tot het bezoeken van een land/streek of het je verdiepen in een historische figuur? Of omgekeerd: kan een vakantiebestemming je er toe brengen meer te lezen over het gebied dan alleen de reisgids (roman, literaire non-fictie, reisboek)?

Ik weet dat er in mijn vroegere leesclub in elk geval één persoon was die voorafgaand aan een buitenlandse vakantie een reisboek las of een roman die in dat land speelde.

© JannieTr, juni 2016.

De leesvraag #50books (KLIK HIER) is een initiatief van Peter in 2013. Martha nam het in 2014 over en in 2015 ging Peter zelf weer verder. Vanaf 2016 doet Hendrik-Jan dat. Vanaf "2016: vraag 2" probeer ik ook elke week mee te doen.