Marijn Sikken - Probeer om te keren

Alma heeft twee dochters. Haar oudste, Sandra, woont in Berlijn, met haar man en twee zoons. Haar jongste, Michelle, woont thuis en het ziet er naar uit dat dat altijd zo zal blijven: ze is verstandelijk beperkt. Overdag houdt de 18-jarige Eline haar bezig in het dorpswinkeltje. Alma vindt het soms moeilijk om te zien hoe goed Eline met Michelle weet om te gaan.
Maar er speelt nog iets. Het ging best goed met Michelle, ze leerde van alles, ging soms al zelfstandig op pad. Als het verhaal begint, is het precies twee jaar geleden dat het mis ging. Na haar eerste uitje met vriendinnen naar de bioscoop moet er iets vreselijks gebeurd zijn. Sindsdien praat ze niet meer, valt terug in haar gedrag en mogelijkheden en is af en toe agressief en boos. Niemand weet het fijne ervan, maar iedereen kent de dorpsbewoner die haar ontredderd op het station gevonden zegt te hebben. Wat is er gebeurd? Wie is de schuldige? Hoe moet het nu verder met Michelle? Dat zijn de vragen waar het hele dorp zich mee bezig houdt en waar iedereen blijkbaar zo zijn eigen gedachten over heeft.

Marijn Sikken heeft ervoor gekozen het perspectief consequent en heel geraffineerd beurtelings bij Eline en Alma te leggen. De overige dorpsbewoners moeten we dus inschatten op wat ze zeggen en hoe ze zich gedragen in de winkel, in de kroeg of op straat, wanneer ze contact hebben met één van hen beiden. Haar stijl kenmerkt zich door het uiterst zuinig zijn met directe informatie. Zo word je als lezer gedwongen je eigen verhaal te maken en je eigen conclusies te trekken. Dat geeft soms een onbehagelijk gevoel.  Mag je iemand wel verdenken, een bepaalde eigenschap toekennen of een mening hebben over een karakter, zonder die persoon echt te kennen? Of is dit hoe vooroordelen en roddels tot stand komen?

Als Alma mijmert over de verhalen van haar grootvader over het gedrag van vogels ontdekt ze parallellen met de dorpsbewoners en herkent een metafoor. Zo zijn er vogels die wegtrekken en vogels die blijven, vogels die hoog en vogels die lager in de boom zitten. Vogels die uitvliegen en vogels die vleugellam zijn, zoals haar Michelle, en dus nooit uitvliegen. Terwijl haar Sandra naar een ver land gevlogen is en af en toe terugkomt en weer vertrekt, is haar man Arthur een loopvogel: niet nieuwsgierig naar de rest van de wereld, tevreden met zijn dorp.

Daarnaast is dit een roman over moeders en dochters. Eline's moeder is drukker met haar probleemjongeren dan met haar dochter. Haar vader heeft ze nooit gekend. Is dat de reden voor haar relatie met een veel oudere man? Alma moet toezien hoe de band tussen haar man en Sandra  hechter en vanzelfsprekender is, dan die tussen haar en haar "schildpadje" (zoals ze de teruggetrokken Michelle is gaan noemen) ooit zal kunnen zijn. Maar ze kan haar ook niet loslaten. Wie is ze nog als ze de zorg uit handen geeft?

Dan keert de man terug naar het dorp die Michelle op het station gevonden zegt te hebben. En daarmee de onrust, die zich tussen de regels door opdringt. Waarom is hij twee jaar geleden zo plotseling vertrokken? Waarom papt hij aan met Eline? Moeten ze haar waarschuwen? Het dorpsfeest zet alles op zijn kop. Een zielig, geforceerd feest voor het 100-jarig bestaan van het dorp, dat volgens Eline op elk gebied een "net-niet-dorp" is. Gelijk met de jaarlijkse rondrit voor gehandicapten. Michelle mag dit jaar wèl in de brandweerauto, terwijl ze twee jaar geleden "te goed" was om mee te mogen doen. Een wrang detail.

Marijn Sikken laat alle dorpsbewoners hun opwachting maken voor een zinderende apotheose. Het feest is in volle gang, er wordt gedronken, gelachen, gevochten, gevreeën tot er paniek uitbreekt: Michelle is verdwenen.....

Een psychologisch sterk verhaal, met een spannende rode draad, in een stijl die op een aangename manier een beroep doet op je fantasie en inlevingsvermogen. Over dorpsroddels en saamhorigheid, over moeders en dochters, over vasthouden en loslaten, over liefde en onverschilligheid. Een debuut dat naar meer doet verlangen!

Marijn Sikken - Probeer om te keren. Amsterdam, Cossee, 2017. Pb., 248 pg., isbn:978-90-5936-707-4.

Marijn Sikken (1990) studeerde aan de schrijversvakschool en won in 2011 de jury- en publieksprijs bij Write Now. Ze schrijft korte verhalen, is redactielid bij De Optimist. Verder schrijft ze voor Literair Nederland en is columniste. "Probeer om te keren" is haar debuutroman.

© Jannie Trouwborst, maart 2017