F. Starik - Nee nee

Een eenzame uitvaart 

Heb je wel eens gehoord van De Eenzame Uitvaart ?

"Ook overledenen die het ontbreekt aan familie, vrienden of een sociaal netwerk, verdienen een waardig en respectvol afscheid. Ieder mens is immers de moeite waard om over na te denken en verdient het om met speciaal voor hem of haar gekozen woorden begraven te worden. Dat is het uitgangspunt van De Eenzame Uitvaart.
F. Starik nam in 2002 – in navolging van de Groningse stadsdichter Bart F.M. Droog – contact op met de gemeente Amsterdam met het voorstel om bij een eenzame uitvaart voortaan ook een dichter met een speciaal voor de overledene geschreven gedicht aanwezig te laten zijn. Het initiatief werd ondergebracht in een stichting en sindsdien zijn er in Amsterdam ruim 230 Eenzame Uitvaarten geweest. Ook in andere steden vond het initiatief navolging." (overgenomen van de website).

Poule des doods 

Sinds 2002 beheerde Starik de Amsterdamse Poule des Doods, een groep dichters van wisselende samenstelling die bij uitvaarten van eenzaam gestorvenen gedichten schrijft en voordraagt. Hij schreef hierover twee boeken: De eenzame uitvaart (2005) en Een steek diep. Schetsen van verloren levens (2011). Eberhard van der Laan, die beschermheer was van de stichting De Eenzame Uitvaart, gaf de dichters een opdracht mee: 'Wat voor het gesloten oog zinloos lijkt, is een ultiem gebaar van beschaving.'

F. Starik vervulde tot aan zijn overlijden in maart 2018 met grote toewijding zijn functie als dichter-coördinator. Uit naam van de stichting zorgde hij ervoor dat tijdens elke Amsterdamse eenzame uitvaart een gedicht werd voorgedragen. Hij was tevens verantwoordelijk voor de samenstelling van de Poule de Doods, die uit zeer bekwame dichters bestaat. Ook Wim Brands en Menno Wigman maakten er deel van uit. Hij werd op eigen verzoek opgevolgd door Joris van Casteren.

Starik vatte de kracht van het project vorig jaar in de Volkskrant als volgt samen: 'Het is een gebaar van liefde dat mensen die tijdens hun leven onopgemerkt zijn gebleven, met aandacht worden weggebracht, dat er in ieder geval op het laatst nog aan ze wordt gedacht.'

Poëzie past bij de dood, zei hij toen, maar ook bij de geboorte en het huwelijk, 'de grote overgangsfasen van het leven'. Dan gaan mensen die nog nooit een poëziebundel in handen hebben gehad opeens op zoek naar een gedicht. 'Poëzie benoemt gevoelens waarvoor veel mensen op die wezenlijk sprakeloze momenten de woorden niet vinden.' 

Ik kan geen betere reden bedenken om daarom aan deze dichter aandacht te besteden in deze poëzieweek. Het gedicht komt weer uit De beste gedichten uit 2017 (KLIK HIER).

De dichter 

F. Starik (ps. van Frank von der Möhlen, 1958 - 2018) publiceerde tien dichtbundels en was van 2010 tot 2012 een opvallend sterke stadsdichter van Amsterdam. Naast dichter manifesteerde hij zich als beeldend kunstenaar, performer en zanger. In de periode dat een jonge generatie dichters (de Maximalen) voor meer "straatrumoer" in de poëzie wilden zorgen, was hij als fotograaf betrokken bij de bloemlezing Maximaal (1988).

Het gedicht dat ik koos komt voor in zijn laatste bundel Staat uit 2015. In de verzamelbundel die ik voor deze serie gebruik staan in totaal 3 gedichten uit deze bundel. 

NEE NEE

Thomas duwt bij de mensen folders door de bus

vertelt wat ze niet willen weten

hadden ze maar een NEE NEE sticker

op de klep moeten plakken, dus

verspreidt hij zijn rotzooi door de straten

maakt reclame voor spullen die hij zich zelf

niet kan veroorloven en al kon hij dat wel

wat moet hij ermee? NEE NEE.

Hij moedigt de mensen aan

hun computer te laten repareren

hun meubels te laten stofferen

een vreemde taal, de zijne, te leren.

Dag na dag valt hij bij de mensen op de mat

met uitroeptekens en met schreeuwerige kleuren

vertelt dat men recht op korting heeft:

hij van niemand, langs de deuren, langs de deuren.

F. Starik.

(Uit: Staat, 2015)

F. Starik - Staat. Amsterdam, Nieuw-Amsterdam, 2015. Pb., 128 pg., ISBN:9789046819982. 

© Jannie Trouwborst, november 2018.

N.B. Deze bespreking verschijnt in het kader van de poëzieweek van Sandra (KLIK HIER). 

Rodaan Al Galidi - Achthonderdzestig

Een van de genomineerden voor de VSB poëzieprijs 2017 was Rodaan Al Galidi (net als tien jaar daarvoor trouwens). Wie zijn naam intikt op Wikipedia, krijgt een indrukwekkende lijst te zien van romans, korte verhalen, poëziebundels en literaire nominaties en prijzen.

Rodaan Al Galidi (1971) is een schrijver van Irakese afkomst. In Irak studeerde hij af als bouwkundig ingenieur en in 1998 kwam hij in Nederland terecht waar hij asiel aanvroeg. Het asiel werd geweigerd en hij is uitgeprocedeerd. Al Galidi leerde zichzelf de Nederlandse taal en begon met schrijven. In 2007 kreeg hij een voorlopige verblijfsvergunning in Nederland. In 2000 ontvangt hij de El Hizrja-literatuurprijs voor een gedicht uit ‘Groen’. Ook werd hij met ‘De fiets, de vrouw en de liefde’ genomineerd voor de J.C. Bloem poëzieprijs 2003 en in 2011 ontving hij de Prijs voor literatuur van de Europese Unie voor ‘De autist en de postduif’.

In de vierde uitzending van DWDD heimwee ‘Hier is.. Adriaan van Dis’ is schrijver Rodaan Al Galidi te gast. De video daarvan (16 min.) is een aanrader: KLIK DAARVOOR HIER. 

De bundel waaruit het gedicht komt dat ik koos, heeft als titel Koelkastlicht en was net verschenen toen Adriaan van Dis met Al Galidi sprak.

Uit het juryrapport van de VSB poëzieprijs:

Het is koud in deze gedichten. De bundel Koelkastlicht van Rodaan Al Galidi is een zachte wanhoopskreet van een mens die tegen beter weten in dapper het allermoeilijkste probeert te doen wat er is: leven. Er klinkt een eenzame stem uit op die grimassend om eenzaamheid probeert te glimlachen en die het geloof levend wil houden in een vreedzaam samenleven met zichzelf, al was het maar in de vorm van een zuchtende berusting in de gewapende vrede die wanhoop heet. En dan is er ook de mensheid nog, die nodig gered moet worden en die de mens maar niet met rust laat. Oog in oog met de overweldigende behoeften van de almaar alomtegenwoordige mensheid doet de dichter wat hij kan en dat is niet veel, maar ook niet helemaal niets: ‘Ik zal niet denken dat ik de mensheid / net gered heb van de mensheid,/ maar gewoon dat ik een uurtje mededogen had.’ We zouden misschien in de veronderstelling kunnen verkeren dat we om deze gedichten mogen lachen en de dichter zal ons niet tegenspreken. Maar in deze broze poëzie zijn de naaktste gevoelens bevroren in taal, helder en scherp als ijspegels. Deze bundel is moedig in zijn thematiek en oprechtheid.

Mijn keuze

Achthonderdzestig

"Dames en heren,
goedenavond.
Dit is het nieuws van 6 juli.
In Irak
zijn vanmorgen 860 mensen omgekomen
bij verschillende bomaanslagen
en de Amerikaanse soldaat John Smith
werd door een kogel geraakt
in zijn linkerbeen.
De tweeëndertigjarige soldaat studeerde in 1999 af
aan de hogere technische school
om daarna in het leger te gaan. 
Hij is getrouwd met Ashley en heeft twee kinderen,
Rosaly van zes
en Keith van drie.
Zijn vrouw is lerares op een basisschool.
De woordvoerder
van het ministerie van Defensie
liet weten dat zijn situatie stabiel is
en dat de verwachting is
dat hij na vijf maanden revalidatie
weer zal kunnen lopen.
Rafael Nadal is de winnaar geworden
van Wimbledon.
De tweeëntwintigjarige  Spanjaard
versloeg vijfvoudig kampioen Roger Federer
in vijf sets:
6-4, 6-4, 6-7 (5), 6-7 (8), 9-7.
Het is de eerste eindzege
van Nadal op Wimbledon."

Rodaan Al Galidi
(Uit: Koelkastlicht, 2016).

Rodaan Al Galidi - Koelkastlicht. Amsterdam, Jurgen Maas, 2016. 95 pg., isbn:9789491921216.

© Jannie Trouwborst, november 2018.

N.B. Deze bespreking verschijnt in het kader van de poëzieweek van Sandra (KLIK HIER).

Ken jij de Poëzietafel al?

In de Najaarsweek van de poëzie georganiseerd door Sandra mag een verwijzing niet ontbreken naar een mooie en informatieve site die, als een van de weinige, exclusief en ruim aandacht geeft aan zowel bekende als debuterende Nederlandstalige en buitenlandse dichters.

Wat is de Poëzietafel? 

Poëzie-leestafel is een onderdeel van de website www.leestafel.info.  Beide zijn niet-commerciële, informatieve sites, waar iedereen gratis lid van kan worden. De leden zijn liefhebbers van literatuur en poëzie. Via het poëzieforum kunnen zij van gedachten wisselen over poëzie.

Van de site: 

Wij proberen door middel van deze site de drempel om poëzie te gaan lezen, te verlagen. Bij deze site zit een forum waar, in duidelijke, eenvoudige taal, de gedichten becommentarieerd en/of uitgelegd worden. Deze aanpak blijkt te werken, veel mensen zijn enthousiaste poëzielezers geworden.

De gedichten op deze site zijn aangeleverd door de dichters zelf of geplaatst door de Leestafelleden met toestemming van de dichters. Daarnaast zijn er recensies over dichtbundels te vinden.
 
Ook aan schoolkinderen proberen wij gedichten uit te leggen en zij kunnen ons hun vragen stellen over gedichten waar zij problemen mee hebben via mail of via het forum. Wel wordt van de schoolkinderen verwacht dat ze zelf meedenken.

Voor alle gedichten die op deze site staan heeft Leestafel toestemming gekregen van (erven van) de dichter en/of de uitgever. Indien onverhoopt toch nog iets onrechtmatig geplaatst is, gelieve contact op te nemen met de beheerder.

Misschien kennen sommigen van jullie De Leestafel al? Zo niet, dan zou ik er als boekblogger maar eens snel gaan kijken.

Wat is de Leestafel?

Van de site:
 
De Leestafel, opgericht in april 2004, is een drukbezochte (ca. 60.000 bezoekers per maand), niet-commerciële, informatieve site over boeken. Er zijn inmiddels meer dan 7500 recensies over zowel fictie- als non-fictie boeken, kinderboeken, spannende boeken en hobbyboeken op de Leestafelsite te vinden. Tevens is er een forum waarop gediscussieerd kan worden over boeken en andere literaire zaken. Kijk eens rond, hopelijk geniet u net zo van de site en het forum als wij doen.
(Sinds 11-04-2014 is de website Leestafel inclusief het forum op verzoek van de Koninklijke Bibliotheek in hun archieven opgeslagen - met door de aankomende jaren heen regelmatig updates - als zijnde digitaal/cultureel erfgoed.)

Lezen op de site kan altijd, maar voor meepraten op het forum moet je je (gratis) aanmelden.

Van harte aanbevolen!

In het verleden heb ik meegewerkt aan de site via het leveren van recensies en ook deelgenomen aan de discussies over boeken of het gezamenlijke uitpluizen van een gedicht. Via uitstekende ingangen is alles nog steeds te raadplegen en er komen elke dag nog boeken en gedichten/dichters bij. Als ik er af en toe weer eens een kijkje neem, ben ik meteen weer enthousiast. Maar het beste kun je het zelf gaan beoordelen, ik weet zeker dat je er terug zult keren. En helemaal als je echt meer met poëzie wilt gaan doen.

De Leestafel is inmiddels genomineerd voor de Jan van Luxemburg Prijs. Alles daarover en hoe je hen kunt helpen die te winnen, lees je ter plekke.

© Jannie Trouwborst, november 2018.

Lotte Dodion - Bouwverlof

Lotte Dodion (1987, Sint-Truiden) is dichteres en performer. Ze won heel wat literaire prijzen en verovert stormenderhand zowat alle poëziepodia in binnen- en buitenland. Ze stond in de finale van het Belgisch én Nederlands Kampioenschap Poetry Slam en bouwde een ijzersterke podiumreputatie uit. Lotte schrijft, performt, presenteert en is tevens directeur van het Vredescentrum van Antwerpen. Kanonnenvlees is haar poëziedebuut.

Tactiek

In haar eigen woorden: Mijn 'poëzie voor het plebs' laat zien dat poëzie toegankelijk en tegelijk eigenzinnig kan zijn. Mijn teksten zijn duister, direct en in your face. Mijn optredens zachte donderpreken. In maart 2016 verscheen mijn poëziedebuut 'Kanonnenvlees' bij uitgeverij Atlas Contact. Nog geen drie weken na de lancering was de eerste druk volledig uitverkocht. Intussen ligt de vierde druk in de rekken en toer ik door de lage landen, alleen of samen met mijn collectief Wakkerlicht. (Voor meer informatie zie HIER).

Omdat me dit een vruchtbare manier lijkt om gedichten, ook van anderen, te benaderen, citeer ik literatuurcriticus Nele Janssens (KLIK HIER):

Willen woorden doeltreffend zijn, dan moeten ze loskomen van de starre coderingen waarin ze zich bevinden. Dodion rekent op haar lezers, die haar gedichten vanuit hun eigen situatie en persoonlijke voorkeuren benaderen, om die strikte coderingen met verschillende, particuliere lezingen te lijf te gaan. Ze spoort haar lezers op uiteenlopende manieren aan om actief deel te nemen aan de poëzie. 
Allereerst nodigt Dodion haar lezers uit om haar gedichten zelf voor te dragen. Een eerste aansporing tot voordracht is de directe stijl. Door eenvoudige beelden, herkenbare frasen, klank en rijm spendeert de lezer minder energie aan het ontcijferen van complexe teksten en kan die zich richten op de manier waarop hij of zij de gedichten leest en voorleest.
Ook lokt Dodion herlezing uit om haar lezers actief te betrekken bij haar poëzie. Doordat betekenissen verschuiven en vergelijkingen niet sluitend zijn, wordt de lezer aangemoedigd om het gelezene te herzien en steeds nieuwe verbanden te leggen, nieuwe relaties aan te gaan. Ook door te variëren op vaste uitdrukkingen of door ze in een ongebruikelijke context te plaatsen, dwingt Dodion de lezer om zijn of haar interpretaties bij te stellen.
Ook Dodions interpunctie doet de lezer bepaalde passages herlezen. In Kanonnenvlees komen geen leestekens voor, wat de lezer de mogelijkheid geeft om adempauzes zelf te verdelen, verschillende accenten te leggen en dus verschillende lezingen te realiseren.

Samenvatting 

Kanonnenvlees is een poëtische staalkaart van hoe mensen aan elkaar kapotgaan. Soms beetje bij beetje, soms plots en overdonderend. In Kanonnenvlees verzamelt Lotte Dodion de brokstukken van een eerste schooldag, een laatste kus, een gebroken familie... en transformeert scherven tot schoonheid van de rauwere soort. Met chirurgische precisie legt ze wonden bloot en wijst u waar het pijn doet. Angst, afscheid of vluchtgedrag, haar personages zijn gewond en beschadigd, maar niet zielig. Ze dragen hun littekens als eretekens en blijven recht krabbelen. Haar gedichten zijn toegankelijk en eigenzinnig, herkenbaar en verrassend, hard en troostend tegelijk.
Kanonnenvlees gaat over vasthouden en loslaten, vallen en verrijzen. Het is een bundel waarvan u niet wil genezen. (Achterflap bundel).

En dan, na alle woorden van anderen, het gedicht dat ik koos uit de bundel De 100 beste gedichten voor de poëzieprijs 2017 (KLIK HIER). En trouw aan wat hierboven staat, laat ik de interpretatie ervan over aan de lezer.

Bouwverlof

ik wil niet op ons terugkijken
als op een puinhoop
wij hebben elkaar nooit
met de grond gelijk gemaakt

nu staken we de werkzaamheden
verboden de werf te betreden
niets nog uitgetekend gepland
wij zijn braakland

maar trek dan je veiligste schoenen aan
durf weer op mijn grond te komen staan
tooi je twijfels als helm
en draag mij je stenen bij

ik wil niet afraken
zonder jou 

Lotte Dodion
(uit: Kanonnenvlees, 2016).


Een interview met Lotte Dodion vind je HIER.

Lotte Dodion - Kanonnenvlees. Amsterdam, Atlas/Contact, 2016. 64 pg., isbn:9789025447038

© Jannie Trouwborst, november 2018

N.B. Deze bespreking verschijnt in het kader van de poëzieweek van Sandra (KLIK HIER).

Anna Enquist - Foto

Anna Enquist (Amsterdam, 19 juli 1945) is het pseudoniem van de Nederlandse schrijfster en dichteres Christa Widlund-Broer. Ze is psychoanalytica en debuteerde in 1991 met de poëziebundel Soldatenliederen. Met haar eerste roman Het Meesterstuk (1994) vestigde ze meteen haar naam als schrijfster.
Christa Broer groeide op in Delft en studeerde na het gymnasium-A klinische psychologie in Leiden; vervolgens studeerde ze piano aan het Haags conservatorium, met bijvak cello. Daarna doceerde ze psychologie in Amsterdam en begon begin jaren 80 aan een gespecialiseerde opleiding psychoanalyse. In 1987 begon ze haar werk als psychoanalytica en stopte ze met haar muzikale carrière. Tegelijkertijd begon ze gedichten te schrijven. Drie jaar later volgde haar eerste roman.

Thema's

Beide ambities uit haar leven, muziek en de psychoanalyse, zijn terug te vinden in haar werk. Op 3 augustus 2001 kwam haar toen 27-jarige dochter Margit op de Dam te Amsterdam om het leven bij een verkeersongeluk, toen zij op haar fiets werd overreden door een rechts afslaande vrachtwagen zonder dodehoekspiegel. Mede dankzij Broer werd zo'n spiegel verplicht gesteld. Deze gebeurtenis heeft ook een plek gevonden in sommige van haar romans en gedichten. In 2004 verscheen een bundel gedichten over het gemis van haar dochter: De tussentijd.
In 2013 schreef ze het poëzieweekgeschenk: Een kooi van klank. Zowel voor haar romans als voor haar gedichten ontving ze diverse literaire prijzen. Van 2014 tot 2016 was ze stadsdichter van Amsterdam.

Mijn keuze

Het onderstaande gedicht vond ik in De 100 beste gedichten van 2017 (KLIK HIER). Het komt uit de bundel Hoor de stad (2015). Die stad is Amsterdam, die ze liever op afstand hield, ook al woonde ze er. Maar toen zij stadsdichter werd, was er geen ontkomen meer aan. Het engagement werd versterkt door de geboorte van haar kleinzoon voor wie de stad een feest van ongekende ontdekkingen is. Toch is het ook de stad waar haar dochter omkwam.

Er staan drie gedichten uit deze bundel in De 100 beste: Lente in Amsterdam, Foto en De stad herboren. Ze spreken me alle drie aan. Ze maken me duidelijk, dat het bij gedichten, meer dan bij een roman, van belang kan zijn iets van het leven van de auteur te weten. Om ze beter te kunnen begrijpen, want in de weinige woorden ligt vaak een hele wereld verborgen.
Lente in Amsterdam geeft de haat-liefde verhouding weer die ze heeft met de stad. De stad: "die haar kinderen doodt en verdrinkt en 's avonds gaat dansen."  De stad herboren is een optimistischer gedicht: dankzij haar kleinzoon die haar opnieuw naar de stad leert kijken, met een onbevooroordeelde en nieuwsgierige blik: In anderhalf jaar ben ik om, heb ik hekel en haat laten gaan, is er dankzij zijn geestdrift een lusthof ontstaan." Het meest ontroerde me toch het gedicht Foto. Ik ga het niet toelichten of uitleggen. Ik vermoed dat iedereen het na het lezen van haar levensverhaal wel zal begrijpen.

Foto

Geef het maar toe. Wat je schrijft
heeft geen zin. Gevoelig gezwatel,
een meisje dat zingt. Hou toch op,

stomp jezelf in de rug. Wees oprecht
tegen lezers. Liever dan dikke woorden
een kille inspectie. Kijk, deze foto,

leeg strand bij avond. Jonge vrouw,
achterkant. Haar hemd heeft de kleur
van de zee. Zand op haar schouders,

zout haar in een knot op haar kruin,
bleek licht rond haar lichaam. Stil.
Zij heeft nog een week.

Anna Enquist
(Uit: Hoor de stad, 2015)

Anna Enquist - Hoor de stad. Amsterdam, Arbeiderspers, 2015. 72 pg., isbn:9789029505093

© Jannie Trouwborst, november 2018.

N.B. Deze bespreking verschijnt in het kader van de poëzieweek van Sandra (KLIK HIER).