In de televisieserie is Geert Mak de gids die het heden met het verleden verbindt. Zo ontstaat een uniek beeld van Nederland waarin landschap, dorpen en steden in hun huidige en historische context te zien zijn. Tegelijkertijd verschijnt er een boek: Lopen met Van Lennep bij Uitgeverij Waanders. Het boek is vanuit het oorspronkelijke manuscript in modern Nederlands hertaald door Marita Mathijsen. Mede door het succes van de tv serie worden er zo'n 65.000 exemplaren van verkocht. Inmiddels is het niet meer verkrijgbaar.
Heruitgave
Nu, bijna 20 jaar later, is er een uitgebreidere en vernieuwde versie van Lopen met Van Lennep verschenen bij Atlas Contact, onder de titel: De zomer van 1823. Wie de oude en nieuwe versie naast elkaar legt, zal goed moeten zoeken om de verschillen te ontdekken. Er zijn wat illustraties toegevoegd en enkele daarvan zijn nu in kleur. Maar ook de oudere versie bevat veel afbeeldingen en de meeste in kleur. Persoonlijk vind ik het papier van de oude uitgave en de kaft mooier: de binnenflappen geven een gedetailleerde kaart van Holland in 1810 weer. De nieuwe uitgave heeft als pluspunt dat er een apart kaartje met de route die de jongemannen liepen, is opgenomen. De toevoeging van een foto van de eerste bladzijde uit het Dagboek van Jacob van Lennep is eveneens interessant. Ook het opnemen van een plaatsnaam register is handig. Aan de tekst is verder niets gewijzigd en daarmee is het oude boek nog net zo waardevol als de nieuwe uitgave. Dat neemt niet weg dat het zonder meer geweldig is dat er nu een heruitgave ligt voor wie het destijds gemist heeft.
Op de kaft van de nieuwe uitgave staat de naam van de auteur bovenaan en zo hoort het natuurlijk ook: Jacob van Lennep - De zomer van 1823. Het dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Via zijn dagboekjes en brieven naar huis heeft Jacob van Lennep tot driemaal toe getracht er een lopend boekwerk van te maken, zonder het echt te voltooien. Het is later door anderen bewerkt en uitgegeven, maar de uitgave van Mak en Mathijsen is de eerste uitgave die zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst is gebleven. Wel hertaald naar een prettig lezend, hedendaags Nederlands.
Voor de jongens in 1823 was de tocht een studie naar de mentaliteit en de cultuur van het toen net tot stand gekomen Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Jacob van Lennep beschrijft in het verslag minutieus de bezienswaardigheden, het landschap, de infrastructuur, de werkbezoeken aan instellingen en de zeden en gewoonten in die tijd. Het is een levendige en precieze beschrijving van een voor Nederland belangrijke periode. Napoleon is verslagen en Nederland bevindt zich in een niet al te beste toestand. Er is veel armoede, oude handelssteden verkeren in diep verval en binnenslands zijn grote streken (ongeveer 1/3 deel van het huidige Nederland) nog bedekt met pure wildernis: hoogveenvlaktes in Drenthe, gigantische heidevelden op de Veluwe, onafzienbare woestenijen in de Peel. Er is nog veel water dat later land zal worden.
Nog geen tien jaar na de reis van de studenten worden steden en dorpen verbonden door verharde wegen en kanalen, vijftien jaar later rijden de eerste stoomtreinen en vijfentwintig jaar later roken overal de schoorstenen van de industrie. Maar nu nog niet: Het Nederland van Van Lennep en Van Hogendorp was een land dat leefde in de laatste jaren van de diligence, ganzenveer en tondeldoos, van besloten dorpen en landstreken, van stadspoort en wildernis. Hun Nederland was een wachtend land.
De inleiding van Mak zorgt voor een goed beeld van de historische achtergrond bij het dagboekverslag. In de tekst van het dagboek zelf wordt via noten (achterin in het boek verzameld) verwezen naar uitleg over woorden/namen/ omstandigheden die bij de huidige lezer wellicht niet bekend zijn.
Voor wie?
Wie zich ervan bewust blijft dat de beide jongens geen geschiedenisboek schreven, maar een persoonlijk verhaal over de tijd waarin ze leefden en met de mentaliteit die hoorde bij hun stand, zal ongetwijfeld kunnen genieten van hun verhalen en er plezier aan beleven een en ander te vergelijken met onze tijd. Dat geldt misschien ook wel voor fervente wandelaars: hoeveel van wat de jongens zagen en van waar ze liepen is nog herkenbaar? En Geert Mak fans komen aan hun trekken in de uitgebreide inleiding die de achtergronden van en het perspectief op de tocht belicht. Daarbij kunnen de nog te bekijken video's (zie boven) ook een rol spelen. Het was op verzoek van o.a. Geert Mak dat deze heruitgave er gekomen is.
Niet alles is verdwenen van wat de studenten beschreven. De hoofdstukken gewijd aan de Maatschappij van Weldadigheid, de koloniedorpen Frederiksoord en Willemsoord en de strafkolonie Ommerschans waren destijds voor mij de aanleiding me er verder in te verdiepen. De overblijfselen daarvan zijn nog volop en levendig aanwezig, op velerlei manier (KLIK HIER).
Van Lennep blijkt een uitstekende verteller, die ons op een vlotte manier en met humor een kijkje geeft in het dagelijks leven van toen, inclusief de standsverschillen en ons met oog voor detail de toenmalige sfeer, kleur en geur van het landschap laat ervaren. Samen met de goedgekozen illustraties is het een verrijkend boek voor wie belangstelling heeft voor het leven in Nederland in De zomer van 1823.
Jacob van Lennep - De zomer van 1823 - Het dagboek van zijn voetreis door Nederland. Bezorgd door Geert Mak en Marita Mathijsen. Amsterdam. Atlas Contact, 2018. Pb., 312 pg., met reg. en kleurenills. ISBN:978-90-450-3705-9.
© Jannie Trouwborst, augustus 2018.
Oh dit boek klinkt geweldig Jannie en wat heb je het mooi geschreven, ik heb genoten! Ik heb alleen de eerste uitzending gezien, daar kwam mijn woonplaats in voor, de overige afleveringen ga ik zeker een keer kijken, dank voor de link! En jeetje, dit is dus je vijfde klassieker?
BeantwoordenVerwijderenMooie bespreking, ik heb zelf genoten van de biografie die door Mathijsen is geschreven dus ik zet deze ook op de lijst
BeantwoordenVerwijderen